Nederland kan circa 2 miljard euro ‘verdienen’ als we met z’n allen minder voedsel verspillen. Wereldwijd ligt dat bedrag op 180 miljard euro per jaar. Alleen daarmee al zou 30-35% van de extra behoefte aan grondstoffen in 2050 zijn gedekt. Verminderen van voedselverspilling is dus een quick win voor het oplossen van het voedselzekerheidvraagstuk.
Een miljard mensen eet te veel, een miljard mensen eet te weinig. Volgens de FAO wordt wereldwijd jaarlijks 1.300 miljoen ton voedsel verspild. In de westerse wereld vooral bij de consument en het eind van de keten, in de ontwikkelingslanden grotendeels bij de boer. In Nederland is voedsel te goedkoop, in Europa is voedsel overal duurder, behalve in Polen en Turkije. En in sub-Sahara Afrika heeft een deel van de bevolking onvoldoende koopkracht om zich dagelijks een gebalanceerd voedselpakket te kunnen veroorloven. Heel andere factoren en problematiek, al zijn beide werelden in toenemende mate met elkaar verbonden.
Voedselverspilling terugdringen
De internationale handel stijgt nog steeds, en de stroom aan jaarlijkse import/export wereldwijd benadert de miljard ton. Wij halen steeds meer van onze producten en grondstoffen uit opkomende en ontwikkelingslanden, zoals boontjes en visfilets uit Kenya. Volgens de FAO moet de beschikbaarheid aan grondstoffen voor ons voedsel de komende 40 jaar stijgen met 70%. Hier ligt een kansrijke optie voor het grijpen: verminderen van voedselverliezen en –verspilling. McKinsey becijferde het mondiale verdienpotentieel van terugdringen van voedselverspilling op circa € 180 miljard per jaar (in Nederland circa € 2 miljard). Alleen daarmee al zou 30-35% van de extra behoefte aan grondstoffen in 2050 zijn gedekt. Verminderen van voedselverspilling is een quick win voor het oplossen van het voedselzekerheidvraagstuk. En natuurlijk gaat het niet alleen om euro’s, maar minstens zo belangrijk zijn de sociale en milieuaspecten.
Er is meer dan ooit aandacht voor de problematiek van voedselverspilling. Op wereldschaal, Europees, nationaal, in verschillende sectoren en vooral ook steeds meer lokaal en dicht bij huis. Ik ben overtuigd dat een sociale innovatie aanpak uitstekend gaat werken voor deze maatschappelijke uitdaging. Er is niet één oplossing, het gaat om tientallen zoniet honderden initiatieven, vanuit een bredere doelstelling om de grondstoffencyclus circulair te maken, dus zonder verspilling.
Consumenten verantwoordelijkheid
Meer bewuste en betrokken consumenten is een essentiële randvoorwaarde, die daarmee ketenpartijen kunnen vragen om de keten te verduurzamen en ondersteunen dat consumenten minder hoeven te verspilling. Bijvoorbeeld door betere portiegroottes aan te bieden, te helpen bij boodschappen doen en het maken van de planning, en door beter uit te leggen wat een THT betekent en hoe je producten beste kunt bewaren en bereiden. Deze maand lopen in drie gemeentes in de regio Apeldoorn de eerste ‘food battles’. Locale acties gericht op verminderen van voedselverspilling, met betrokkenheid van o.a. de afvalverwerkers, gemeentes, supermarkten en consumenten natuurlijk. De eerste ervaringen zijn erg positief, en het enthousiasme is groeiend om dit concept uit te gaan bouwen.
Essentieel is het versterken van de waardering voor ons dagelijkse voedsel. En vanuit een positieve boodschap en beleving is het een onderwerp waar iedere consument, burger of ketenpartij z’n voordeel mee kan doen. En er zijn al zoveel meer goede initiatieven, zeker in Nederland. Een tweetal voorbeelden van vorige week. Ik mocht bij een bijeenkomst aanwezig zijn van de Voedselbank Nederland, waar met veel enthousiaste concrete plannen en toezeggingen zijn gedaan, waardoor het aanbod van producten die anders verspild zouden worden in de nabije toekomst geregeld kan zijn. En het is natuurlijk fantastisch dat de Nationale Denktank, een groep van 21 jonge professionals, hun creativiteit en denkkracht inzetten om tot oplossingen te komen voor de verduurzaming van de voedselketen.
In Europees verband zijn we met het FUSIONS platform en project aan de slag met de sociale innovatie aanpak, met betrokkenheid van partners en stakeholders van allerlei pluimage. Om nog meer het verschil te kunnen maken is het inzetten van de opgedane kennis, ervaring en netwerk bij het oplossen van voedselverspilling waar het een urgent en nijpend probleem is. Volgende week is een high level forum bijeenkomst van de African Union om concrete plannen te maken om de naoogstverliezen in sub Sahara Afrika fors te gaan terugdringen. En op een nieuwe manier, passend bij de huidige tijdsgeest, met inzet van publiek private samenwerkingsmodellen. En ik ga ervoor dat we vanuit Nederland collectief gaan bijdragen om concrete oplossingen te bieden door samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen, overheden en consumentenorganisaties. Afrika wordt een steeds belangrijkere producent van ons voedsel, dus de handelsrelaties zullen alleen maar gaan groeien, en dat moet op duurzame wijze gebeuren.
Toine Timmermans is programmamanager Duurzame Ketens bij Wageningen UR.
