Het Nederlandse bedrijfsleven gaat in ontwikkelingshulp. Maar hoe doe je dat? Kenia, een van de groeilanden van Afrika, is een testcase daarvoor. Minister Ploumen ging er met 25 bedrijven heen, op zoek naar investeringskansen. “Nederland moet een voorbeeld zijn van maatschappelijk verantwoord ondernemen.”
De auto wordt gecontroleerd op bommen en de handtas moet door een detectiepoortje. Sinds de gijzeling in winkelcentrum Westgate is de beveiliging bij de luxere hotels in Nairobi aangescherpt. Binnen is het business as usual. In de conferentiezaal hangt een lichte opwinding. Aan tafeltjes zitten Nederlandse en Keniaanse ondernemers tegenover elkaar. Delftsblauwe klompjes breken het ijs. Aan de muur hangen foto’s van grachten, tulpen en windmolens.
[[{“fid”:”23197″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:3648,”width”:5472,”style”:”width: 250px; height: 167px; float: right;”,”class”:”media-element file-default”}}]]
Speeddaten met potentiële zakenpartners is een klassiek onderdeel van handelsmissies. Een ritueel met dezelfde ongeschreven regels en twijfels als ‘gewoon’ (internet)daten, zo blijkt tijdens de koffiepauze in de hotellobby. Hoe kap je het gesprek af als je geen klik voelt? Wat als je date je avances afwijst? Of, erger nog, helemaal niet komt opdagen?
Huib van de Grijspaarde – directeur van KONEKSIE – toetst een nummer in op zijn telefoon. De Automobile Associaton, de Keniaanse ANWB, is hij misgelopen door een dubbele afspraak en de Equity Bank kwam niet opdagen. De gouverneur bij wie hij op de stoep stond, wist van niks. “Kijken of ik toch nog wat kan regelen.” KONEKSIE is een sociale onderneming die het systeem van motortaxi’s, bodaboda’s, betrouwbaarder en eerlijker wil maken. Dit is belangrijk voor Kenia met ruim vier miljoen ritjes per dag. “Essentieel binnen ons businessmodel is dat de taxichauffeurs eigenaar zijn van hun motor, in plaats van deze te huren. Dan hebben ze betere inkomsten, rijden ze veiliger en plegen ze beter onderhoud.”
Imago
Koneksie is een van de 25 bedrijven die zich hebben aangemeld om met minister Ploumen mee te reizen naar Kenia. Op de deelnemerslijst staan veel namen uit de wereld van agrofood, water, scheepsbouw en infrastructuur. Kenia is hot, zeker nadat Unilevertopman Paul Polman aankondigde 150 miljoen euro in een nieuwe fabriek te pompen. “Dit is het juiste moment voor u om in te stappen”, zegt Patrick Obath van Kenia’s nationale ondernemersvereniging Kepsa. “Onze economie groeit met 4,7 procent. Kenia zit in de lift.” Natuurlijk, zegt Obath, heeft het verkiezingsgeweld vijf jaar geleden het imago van het land geen goed gedaan. “En Westgate is ons eigen 9/11. Maar we laten ons niet kisten. Kenia is een land van ondernemers, we zijn een voorbeeld voor de rest van Afrika. Doet u met ons mee?”
Zijn peptalk is het startsein van een baltsdans die vier dagen zal duren. Met het hotel als epicentrum zwermen de bedrijven uit voor afspraken, excursies en groepssessies. “Bedrijven kunnen de ambitie van Kenia een stap op weg helpen”, zegt Obath. Met een groeiende middenklasse is er behoefte aan goede service en voorzieningen. Zuivelfabrikant FrieslandCampina werkt in een proefproject samen met boeren om de melkkwaliteit en -kwantiteit te verbeteren. Want er is niet genoeg betaalbare melk voor elk: voor een liter betaalt een Keniaan al snel 100 shilling (80 eurocent). Nederland steekt tien miljoen euro in het Lake Turkana Windpower Project. Een consortium van Nederlandse bedrijven gaat 365 windturbines aanleggen die groene stroom leveren aan het Keniaanse elektriciteitsnet.
