Op zoek naar de feiten

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

 

VV0507 Repo Thailand

De twaalfjarige Sitimariam Chekheng
voor haar door een aanslag verwoeste
basisschool in de Zuid-Thaise
provincie Pattani

Ongeveer honderdvijftig moslims rijden van een begrafenis langs een checkpoint, in pick-ups en op motorscooters. Ze schrikken zich kapot. Van een naastgelegen heuvel vuren boeddhistische burgerwachten zomaar op de mannen, vrouwen en kinderen in de stoet. 'Ik zag mijn vriend Dearomea dood van zijn motorscooter afvallen', zegt Koranschoolstudent Haleem Mamak (21). 'Ik draaide mijn hoofd en zag hoe de schutter zijn jachtgeweer op mij richtte en schoot.' Hij kreeg een kogel dwars door zijn oog. Bij de schietpartij vielen nog zeven andere gewonden en vijf doden, waaronder een 12-jarige jongen.

 

Getuigen

Dit gebeurde afgelopen april in Yala, een provincie in het islamitische zuiden van het overwegend boeddhistische Thailand. Sinds een paar jaar woedt in die regio een afscheidingsconflict, met inmiddels 2.400 doden door bomaanslagen en liquidaties. Hoewel de meeste slachtoffers zijn toe te schrijven aan moslimextremisten, gaan de veelal boeddhistische regeringstroepen zich ook al jaren straffeloos te buiten aan mishandeling en moord. Zo is niemand na het schieten op de begrafenisstoet gearresteerd. De burgerwachten handelden uit 'zelfverdediging', verklaarde de woordvoerder van de Zuid-Thaise troepen. De moslims zouden stokken en stenen gegooid hebben, verder onderzoek was onnodig. Punt.

Conflictachtergrond

In Thailand is 95 procent boeddhist en vier procent moslim. Het afscheidingsgeweld concentreert zich in de aan Maleisië grenzende provincies Yala, Pattani en Narathiwat, waar ruim 80 procent islamitisch is. Eeuwenlang was het gebied een zelfstandig Maleis koninkrijk, tot Thailand het in 1902 inpikte. De moslims, die Maleis spreken in plaats van Thais, klagen al vele decennia over economische en culturele discriminatie. In de jaren zestig ontstonden separatistische moslimbewegingen. Na een geweldspiek in de jaren zeventig zakte het verzet eind jaren tachtig in, nadat de overheid amnestieregelingen aanbod en het zuiden beloofde te ontwikkelen. Maar omdat veel ontwikkelingsgeld bij naar corrupte bureaucraten en nieuwe militairen belandde, werd het conflict begin 2004 nieuw leven ingeblazen.

Tegen deze straffeloosheid strijdt de in juni vorig jaar opgerichte hulporganisatie Working Group on Justice for Peace (WGJP). Ze wil slachtoffers toegang bieden tot het rechtssysteem. Zodoende legt Mamak nu, een paar maanden na de gebeurtenis, bij het politiebureau een getuigenverklaring af. Om de agenten te bewegen de schietpartij alsnog te onderzoeken, assisteren een medewerkster van WGJP en gelieerde advocaten verschillende slachtoffers bij het doen van hun verhaal. In eerste instantie durfde bijna niemand, uit angst voor represailles, maar samen voelen ze zich sterk genoeg. De hulporganisatie, die hoofdzakelijk bij dit conflict in Zuid-Thailand toezicht houdt op de naleving van mensenrechten en het functioneren van het juridische apparaat, krijgt sinds afgelopen mei steun van de Nederlandse ambassade.

WGJP is opgericht door voorzitster Angkhana Neelaphaijit, een moslima uit Bangkok. Haar man Somchai, een advocaat, werd in maart 2004 ontvoerd, nadat hij openbaar had gemaakt dat de Thaise politie enkele van zijn cliënten had gemarteld. Er zijn duidelijke aanwijzingen voor betrokkenheid van overheidsfunctionarissen bij zijn ontvoering en vrijwel zekere dood. Slechts één van de vijf opgepakte politieagenten is veroordeeld tot drie jaar cel; de anderen kwamen vrij wegens gebrek aan bewijs. Er loopt een nieuw onderzoek en een zaak in hoger beroep. Door deze rechtszaak die Neelaphaijit tegen de staat aanspande, groeide ze uit tot een mensenrechtenicoon dat publiekelijk de regering kan bekritiseren.

