Etnische spanningen in Nicaragua na teruggave land Mayangnas

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

"We gaan al het leven uitwissen in Awas Tingni," kraakt de radio. Dreigementen gericht aan de inheemse Mayangna bevolking van dit dorp. Afkomstig van de Miskitos, de bevolkingsgroep waarvan het grondgebied grenst aan dat van Awas Tingni. "Wat zal er met ons gebeuren?," huivert een van de vrouwen uit Awas Tingni. Het huilen staat haar nader dan het lachen.

7 gemeenten RAANDat het niet zonder slag of stoot zou gaan was te verwachten toen het Inter-Amerikaanse hof voor de Mensenrechten in 2001 een unieke uitspraak deed. Aan de Mayangna gemeenschap van het dorp Awas Tingni werd het collectieve eigendomsrecht voor ruim 73.000 hectare grond toegekend, wat voor de Mayangnas een grote mate van autonomie betekent. Het was het resultaat van een rechtszaak tussen dit inheemse dorp en de Nicaraguaanse staat. Aangespannen door de inheemse gemeenschap nadat de staat ongevraagd toestemming had gegeven aan een Koreaans houtkapbedrijf om grote delen van Awas Tingni’s traditionele grondgebied te exploiteren. Een historische uitspraak, nooit eerder had het hof zich uitgesproken tegen de staat en vóór een inheemse bevolkingsgroep op basis van een collectief eigendomsrecht.

Grensbepaling
Voor deze landerkenning moest de Nicaraguaanse staat echter eerst zorgen dat de exacte grenzen van het grondgebied van Awas Tingni werden bepaald. De zogenaamde demarcatie van het territorium. Conadetti, een nationale commissie voor de demarcatie en erkenning van gemeenschapsgronden, discussieerde veelvuldig met de aangrenzende gemeenschappen over de exacte grens van het grondgebied. In verschillende gevallen claimden beide gemeenschappen hetzelfde grondgebied en werd er op zoek gegaan naar sporen in het landschap die wezen op een van beider aanwezigheid (in het verleden) zoals bijvoorbeeld een begraafplaats of waterbron. Deze langdurige dialogen tussen aangrenzende gemeenschappen, maar ook de desinteresse van voorgaande regeringen maakten dat de landerkenning ruim zeven jaar op zich liet wachten.

Vele deadlines werden overschreden, maar zondag 14 december 2008 was het dan toch zover. Stevige houten grenspalen van zo’n tweeëneenhalve meter lengte scheiden nu het ene grondgebied van het andere. 

 De inheemse bevolking van Nicaragua
De Caribische kust van Nicaragua wordt hoofdzakelijk bewoond door inheemse bevolkingsgroepen. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen Miskitos, Mayangnas en Ramas, waarvan de Miskitos de overgrote meerderheid vormen. De Mayangnas hebben (net als de Miskitos) een eigen taal en worden veelal gezien als een teruggetrokken volk in vergelijking met de Miskitos wiens visie juist op de buitenwereld gericht is. De inheemse bevolking van Nicaragua strijdt al decennialang voor het markeren van het eigen grondgebied. Want autonomie en zelfbeschikkingsrecht bestaat in deze regio alleen op papier. Zoals de meeste inheemse bevolkingsgroepen zijn de Mayangnas van Awas Tingni volledig afhankelijk van de grond waarop zij leven.

Een uitgelaten menigte Mayangnas verzamelt zich voor de Moravische kerk. Onder luid gejuich  overhandigen de regeringsafgevaardigden die zondagmiddag het legale eigendomsdocument van de gemeenschapsgrond aan het dorpshoofd van Awas Tingni.

Diez Comunidades
"Kom zondag allemaal naar Sisin," galmt het door de radio in het naburige dorp, "we laten ons niet zomaar onze grond afpikken." Vanuit de stad is er maar één hobbelig zandpad dat leidt naar Awas Tingni en dat loopt eerst dwars door de naburige Miskito gemeenschap Sisin. Eerder hebben deze Miskitos door middel van wegblokkades de landerkenning van de Mayangnas geprobeerd te belemmeren. Zonder succes.

Sisin is niet het enige dorp waar Miskitos boos zijn over de landerkenning.  Het aangrenzende territorium met de naam Diez Comunidades telt buiten Sisin nog zeker vijfentwintig andere Miskito dorpen. Via de radio tracht men deze Miskitos te mobiliseren.

Angst

"Mayangnas maak jullie klaar," schalt de radio. "Ga niet slapen. Blijf wakker. Slaap in ieder geval met een groot stuk hout naast je bed." Veel van de bewoners van Awas Tingni doen die avond geen oog dicht. Van de feestvreugde over de landerkenning is weinig meer over.

Bij sommige Mayangna leiders zit de angst zo hoog dat ze voorstellen het document van de landerkenning af te staan. Maar voor de Moravische pastoor is dit voorstel onacceptabel: "Het is een legaal document. Dit is ons recht."

Die zondag liggen er in Sisin wederom dikke boomstammen op het zandpad. Bussen rijden af en aan met ladingen demonstranten en autobanden, die later die middag in brand worden gestoken. Op deze participerende bussen na mag geen enkel vervoersmiddel of reiziger het dorp verlaten. 

Awas Tingni oude vrouw
Foto: Kristel de Krijger

Etnische tegenstellingen
Sommigen spreken van een oplaaiend etnisch conflict tussen Mayangnas en Miskitos. Een negatief gevolg van de erkenning van de inheemse gronden. Toch is het met andere aangrenzende Miskito gemeenschappen nooit tot een dergelijk conflict gekomen.

Een van de Mayangna leiders wijt het conflict eerder aan een gebrek aan communicatie vanuit de Nicaraguaanse regering. "Televisiekanalen en kranten hadden moeten melden dat het gaat om een legaal verworven document." Deze media besteedden niet of nauwelijks aandacht aan deze mijlpaal in de geschiedenis van het inheemse recht.

Het veronderstelde informatiegebrek blijkt uit de reactie van menig Miskito. Zo zegt een taxichauffeur uit Sisin: "Ik weet niet precies waar het om gaat. Alleen dat het de schuld is van de Mayangnas."

Politieke agenda
Verschillende afgevaardigden van de regionale regering wakkerden de ongeregeldheden aan door openlijk steun te betuigen aan de opstandelingen. Terwijl andere afgevaardigden uit diezelfde regering de bedreigingen juist veroordeelden.

Met de gemeenschapsverkiezingen op 18 januari voor de deur denken velen dat sommige politici van de situatie profiteren. Zo stelt de katholieke priester uit Waspán: "Al die Miskitos zijn goed voor een heleboel stemmen."

Kalmeren
Het grensconflict gaat wellicht om meer dan de grenzen alleen. Maar daarmee zijn de gemoederen tussen beide etnische bevolkingsgroepen nog niet bekoeld. Met de aankomende verkiezingen is het grensconflict naar de achtergrond verdwenen. "Maar," zegt de priester, "de regionale regeringsleiders moeten de boel wel kalmeren, want anders zal de situatie escaleren. We hebben dit vaker meegemaakt."

Lees ook het weblog van Kristel de Krijger over de spanningen in Awas Tingni.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons