Meer plastic afval in de oceaan dan vissen

“Het is een krankzinnige onderneming, maar tegelijkertijd erg noodzakelijk”, vat Ali Skander de bouw van zijn plastic dhow samen. Een dhow is een traditioneel zeilschip dat normaal gesproken uitsluitend gemaakt is van hout, en Skanders medebewoners op de slaperige Keniaanse archipel Lamu verklaren hem dan ook voor gek. De boot, die in september te water wordt gelaten om langs de Oost-Afrikaanse kust te varen, moet de aandacht vestigen op de enorme hoeveelheid plastic afval in de zeeën en oceanen.

Er werd door vrijwilligers ruim dertig ton plastic afval verzameld op de stranden van Lamu en het zuidelijker gelegen Malindi, waarmee de tien meter lange en drie meter brede dhow gebouwd werd. “Ongelooflijk hoe makkelijk het was om in korte tijd zoveel plastic afval bijeen te rapen”, merkt Skander (44) op terwijl hij over zijn grijze baard strijkt. Op zijn werf, gelegen aan een stuk verlaten strand enkele kilometers buiten het stadje Lamu, liggen hopen gesorteerd plastic afval in het zand.

Skander wijst op een paar stukken afgekeurde plastic bootromp. “Het was vallen en opstaan. Ik dacht dat alle plastic goed was te recyclen, maar dat valt tegen. Stevige jerrycans waren het beste voor de romp. Van de bergen plastic flesjes die we verzamelden is weinig te maken, maar ze zijn een ware plaag op land en in zee.”

De vervuiling van de stranden langs de Indische oceaan zijn niet alleen de schuld van mensen in Afrika. De stromingen en de wind spoelen ook plastic aan land in Lamu, afkomstig uit India, Indonesië en Maleisië.

Onder een afdak van zeil legt een groepje mannen de laatste hand aan de dhow. Aan de buitenkant van de romp plakken ze dikke kleurige vellen gemaakt van strandslippers, een van de grootste vervuilers van de oceanen. Om die reden zal de boot Flipflopi worden gedoopt.

De bevolking van Lamu, waarvan zo’n driekwart leeft van de traditionele visvangst, weet als geen ander de schadelijke effecten van plastic. Zeeschildpadden raken verstrikt in de plastic ringen waarmee zes bierblikjes bijeen worden gehouden. Plastic komt vast te zitten in de mangrovebossen langs oevers waarin krabben—een belangrijk onderdeel van de visvangst—gevangen komen te zitten. Grote vissen in de open zee blijken plastic in hun magen te hebben.

In Kenia werd vorig jaar met succes een verbod op plastic zakken ingevoerd. Maar tijdens het recente regenseizoen traden enkele rivieren buiten hun oevers omdat doorgangen waren geblokkeerd door reusachtige hoeveelheden plastic flessen. Skander gelooft niet dat een verbod op sommige plastic producten de oplossing is. “Er moet een einde komen aan de productie ervan. We hebben zoveel kennis tegenwoordig, waarmee het mogelijk moet zijn alternatieven te vinden.”

Skander, een lange man met pretoogjes, is niet zomaar een botenbouwer. Hij is een beroemdheid in zijn omgeving. Hij stamt uit een geslacht van houtwerkers. Zijn vader heeft beroemdheid vergaard met fraai bewerkte houten deuren, de zogenaamde Lamu-deuren. Vader Skander maakte de grote toegangsdeuren voor het parlementsgebouw in de hoofdstad Nairobi. Zijn zoon, die ook het Lamu-meubilair maakt, heeft echter een voorliefde voor boten. Een van zijn dhows is te zien in het Smithsonian Museum in Washington als Afrikaans voorbeeld van traditionele botenbouw. 

De roem en deskundigheid van Skander was voor Ben Morison, de grondlegger van het Flipflopi-project, de reden om hem te vragen de dhow te bouwen. Morison is opgegroeid in Kenia en woont tegenwoordig in Engeland, waar hij reizen naar Afrika organiseert. Hij wil toeristen een mooi Kenia laten zien, maar merkte tijdens bezoeken hoe zichtbaar het plastic was op de stranden, in de mangrovebossen en in de haventjes. Hij verdiepte zich in de vervuiling en schrok van zijn bevindingen. “Ik moest iets doen, en toen kwam ik op het idee van een plastic boot om de aandacht te vestigen op de zich ontwikkelende ramp”, aldus Morison. Hij financiert deels het project, anderen helpen met donaties. Skander wordt niet betaald.

Als de Flipflopi, die overigens wel een houten mast en roer heeft, zuidwaarts langs de kust gaat varen, worden onderweg informatiebijeenkomsten georganiseerd, net als schoonmaakacties. Na afloop van de campagne zal de Flipflopi aanmeren in het stadje Lamu, dat op de UNESCO-werelderfgoedlijst staat omdat het de oudste en best bewaarde Swahili-cultuur heeft van de hele Oost-Afrikaanse kust. Daarna zal het toeristen langs ongerepte eilandjes varen.

“We blijven er dan bij de toeristen op hameren dat plastic slecht is en dat je het niet overal zomaar kan laten vallen”, zegt Skander terwijl hij door het water naar een houten motorboot loopt die hem naar Lamu gaat brengen. En wat gaat hij hierna doen? Hij lacht hartelijk, waardoor zijn baard op en neer wipt. “Ik ga weer heerlijk houten dhows bouwen!”