 

Rechtvaardigheid

 

LEAD Technologies Inc. V1.01

Angkhana Neelaphaijit en haar
man Somchai in betere tijden

Nooit eerder had iemand het gewaagd de Thaise staat aan te klagen voor de ontvoeringen, die er al jaren voorkomen. Neelaphaijit, voorheen huisvrouw en assistent van haar man, kreeg al snel bezoek van duistere figuren. 'Mannen openden op straat een tas met een geweer, waarna ze vroegen of ik een wapen had voor bescherming. Vreemden vertelden me op te passen voor een verkeersongeluk. Dat stopte toen ik bekend werd door de enorme media-aandacht voor de rechtszaak', vertelt ze in het parlementsgebouw in Bangkok. Als enige van de ngo-gemeenschap, vanwaaruit zij is voorgedragen, is de WGJP-voorzitster lid van het comité voor de nieuwe grondwet na de militaire coup van september vorig jaar.

 Hulp in Zuid-Thailand

In Zuid-Thailand zijn nog weinig hulporganisaties actief. Er gaat bovendien amper buitenlands ontwikkelingsgeld naartoe, omdat de regering jarenlang aangaf geen behoefte te hebben aan ontwikkelings-hulp. Na een EU-missie naar Zuid-Thailand eerder dit jaar veranderde de Thaise overheid echter van gedachte. Ze willen nu graag ondersteuning op verschillende gebieden, waaronder justitie. De Nederlandse ambassade in Bangkok koos ervoor onder meer WGJP te subsidiëren, 'omdat een goed functionerend rechtssysteem onderdeel vormt van een conflictoplossing'. De ambassade ziet een eerlijk juridisch apparaat als een eerste stap om het vertrouwen van de Zuid-Thaise moslims in de centrale overheid te herstellen.

Tijdens de rechtszaak die Neelaphaijit in 2005 tegen de staat aanspande ontmoetten mensenrechtenactivisten van verschillende organisaties elkaar. Ze besloten samen te werken in een onafhankelijke werkgroep: WGJP. Deze is als project geregistreerd onder de Cross-Cultural Foundation, een mensenrechtenorganisatie die opkomt voor de rechten van verschillende minderheden. Vooral door het gevoelige karakter van hun werk zien ze er nu weinig heil in zich als zelfstandige ngo te registreren. Onder de vijf WGJP-leden zijn behalve drie vaste krachten ook een deeltijdmedewerker van Nonviolence International en een van de Asian Human Rights Commission uit Hongkong. Beide organisaties stellen ook fondsen beschikbaar.

Zoals de woorden 'Justice for Peace' aangeven, wil de organisatie het conflict oplossen door rechtvaardigheid. Naast een goed functionerend rechtssysteem, waarop ze zich vooral concentreert, doelt de hulporganisatie daarbij ook op waardigheid en gelijke behandeling. WGJP houdt zich bezig met het ondersteunen van families van vermiste personen en met de wetnaleving wat betreft slachtoffers van het conflict. Geregeld brengen ze misstanden in de aandacht. Ook geven ze mensenrechtentrainingen, bezoeken gevangenissen en organiseren weekenden voor families van vermiste personen.

 

Donker

Het observeren van grotere rechtszaken tegen de staat is eveneens een belangrijke activiteit. Bijvoorbeeld van de Tak Bai-rechtszaak. In het Zuid-Thaise dorp Tak Bai werden op 25 oktober 2004 meer dan 1.200 demonstranten na een uiteengeslagen protestbijeenkomst met legervoertuigen naar detentiekampen overgebracht. Tijdens het vervoer in de overvolle vrachtwagens kwamen 78 moslims om het leven door verstikking en vertrapping. Bij het beëindigen van de demonstratie waren al zes demonstranten doodgeschoten.

In de provinciale rechtbank in het Zuid-Thaise Songkhla op een ochtend in juni is de publieke tribune in de rechtszaal praktisch leeg. Sergeant Narien, getuige nummer 113, wordt aan de tand gevoeld door een stel aanklagers en acht advocaten, die verschillende families vertegenwoordigen. Hij was bijrijder van een truck die volgens politieonderzoek geen doden had. Bij het afleggen van zijn getuigenverklaring spreekt Narien op onverschillige toon, terwijl hij duimendraaiend op een stoel zit. Telkens blijkt hij niets te weten of gezien te hebben, want het was donker. Ook zag hij geen soldaten schieten tijdens de demonstratie, omdat hij op de grond dook nadat hij knallen had gehoord.

