Kibera kijkt terug

Ronald Ronics (29) is fotograaf en filmmaker gevestigd in Kibera, het gedeelte van de Keniaanse hoofdstad Nairobi dat te boek staat als de grootste sloppenwijk van Oost-Afrika. Weliswaar weet niemand hoeveel inwoners het gebied precies telt, maar dat in de onafzienbare wirwar van straatjes en steegjes honderdduizenden mensen in geïmproviseerde huisjes op elkaar gepakt zitten, staat buiten kijf. Werkloosheid, alcoholisme, gebrek aan sanitaire en medische voorzieningen, HIV, etnische spanningen, seksueel geweld en verschillende vormen van criminaliteit zijn pas een paar van de problemen die hier de dagelijkse gang van zaken bepalen.

Odhiambo is geboren in Kibera. Zijn moeder hield het op gegeven moment voor gezien en nam hem mee naar elders. Na haar vroegtijdige dood ging Odhiambo, als jongetje van nog geen tien, op eigen houtje terug naar de wijk om zijn vader te zoeken. Die was nergens te vinden; dus moest hij zich staande zien te houden op straat. Hij praat erover zonder een spoor van dramatiek of zelfbeklag: “Die dingen gebeuren, want zo is het leven nou eenmaal.

Intussen is de Kibera Film School alweer ter ziele gegaan, maar Mike Lolly werpt zich vol overtuiging op als vertegenwoordiger van de blik van binnenuit. Voor de documentaire No Chokoraa gaf hij straatkinderen die van de verkoop van vuilnis leven een simpele camera mee en liet ze hun eigen omgeving filmen.

Maar die armoede is er natuurlijk wel. Sterker nog, ze dringt zich voortdurend op, waar je ook gaat of staat. Lolly en de zijnen lijken die armoede en de gevolgen ervan deels te accepteren als een natuurlijk gegeven. De noodzaak om in een bepaalde omgeving te overleven en de drang om die omgeving met eigen beelden te herscheppen, staan soms op gespannen voet met elkaar. Hoewel Lolly de positieve kant van Kibera wil laten zien, is hij, omdat de filmapparatuur die hij inmiddels bezit er zeker gestolen zou worden, zelf naar een andere plek verhuisd.

De nieuwe blik op Kibera, afkomstig van een lichting beeldmakers die er in meerdere opzichten is gevormd, kan verwarrend werken. Maar juist daardoor kan het oude perspectief van de buitenstaander aan het wankelen worden gebracht: van óf-óf naar én-én. Ja, Kibera is een mensonterend oord dat aan elkaar hangt van onrecht en wantoestanden. Maar, het is óók een inspirerende plek vol schoonheid, die het waard is om van te houden. Odhiambo: “Ik kan mijn leven niet scheiden van de straten van Kibera. Al mijn vrienden wonen er. Ik ben nergens liever dan daar.”