Geïnfecteerde boom. Beeld: ErnstJan Stroes
Achtergrond

Hoe komen we van de eikenprocessierups af?

Eikenprocessierupsen, tijgermuggen en ‘reuzenteken’: vervelende plagen beginnen een jaarlijks terugkerend fenomeen te worden. Niet alleen irritant, maar soms ook gevaarlijk voor de gezondheid. En we hebben het aan onszelf te wijten.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Overal in het land werd de afgelopen weken flink gekrabd tegen de jeukende haren van de eikenprocessierups, die dit jaar in populatie wist te verdrievoudigen. Deze week riepen Nederlandse gemeenten de regering daarom op om de strijd tegen deze rups beter te coördineren. En de processierups staat niet op zich. In het Drentse Odoorn werd afgelopen weekend een ‘reuzenteek’ gevonden1.

De Aziatische tijgermug, die ziektes als knokkelkoorts en dengue kan overdragen, en de Aziatische hoornaar maken het palet aan in Nederland snel uitbreidende, vervelende en gevaarlijke insecten compleet. Klimaatverandering en een weinig respectvolle omgang met onze leefomgeving zijn ook op deze manier steeds meer te voelen.

De winter overleven

De eikenprocessierups is een voorbode voor wat ons met andere insecten te wachten staat

Dat het klimaat verandert wordt zichtbaar met één blik in de tuin, waar de geraniums al voor het vijfde jaar op rij de winter hebben overleefd. Al zeker sinds 1996 neemt het aantal koude winters af; in 2010 hadden we voor het laatst een echt koude winter. Dit creëert ideale omstandigheden voor zowel inheemse als exotische insectensoorten om in ons land te overleven. Als pop, ei, rups of volwassen dier kunnen insecten die slecht tegen vorst kunnen, tegenwoordig steeds makkelijker de winter overleven.

Steeds grotere aantallen insecten overleven de winter en beginnen zo al veel eerder met de opbouw van de zomerpopulatie. Dat zorgt jaar na jaar voor grotere zomerpopulaties en dus meer overlast en gezondheidsrisico’s. Zo is de eikenprocessierups een voorbode voor wat ons met andere insecten te wachten staat.

Moord op de mezen

Maar niet alleen het veranderende klimaat zorgt voor steeds grotere aantallen van bepaalde insectensoorten. Ook ons gebrek aan respect voor de zelfregulerende werking van de natuur speelt een rol. Dit voorjaar werd de bestrijding van de buxusmot (ook zo’n nieuwkomer) stevig aangepakt met een giftige cocktail van bestrijdingsmiddelen (waaronder biologische), die ook voor andere insecten en sommige vogels schadelijk zijn. Overal stierven de net uitgekomen mezen een voortijdige dood.

Bron: twitter.com

Er is steeds meer bewijs voor dat juist natuurlijke vijanden de insectenpopulaties in toom kunnen houden

Zo werd door de bestrijding van buxusmotten de rups-etende mezenbrigade erg uitgedund. Voor natuurlijke bestrijding is er zo opnieuw een jaar verloren gegaan. En dat terwijl er steeds meer bewijs voor is dat juist die natuurlijke vijanden de insectenpopulaties werkelijk in toom kunnen houden. Maar door de druk die de processierupsenplaag in de getroffen gemeenten op het budget legt, worden kansrijke proeven met nestkasten en bloemrijke bermen stopgezet om budget vrij te maken voor hoogwerkers en stofzuigers om rupsennesten uit bomen te verwijderen. Ook werd volop gespoten met voor álle rupsen gevaarlijke biologische bestrijdingsmiddelen.

Deze rücksichtsloze strijd tegen de processierups heeft de Vlinderstichting er intussen toe gezet voor gemeenten een speciale beheerkaart te maken, om te voorkomen dat ook alle vlinders op de ‘rode lijst’  kapot gespoten worden. Het doden van andere rupsen dan de processierups resulteert bovendien in méér ruimte voor de processierups en werkt dus uiteindelijk averechts.

Tijgermug

Stop de tegeltuinterreur

Een andere opportunist die zich definitief lijkt te vestigen in ons land is de gevaarlijke tijgermug. De larven van deze mug overleven in kleine plasjes water. Ze kwamen ooit mee met het water in potten van lucky bamboe uit China, en overleven in elk willekeurig plasje stilstaand water, mits warm en nat genoeg. En dat soort waterplasjes zijn er in de vele betontuinen van tegenwoordig in overvloed. Een volgelopen zandbak, kinderbadje of emmertje op warme betontegels is een ideale verblijfplaats.

En aangezien in betontuinen weinig andere dieren voorkomen, is de kans dat de larven opgegeten worden door vissen, waterkevers of libellenlarven bijzonder klein. Als de tijgermug zich hier definitief vestigt en de aantallen de komende jaren groot genoeg worden, is het wachten op de eerste uitbraak van knokkelkoorts, chikungunya of dengue, zoals in Italië en Frankrijk al het geval is geweest.

Niet tégen, maar mét de natuur werken

Uit veel onderzoek naar uitbraken van de eikenprocessierups blijkt dat werken met de natuur veel effectiever is dan tegen de natuur. Spuiten met gif of nesten verwijderen haalt uiteindelijk weinig uit, en vaak keren de problemen het volgende jaar nog heftiger terug. Er zijn maatregelen die wél werken: rupsenetende vogels als mezen en boomklevers stimuleren blijkt de rupsenpopulatie bijvoorbeeld met 85 procent te kunnen verminderen.
Bloemrijke berm met raapzaad.
Ook een aanpak die processierups-etende insecten stimuleert lijkt succesvol. Zo kunnen met de aanleg van meer bloemrijke bermen lieveheersbeestjes, zweefvliegen, sluipvliegen en gaasvliegen floreren. En zij zijn dol op eikenprocessierupsen. Uiteindelijk lijkt werken met de natuur dus de enige werkelijk haalbare optie om de plagen van de toekomst het hoofd te bieden.

De insecten sterven uit. Nou en?

'Polderen tot de hele natuur kapot is'

  1. Een bloedzuigende, actief jagende hyalomma-teek, die drager kan zijn van het Krim-Congovirus, dat voor dieren ongevaarlijk is maar voor mensen ernstige gevolgen kan hebben. ↩︎

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons