Tegen de achtergrond van het Nederlandse voorzitterschap van de raad van de EU, gaat Reinier Vriend voor OneWorld.nl op zoek naar de Europese waarden van alledag. In de serie #ThisIsMyEurope spreekt hij Europeanen van allerlei pluimage om te ontdekken wat Europa voor ons betekent. Deze week spreekt hij Rasmus Bitsch uit Denemarken.
Twee jaar geleden verhuisde de Deense Rasmus Bitsch (29) naar Kaapstad. Hij runt daar nu een audiovisueel mediaproductiebedrijf en werkt als freelancejournalist voor verschillende Scandinavische media. Tijdens ons Skype-gesprek over Europa laat hij zijn twijfels horen: “Ik ben nog steeds voor Europa. Maar voor deze EU? Niet echt.” Zijn verhuizing is van invloed geweest op zijn identiteitsgevoel. “Des te verder je van Denemarken vandaan gaat, hoe meer Europees je wordt. Bij Denemarken heeft niemand in Zuid-Afrika een beeld. Het is het lot van inwoners van kleine Europese landen. Hier in Kaapstad is ‘Europeaan’ een bevolkingsgroep.”
Des te verder je van Denemarken vandaan gaat, hoe meer Europees je wordt
Zijn Europese identiteit geeft Rasmus een dubbel gevoel: “Voor mij is de term Europa steeds ingewikkelder geworden naarmate ik ouder ben geworden. Ik groeide op in een tijd waarin Oost-Europa steeds toegankelijker werd. We gingen er met het gezin op autovakantie, door de voormalig socialistische landen. Dat was spannend, ook voor mijn ouders, die waren opgegroeid in de Koude Oorlog en deze plekken voor het eerst zagen.” Zijn vroege reizen en Erasmus-uitwisseling gaven hem een Europese mentaliteit: “In de Scandinavische context kom ik uit een middenklassegezin. Mijn vader was boer, mijn moeder verpleegster. Ik ben de eerste generatie die toegang heeft tot Europa’s mobiliteit en mogelijkheden.”
EU-pijnpunten
Rasmus maakt duidelijk dat hij daarmee een van de weinige is. “Deze Europese voordelen en mentaliteit zijn niet universeel verdeeld. De arbeidersklasse heeft ze niet, de oudere generatie ook niet. Zij maken zich zorgen over hun autonomie en hebben het gevoel dat Brussel te ver weg is om om ons te geven.” Rasmus noemt nog een EU-pijnpunt. “Op bepaalde momenten is er misschien veel steun geweest, maar Europa is ook altijd een eliteproject gebleven. Het is ontwikkeld door politici, maar ze hebben er nooit een Europa ‘van het volk’ van gemaakt.” Rasmus leidt hier de huidige crisis op terug. “Mensen zijn altijd achterdochtig geweest naar een voor hen besloten Europa. Nationale politici hebben de integratie tot stand gebracht, maar er nooit draagvlak voor gezocht. Dat wreekt zich nu, want elk issue heeft nu de potentie om Europa in crisis te storten.” Dit verklaart ook de anti-EU-agenda van de Deense rechtse partijen. “Zij hebben het sentiment slechts aangeboord. Het resultaat is dat geen enkele partij met regeringsambities te veel vóór Europa kan zijn. Realpolitik houdt Europa gegijzeld.”
In Zuid-Afrika is het duidelijk welke vernietigende rol Europa er gespeeld heeft. Dat van dichtbij beleven is indrukwekkend
Wonen in Zuid-Afrika heeft Rasmus een nieuw perspectief op Europa opgeleverd. “In Kaapstad voel je een sterk antikoloniaal sentiment. Als je in dat licht gaat bevragen wat het betekent om Europees te zijn, begeef je je in een arena van conflicterende identiteiten. Europa betekent veel verschillende dingen, het hangt er maar net vanaf welk idee wordt gepusht. Dat geldt ook voor haar waarden. Er zit een donkere kant aan; fascisme en racisme zijn ook Europese waarden.” In Zuid-Afrika is het duidelijk welke vernietigende rol Europa er gespeeld heeft. Dat van dichtbij beleven is indrukwekkend: “Ik heb mijn erfgoed moeten heroverwegen. De belangrijkste les is dat wij niet ‘de goeien’ zijn. In Denemarken is dat het normale perspectief, maar het ligt allemaal veel complexer.”
Xenofobie
Rasmus denkt dat het moeilijk wordt de EU te redden met zoveel teleurstelling. “Sinds de Griekse crisis ben ik sceptisch over de toekomst van de EU. Maar ik ben vóór Europa.” Europees zijn heeft ook in Kaapstad z’n voordelen. “Als Europeaan word je praktisch overal gastvrij ontvangen. Dat helpt in Zuid-Afrika. Je bent neutraal, een andere categorie. En mensen houden altijd van Europees voetbal.” Dat kan tot gekke situaties leiden. “In Zuid-Afrika broeit xenofobie vlak onder de oppervlakte. Laatst stond er een man op straat te schreeuwen dat ‘alle buitenlanders op moesten rotten’. Op mijn vraag of dat ook mij aanging antwoordde hij verbaasd van niet, ik ben immers Europees. Binnen tien seconden ging hij van haatzaaien naar het bespreken van het Deense voetbalelftal. Dat was best een ongemakkelijk gesprek…”