In de marge van het plenaire programma staan ministeriële bezoeken gepland. Zo krijgt Ruben de Meijer een voet tussen de deur bij het ministerie van Energie. “Ze toonden interesse in onze machine die bladeren tot balen maakt. Daarmee kun je energie opwekken in de biovergister. Het is nog even aftasten wat de non-verbale signalen zijn dat er echt een deal in zit, maar het eerste contact is gelegd.” De 27-jarige Zeeuw is salesmanager bij Vermeer, een bedrijf dat onder meer gespecialiseerd is in horizontaal boren voor pijpleidingen. “Ik zie ze hier overal langs de weg sleuven graven voor glasvezelkabel. Daar hebben wij geschikte machines voor. Ik moet ze er nog wel van zien te overtuigen dat onze machines efficiënter en goedkoper werken dan menselijke arbeid.”
Melkboer
Het programma in Nairobi sluit af met Mindspeak, een Keniaanse versie van College Tour met minister Ploumen als gast, in fuchsiaroze jurk. Talkshowhost is businessgoeroe Aly-Khan Satchu, CEO van Rich Management. Hij twittert simultaan wat er op het podium gebeurt.
[[{“fid”:”23192″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:3648,”width”:5472,”style”:”width: 250px; height: 167px; float: right;”,”class”:”media-element file-default”}}]]
Het publiek, jonge vrouwen in mantelpak en jonge mannen in scherp gestreken overhemden, twittert terug. Veel van hen dromen van een eigen onderneming, sommigen zijn al bezig met start-ups in de telecom en ict. “Hoe bevorder je maatschappelijk verantwoord ondernemen met handel?”, vraagt een studente in kraakhelderwitte blouse. “In mijn eigen land krijg ik kritiek dat ik Nederlandse ondernemers help met een pot van 700 miljoen euro”, antwoordt Ploumen. “Maar aan het Dutch Good Growth Fund, het fonds dat ik daarvoor heb opgericht, hangen strenge criteria over duurzaamheid, kennisuitwisseling en werkomstandigheden. Alleen economische groei brengt geen welvaart voor iedereen. Daar moet je actief aan werken met een fair handelssysteem. Mijn portfolio gaat over vrije handel, maar ook over eerlijke handel.”
Hoe zorg je dat vrouwen een kans krijgen, is de volgende vraag uit het publiek (“Goed punt”, zegt Satchu.“Ik heb drie dochters.”). “Leningen, microkrediet, dat is essentieel. Daarmee geef je mensen invloed”, antwoordt de minister. “Ik heb een achtergrond zoals veel van jullie. Ik kom niet uit een machtige familie. Ik weet wat het is om geen invloed uit te kunnen oefenen. Mijn grootouders hadden een melkveehouderij, mijn vader was melkboer. Maar mijn ouders waren zo aardig om hun kinderen veel zelfvertrouwen te geven. En de les dat je nooit tegen mensen op moet kijken en nooit op mensen moet neerkijken. Daar komt mijn sterke gevoel voor een gelijkwaardige samenwerking vandaan.” Nog een laatste vraag uit het publiek over qat en coffeeshops en dan verplaatst de handelskaravaan zich naar havenstad Mombasa.
Kwaliteitsstempel
Op de stranden van Mombasa is het stil na Westgate. De badplaats, waar sugarmama’s nog wel eens een jonge Keniaanse god aan de haak slaan, kampt met lege all-inclusive resorts. De bezetting van hotelkamers daalde naar 15 procent, waar die normaliter in dit seizoen 50-60 procent is. Complete groepsreizen zijn geannuleerd. Maar de haven, hub tussen het Midden-Oosten, Azië en het Afrikaanse continent, draait nog steeds op volle toeren. Op de kade staan rijen containers.
