Alexandra is sinds december vorig jaar de plek van mijn onderzoek. Dagelijks slenterend door de stoffige straten van de township ben ik al lang gewend als een bezienswaardigheid beschouwd te worden. "Mlungu!", wordt er geroepen. Mlungu betekent blanke en ik krijg het dagelijks naar m’n hoofd geslingerd sinds ik vijf maanden geleden mijn kamer midden in de Zuid-Afrikaanse township betrok en waar ik me nu helemaal thuis voel.
Alexandra is ook de plaats waar vorig jaar mei andere buitenlanders heel wat minder gastvrij werden behandeld. In een golf van geweld werden
 |
| Geweld tegen buitenlanders vorig jaar mei foto:CC |
door heel Zuid-Afrika ruim zestig mensen vermoord, raakten er honderden gewond en sloegen er duizenden op de vlucht. Nu, bijna een jaar later, is men hier vooral in de ban van de verkiezingen, waarbij het ‘xenofobische’ geweld allang vergeten lijkt te zijn. Echter, voor veel uit buurlanden afkomstige migranten staat het nog glashelder op het netvlies gebrand.
Zoals bij Prince, een Zimbabwaan die nu al zes jaar in Alexandra woont; "Ik werd ‘s nachts wakker. Meer dan 200 mensen renden met ijzeren stokken door de straat, het lied van Zuma zingend, ‘bring me my machine gun’. Ik zag dat mensen in elkaar werden geslagen". Doordat hij op tijd wakker werd, zag hij kans om te vluchten en bracht de nacht door op het dak van zijn hut. Vanaf daar zag hij dat dezelfde groep mensen zijn huis binnenkwam en al zijn bezittingen meenam. "Ze klopten bij mensen op de deuren en riepen: open je deur en bewijs dat je een Zulu bent".
 |
| Alexandra foto:CC |
"Sindsdien ben ik bang. Ik moet me verbergen". Prince behoort tot de Ndembele, een bevolkingsgroep in Zimbabwe die afstamt van de Zulu’s en het Zulu machtig is. Doordat Prince Zulu spreekt, is het voor hem mogelijk zich als Zuid-Afrikaan voor te doen, dan waant hij zich veiliger. Buiten de taal hanteren Zuid-Afrikanen echter ook andere aspecten om buitenlanders te identificeren. "Ik besloot ook mijn naam te veranderen naar Sibusizo, wat hoop betekent, zodat mensen me hier kennen als een Zulu".
Vermomming
Niet alleen zijn naam, maar ook zijn kledingstijl maakt het hem mogelijk om zich ‘te verbergen’. "Als je All Stars draagt, Levi’s jeans, een T-shirt en een pet herkennen mensen je niet zo snel als een buitenlander. Dat is namelijk de lokale township-stijl. Ik gebruik het als een soort van vermomming". Zelfs voor zijn Zuid-Afrikaanse vrienden houdt Prince zijn ‘echte’ identiteit angstvallig verborgen. Banale herkenningspunten als kledingstijl, manier van praten en zelfs manier van lopen worden ook door veel andere migranten gebruikt om zich een Zuid-Afrikaanse identiteit aan te meten.
Het gevaar herkend te worden is echter voortdurend aanwezig. Prince stroopt z’n mouw op en laat een rond vaccinatielitteken zien. "Dit ding is gevaarlijk man. Die van Zuid-Afrikanen zit op de andere arm en heeft er puntjes omheen. Om deze reden draag ik nooit korte mouwen". Vooral de politie staat erom bekend dit gegeven te gebruiken om mensen als ‘buitenlands’ te identificeren.
 |
| Verkiezingsposter foto: Ilja Hehenkamp |
Nu staan de verkiezingen voor de deur en wordt Zuma zo goed als zeker de nieuwe president. De cijfermatige overmacht van het ANC wordt in Alexandra duidelijk weerspiegeld door de enorme hoeveelheid verkiezingsposters van waaraf Zuma je van elke mogelijke straathoek vriendelijk toegrijnst. "Working Together We Can Do More", staat er op de affiches. Het feit dat Zuma zich hartstochtelijk als Zulu profileert roept bij veel buitenlanders gemengde gevoelens op. "Ik ben bang voor die man", zegt Prince, die zelf niet mag stemmen. Alleen buitenlanders met een Zuid-Afrikaans staatsburgerschap mogen dat, wat bijna niemand in de townships heeft.
Stereotypen
Volgens veel immigranten in Alexandra speelden de Zulu’s een centrale rol in het geweld van vorig jaar. "Gedurende het xenofobische geweld waren het de Zulu’s die mensen verjaagden", aldus Prince. "Zulu’s houden ervan om te vechten en zijn bloeddorstig. Daarbij zijn ze koppig, willen niet werken, zijn slecht onderwezen en denken dat het land aan hun toebehoort". De vele stereotyperingen die er over Afrikaanse immigranten heersen, worden door hen zelf keihard naar de Zuid-Afrikanen en de Zulu’s in het bijzonder teruggekaatst.
 |
| Zuma foto:CC |
Volgens Prince heeft Zuma beloofd dat tijdens zijn bewind alle illegale buitenlanders het land uit gejaagd zullen worden. Niet iedereen denkt er zo over. Volgens Mozes, ook uit Zimbabwe, zal Zuma ervoor zorgen dat het geweld niet nog een keer zal uitbarsten. "Zuma zal hem en zijn Zulu’s beschermen. Zulu’s zijn met het geweld tegen buitenlanders begonnen, dus als het weer losbarst, zal iedereen denken dat Zuma ze gestuurd heeft. Daarom denk ik dat Zuma het zal willen voorkomen". Volgens hem is Zuma de juiste leider van Zuid-Afrika, omdat hij – in tegenstelling tot de voormalige president Mbeki – net als Mandela voor zijn land heeft gevochten. "Hij weet dat Zuid-Afrikanen door ons tijdens de apartheid zijn geholpen. We zijn allemaal zwart, dus waarom zouden we vechten? We zijn allen gewoon mensen".
De volgende dag slenter ik, onder het almachtige oog van Zuma, door ´mijn´ straat, 7th avenue, gedurende een aantal maanden ook de straat van Nelson Mandela. "Why do we look so different!?", roept een voorbijganger me lachend toe. Ik lach terug en besef dat ik, zelfs als ik me de lokale straatstijl aanmeet, altijd als blank zal worden gezien. Echter, in tegenstelling tot voor velen anderen in Alexandra, brengt mijn ‘anders zijn’ me hier vooralsnog niet in gevaar. Voor Prince geldt dit echter niet. "Ik voel me niet meer op m’n gemak, en ben bang elke dag bang dat het geweld weer los zal barsten. Ook onder Zuma".
