Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Al in 1970 toonde de Nederlandse scheikundige Paul Crutzen aan dat uitlaatgassen de beschermende ozonlaag aantasten. Enkele jaren later werd de wereld ruw wakker geschud: de klimaatwetenschappers Mario Molina en Frank Rowland maakten bekend dat ook cfk's schadelijke stoffen bevatten. De spuitbus en de koelkast moesten in de ban, wilde de wereldbevolking verder kwaad voorkomen. De boodschap kwam aan: consumenten gingen minder spuitbussen gebruiken en diverse nationale overheden deden de drijfgassen in de ban. Het directe gevolg was dat de productie van cfk's aanzienlijk afnam. De drie onderzoekers kregen in 1995 de Nobelprijs voor Scheikunde voor hun baanbrekende werk.
Maar in de daaropvolgende jaren ebde de schrik weg en er kwamen nieuwe toepassingen voor cfk's. Bovendien kwam de productie in Azië op gang. Langzaam nam 
de hoeveelheid uitgestoten cfk's weer toe. Tot de harde waarheid in 1985 doordrong: er wás een gat in de ozonlaag.
de hoeveelheid uitgestoten cfk's weer toe. Tot de harde waarheid in 1985 doordrong: er wás een gat in de ozonlaag.
Wereldwijde actie
De Verenigde Naties kwamen in actie. Met snel en ingrijpend resultaat: al in 1987 lag er het Montreal Protocol. Een internationaal verdrag, gericht op bescherming van mens en milieu, dat écht werkte. De hoeveelheid cfk's in de atmosfeer is inderdaad afgenomen en het gat in de ozonlaag groeit niet meer. De verwachting is dat halverwege deze eeuw het gat zich langzaamaan zal sluiten. Ingenieur Peter Siegmund van het meteorologisch instituut KNMI in de Bilt over het resultaat: "Het Protocol is een groot succes. Wereldwijd zijn we erin geslaagd de oorzaak van de ozonafbraak aan te pakken. Die cfk's worden niet meer gemaakt en niet meer gebruikt. Terwijl ze in de zeventiger jaren juist heel veel werden gebruikt, omdat ze goedkoop waren. Cfk's waren niet giftig en kenden vele toepassingen. Een wondermiddel. Zij het dat ze ozon afbreken, maar dat wisten we toen nog niet."
Huidkanker
Zonder ozonlaag is al het leven op land overgeleverd aan de keiharde UV-straling die vanuit de ruimte op ons neerdaalt. Natuur, gewassen en voedselketens lijden eronder; zonnebrand en sneeuwblindheid zijn effecten op korte termijn. Zonder Montreal Protocol zou huidkanker rond 2050 acht keer zoveel voorkomen.
Het Protocol lijkt een succesverhaal en tot op zekere hoogte is dat ook zo. Er komen bijna geen cfk's meer bij in de atmosfeer; wereldwijd milieubeleid kán dus werken. En de groei van het g
at in de ozonlaag is tot stilstand gekomen. Anderzijds is het gat niet gekrompen en dat is wel de bedoeling. Peter Siegmund legt uit waarom het zo lang duurt: "Cfk's worden langzaam door UV-straling afgebroken. De afname is slechts een paar procent per jaar. Het duurt nog ongeveer een halve eeuw voordat de ozonlaag helemaal is hersteld."
at in de ozonlaag is tot stilstand gekomen. Anderzijds is het gat niet gekrompen en dat is wel de bedoeling. Peter Siegmund legt uit waarom het zo lang duurt: "Cfk's worden langzaam door UV-straling afgebroken. De afname is slechts een paar procent per jaar. Het duurt nog ongeveer een halve eeuw voordat de ozonlaag helemaal is hersteld."
Bij-effect
Een onbedoeld bij-effect van het succes van het Montreal Protocol is dat het ook heeft geleid tot een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen; tot nu toe is het jarige protocol daarmee zelfs succesvoller dan het Kyoto-protocol tegen CO2. "De productie werd aangepakt, omdat ze de ozonlaag aantastten", zegt Siegmund. "Maar cfk's bleken ook nog eens een broeikasgas, dus dat is ongewild verminderd. Het was niet de bedoeling, maar het is wel een resultaat."
Toch liggen de zaken voor het terugdringen van de CO2-uitstoot een stuk ingewikkelder. Om te beginnen ging het in het geval van de cfk's om één familie van chemische stoffen waarvoor een bruikbaar, iets duurder, alternatief voor handen was. Bovendien draait de economie niet op cfk's, wel op fossiele brandstoffen. En indertijd was de dreiging van het gat in de ozonlaag veel acuter, en eenvoudiger te bevatten. De angst voor kanker krijgt de publieke opinie gemakkelijk mee.
Dit artikel is overgenomen met toestemming van de Wereldomroep