Meer dan 80 procent is van handelaren die eens per jaar een container volstouwen met plastic teilen, ondergoed en horloges uit China en India. “Mombasa is de doorvoerhaven naar tweehonderdduizend consumenten”, vertelt havendirecteur ‘captain’ Tawlib Khamis. Maar het inklaren en verdere transport uit de haven kost veel tijd en geld. Met steun van onder meer Nederland wordt de haven verbeterd, wat lokale ondernemers zullen terugzien in hun portemonnee.
Minister Ploumen, in groene jurk vandaag, ondertekent daarvoor een overeenkomst van 27,5 miljoen euro. Na afloop loopt Captain Khamis met open armen af op Lorenz Winkel, area director Africa bij scheepsbouwer Damen. Ze kennen elkaar al sinds de tijd dat Khamis nog loods was. Winkel komt al 18 jaar in Kenia. Damen leverde recent nog negen patrouilleschepen aan een Keniaanse ondernemer die beveiliging op zee levert aan oliebedrijven in Oost-Afrika. “Ik heb hier al veel contacten, maar ik wil laten zien dat ik het zeer waardeer dat onze minister hier is. In Kenia is het bedrijfsleven veel meer verbonden met de politiek. Ik heb wel eens een order verloren omdat ik geen minister bij me had. In Duitsland, waar ik vandaan kom, stapt Angela Merkel gewoon in de kist mee met een bedrijf als het nodig is. Dat ik hier nu samen met de minister ben, is indirect een kwaliteitsstempel voor mij.”
Overigens heeft premier Mark Rutte zich nog niet in Afrika laten zien met een handelsmissie. Ter vergelijking: China’s president Xi Jinping bezocht tien dagen na zijn aantreden Tanzania, Zuid-Afrika en Congo-Brazzaville.
Geen slechte oogst [[{“fid”:”23191″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:3648,”width”:5472,”style”:”width: 250px; height: 167px; float: right;”,”class”:”media-element file-default”}}]]
De Nederlandse ondernemers gaan weer de bus in, voor een tour langs het uitbreidingsgebied van de haven. De Nederlandse baggeraar Boskalis heeft daar zojuist zijn werk afgerond. Vrachtwagens rijden over een verse zandvlakte. Hier zal een tweede containerterminal verrijzen.
Na een snelle rondleiding door een met bloemen versierde zeecontainer, een proefproject om rozen per schip te vervoeren naar Nederland, moet de minister terug naar Nairobi, om op vrijdagochtend bij de ministerraad in Den Haag te zijn. Joost Reintjes, de Nederlandse ambassadeur, maakt nog snel een foto met zijn iPad voor op zijn twitter-account.
Voor de overgebleven bedrijven rest een bezoek aan Hassan Ali Joho, de gouverneur van Mombasa. Er is even wat consternatie onder het personeel als ‘Madam Liliana’ er niet bij blijkt te zijn, maar de gouverneur ontvangt het gezelschap toch joviaal in zijn zithoek met leren fauteuils. Nederlandse bedrijven zijn zeer welkom, zegt hij. De veerbootservice moet gemoderniseerd worden en de stad, gelegen op een eiland, slibt dicht tijdens spitsuren. “Met mijn speedboot ben ik in tien minuten aan de noordkant van de stad. Met de auto duurt dat drie kwartier.” Kan Nederland niet iets met waterwegen? Kaartjes worden uitgewisseld, brochures overhandigd.
Dit was nuttig, vindt Ruben de Meijer. In de bus naar het vliegveld bekijkt hij zijn mailbox. “Ik heb al mailtjes gehad van vier van mijn speeddates. Geen slechte oogst.” Ook Huib van de Grijspaarde van KONEKSIE kijkt toch tevreden terug. “De ambassadeur heeft beloofd dat we samen naar de gouverneur kunnen gaan als ik weer in Kenia ben. Dat is nog veel beter.”
Beeld: Lonneke van Genugten