'Ze zeggen allemaal dat ze niets weten of gezien hebben', zegt WGJP-lid Diana Sarosi van Nonviolence International. 'De vooruitzichten zijn slecht. In deze procedure wordt gerechtelijk bepaald wie verantwoordelijk zijn voor het Tak Bai-drama, waarna tegen hen een rechtszaak begint. Maar drie generaals die eind vorig jaar bij een andere grote zaak werden aangewezen als verantwoordelijk, zijn nog altijd niet voorgekomen. Eentje is zelfs alweer aan het werk.' Sarosi vindt het toch belangrijk er te zijn. De rechters, die niet altijd even objectief zijn, selecteren de informatie van de getuigenverklaring die in het openbare zittingsverslag komt. WGJP rapporteert in nieuwsbrieven via Nonvoilence International regelmatig wereldwijd over de voortgang van de processen.

Dreigementen

Niet iedereen in Thailand is even blij met werk van WGJP. Vooral hun <i>fact-finding missions<i> zijn controversieel. Na iedere grotere aanslag op moslims in Zuid-Thailand wordt ter plekke gekeken of mensen juridische hulp nodig hebben en wordt informatie verzameld over de toedracht. Het kan bijvoorbeeld om buitenrechtelijke executies gaan. De missies worden vooral uitgevoerd door partnerorganisatie de Young Muslims Association of Thailand (YMAT), die samen met een juridisch medewerkster van WGJP kantoor houdt in Yala.

'Als moslims na de aanslagen slecht behandeld zijn door regeringstroepen, vertellen we het verhaal 

Neelaphaijit groeide uit tot een mensenrechtenicoon dat publiekelijk de regering kan bekritiseren

door aan militaire officials die we kennen. Eventueel publiceren we er ook over. Om YMAT een beetje uit het front halen, gebeurt dat altijd onder onze naam', zegt Pornpen Khongkachonkiet, coördinator van WGJP. Want het komt vooral YMAT ongeveer maandelijks op serieuze dreigementen te staan: per telefoon, per brief, of door tussenpersonen. Zo werd een bevriende ambtenaar via via verteld dat de organisatie beter kan stoppen met hun fact-finding missions omdat de medewerkers anders hun leven niet meer zeker zijn.

Als daders van dreigementen te identificeren zijn, stuurt WGJP persberichten naar buiten. 'Het heeft het werk nog niet beïnvloed, hoewel we ons laatst wel voor het eerst geïntimideerd voelden', aldus Khongkachonkiet. 'Een leraar en assistent-advocaat die altijd meegaat op het Engelse jeugdkamp van YMAT is onterecht gearresteerd voor de onthoofding van een oude man. Hij zit nog vast, maar op basis van verklaringen van gedetineerden die daarna vrijgelaten werden.'

Hoe is de relatie van WGJP met de machthebbers? Neelaphaijit: 'Ik heb goede relaties met een aantal parlementsleden en adviseurs van ministers. Maar over het algemeen kun je stellen dat bij mensenrechtenschendingen door regeringstroepen de autoriteiten ons steevast tegenwerken en meestal alles ontkennen. Wel blijken wij goed in staat door ons gevonden informatie van misstanden aan overheidsfunctionarissen over te brengen. Soms worden de schendingen zelfs toegegeven en zijn er overplaatsingen, bijvoorbeeld van bewakers die martelden in gevangenissen. Maar het is nog heel moeilijk om volledige gerechtigheid te krijgen voor de rechtbank.'

Zo is nog altijd geen onderzoek gestart naar de toedracht van het schieten op de begrafenisstoet. Wel kon WGJP schadevergoeding voor de doden en gewonden regelen. Het grote gevaar van deze straffeloosheid, waarschuwen conflictexperts, is dat de moslims vervreemden van de autoriteiten. Ze zullen dan eerder de moslimextremisten steunen, omdat ze zich hulpeloos voelen. Maar de getuigen bij het politiebureau herkennen zich niet in dat beeld. Een 29-jarige rubbertapster, die al eerder over haar beschieting in de begrafenisstoet getuigde en de anderen ondersteunt: 'Hoezo hulpeloos? Direct na het schietincident kwam Angkhana Neelaphaijit helemaal uit Bangkok om ons samen met advocaten uit de regio te helpen.'

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons