Op de grondstoftermijnmarkt in Londen is de prijs van robustakoffie gestegen naar het hoogste niveau sinds februari 1999. De prijs voor een ton in juli in te leveren koffiebonen stond eind vorige week op 1735 dollar. Dat is 52 procent meer dan een jaar geleden. De prijs van robusta zit de laatste maanden sterk in de lift vanwege geringe voorraden.
|
Koffiecrisis Sinds het einde van de jaren tachtig worstelt de wereld met een structureel koffieprobleem: het aanbod is groter dan de vraag. Daardoor is de prijs van koffie op de wereldmarkt al heel lang onaanvaardbaar laag. De koffieprijs zakte in de eerste jaren na de millenniumwisseling naar een dramatisch dieptepunt. Boeren konden hun bonen vaak niet boven de productiekosten verkopen. 25 miljoen koffieboeren in 50 ontwikkelingslanden konden het hoofd niet meer boven water houden en alleen al in Centraal Amerika raakten 600.000 mensen hun baan in de koffiesector kwijt. |
Koffieverwerkers vrezen dat ze later dit jaar zonder grondstoffen komen te zitten. Vietnam, de grootste producent van robustakoffie, liet onlangs weten dat het dit jaar waarschijnlijk niet in staat zal zijn de voorraden aan te vullen. De verwachting is ook dat het aanbod uit Brazilië, ‘s werelds grootste koffieproducent, dit jaar lager zal zijn dan normaal. Dit heeft met natuurlijke cycli in de oogst te maken. Ook zijn de Brazilianen zelf meer koffie gaan drinken.
Varkenscyclus
“De prijs die op de wereldmarkt voor koffie wordt bedongen is natuurlijk niet dezelfde als de prijs die de kleine koffieboer ontvangt. Maar toch profiteren ook koffieboeren mee van deze hogere prijs”, zegt Jos Harmsen, productspecialist koffie en cacao bij Max Havelaar. Dit is volgens hem echter nog geen reden om te constateren dat koffiecrises definitief voorbij zijn.
“De koffiemarkt is onderhevig aan de varkenscyclus”, legt Harmsen uit. “Hierbij wisselen overschotten en tekorten van een bepaald product elkaar af, doordat aanbieders reageren op de hoogte van de prijzen. Die aanbieders zijn bedrijven die de mogelijkheid hebben om uit te breiden en daarnaast wat relatief nieuwe aanbieders zoals Vietnam. De kleine koffieboeren spelen daarin door hun beperkte middelen maar een ondergeschikte rol. Omdat de prijzen nu hoog zijn zal de koffieproductie dus waarschijnlijk weer omhoog gaan. Er zal dan ook ongetwijfeld weer een periode aankomen waarin de prijzen laag zijn.”
Investeren
Deze cyclus is lastig te doorbreken meent Harmsen. “De prijs die bijvoorbeeld koffieboeren voor hun product ontvangen is te laag om investeringen te doen in andere producten of in andere koffiesoorten waarmee ze een ander type markt zouden kunnen aanboren. Tijdens de koffiecrisis lukte het boeren vanwege die gebrekkige middelen ook niet om op een ander product over te stappen. Het enige wat men kon doen was meer voedsel voor eigen gebruik verbouwen. Nu de prijzen voor koffie weer aantrekken zullen zij waarschijnlijk weer meer aandacht aan hun koffiestruiken gaan besteden.”
Harmsen: “Idealiter zouden boeren zelf investeringen moeten doen, maar daar hebben ze geen geld voor. Het zou dan ook goed zijn als maatschappelijke organisaties en regeringen de koffieboeren ondersteunen bij het doen van investeringen in hun bedrijf. “
“Dat is echter maar één kant van het verhaal”, zegt hij. “De andere kant van het verhaal – en zeker niet de minste – is dat kleine boeren op de huidige wereldmarkt aan het kortste eind trekken. Zolang consumenten, retailers en handelaars niet bereid zijn om een prijs te betalen die recht doet aan de productie- en investeringskosten die boeren moeten maken, verandert er niets.”
Zuivere koffie
|
Coöperaties Tragisch genoeg gaat het met coöperaties van koffieboeren juist minder in tijden van hoge koffieprijzen. Harmsen: “Als de koffieprijs hoog staat, zullen de boeren hun koffie eerder ook via andere partijen verhandelen. Dit geldt overigens met name voor zwakkere organisaties. Dat is jammer want in een coöperatie kunnen de boeren gezamenlijk structurele investeringen doen. Het is dan ook belangrijk dat deze coöperaties hun leden overtuigen van het nut van het lidmaatschap. “ |
Wat dat betreft zou de hoge prijs voor koffie volgens hem voor consumenten ook absoluut geen aanleiding moeten zijn om te stoppen met het kopen van koffie met het Max Havelaar Keurmerk. “De boeren die bij coöperaties zijn aangesloten en die Fairtrade-koffie op de markt brengen, krijgen een goede prijs voor hun koffie en kunnen daardoor ook investeren in hun bedrijf. Doordat de boeren ook in mindere tijden verzekerd zijn van een beter inkomen kunnen ze aan hun toekomst bouwen.”
De Koffiecoalitie, een samenwerkingsverband van maatschappelijke organisaties zoals Hivos, Oxfam Novib en de FNV dat de sociale omstandigheden van koffieboeren wil verbeteren, ziet om die reden in de hoge koffieprijs van dit moment geen aanleiding om te stoppen met haar werk.
Nederland koploper
“In Nederland drinkt momenteel 28 procent van de mensen koffie die gecertificeerd is”, vertelt Baerbel Weiligmann van de Koffiecoalitie. “Dat is koffie die voldoet aan basisnormen op het gebied van arbeidsrechten, milieu en voedselveiligheid, zoals vastgelegd in de gedragscodes van Fair Trade, Utz Kapeh, EKO of Rainforest Alliance. Dat is een mooie score die we ook graag in andere Europese landen zoals Duitsland, Engeland, Zwitserland en Oostenrijk zouden willen halen. De komende tijd zullen we ons dus ook meer op de rest van Europa gaan richten.”
Want ook al is het aandeel gecertificeerde koffie omhoog gegaan, op de wereldprijs is dit nauwelijks van invloed. “Op de prijs van koffie hebben we nog weinig invloed maar we merken wel dat grote koffieverwerkers de fair trade ontwikkelingen nauwgezet volgen en hier op inspelen. Zo hebben we toch iets van invloed”, aldus Weiligmann.
