Als een donkere wolk hing de vraag boven Brussel: zal Nederland anti-EU partij PVV tot de grootste maken? Het antwoord dat gister kwam, met ruim aan kop de VVD, zorgt voor opluchting: "De mensen hebben gestemd voor de Europese waarden", aldus de woordvoerder van EU-chef Jean-Claude Juncker vandaag tijdens de dagelijkse persconferentie van de Europese Commissie, waar de Nederlandse verkiezingsuitslag direct aan bod kwam. "Een stem voor Europa en tegen extremisme." De resultaten, met winst voor pro-EU partijen als D66 en GroenLinks, wordt door politici in Brussel uitgelegd als steunbetuiging aan het Europees project.
[tweet_embed]https://twitter.com/ManfredWeber/status/842118766913806348[/tweet_embed]
Zo noemt Manfred Weber, voorman van de grootste fractie in het Europees Parlement, de christendemocratische EVP, de verkiezingsuitslag 'een klap voor alle anti-Europeanen', en 'goed nieuws voor Europa', waarmee hij op de EU doelt. Een mogelijk Nexit, het verlaten door Nederland van de Europese Unie net zoals Groot-Brittannië besloot in juni vorig jaar zou met de uitslag zijn afgewend, zo tweette de Italiaanse premier Paolo Gentiloni.
Maar aan die jubelstemming doen de sociaaldemocraten, met het historische verlies van de PvdA, die in de Tweede Kamer nu is teruggegaan van 38 naar 9 zetels, begrijpelijk niet mee. Op de twitteraccount van Frans Timmermans (PvdA), de rechterhand van Jean-Clause Juncker binnen de Europese Commissie en normaal een fervent social media gebruiker, is het sinds de dag van de verkiezingen, 15 maart, stil.
[tweet_embed]https://twitter.com/J_Dijsselbloem/status/842153716010635268[/tweet_embed]
Volgens de Brusselse NGO VoteWatch is het waarschijnlijk dat de stembusuitslag in Nederland gevolgen zal hebben voor de Europese PvdA-bestuurders: "De slechte score van de centrum-rechtse partij", schrijft de Brusselse organisatie over de PvdA in een analyse over de verkiezingsuitslag, "ondermijnt de invloed van de eerste vicepresident van de Europese Commissie, Frans Timmermans [..] die waarschijnlijk niet een tweede termijn als Nederlandse eurocommissaris zal zoeken". Daarnaast kan het ook gevolg hebben voor een andere Europese topbestuurder van PvdA-huize: "Het verlies van de sociaaldemocraten maakt ook onzeker of Jeroen Dijsselbloem [..] voorzitter kan blijven van de eurogroep, het overleg van de ministers van Financiën uit de eurozone."
Diplomatieke rel Turkije
VoteWatch denkt dat de Nederlandse verkiezingsuitslag positief zal uitwerken voor de EU: "De vrijwel zekere deelname van het pro-Europese D66, zal de pro-Europese houding van een nieuwe [Nederlandse] regering versterken." Toch wordt een kanttekening geplaatst als het gaat om het draagvlak voor Europa: "De diplomatieke rel met Turkije en de beweging naar rechts zichtbaar in de retoriek over integratie en migranten, zijn een betere verklaring voor het succes van de VVD dan haar verwerping van eurosceptische opvattingen." Volgens VoteWatch toont de verkiezingsuitslag met name aan dat het politieke landschap in Nederland rechtser wordt.
[tweet_embed]https://twitter.com/GuyVerhofstadt/status/842308229585600512[/tweet_embed]
Feit is ook dat twee partijen die het sterkst van leer trekken tegen de EU, de PVV van Geert Wilders en nieuwkomer Thierry Baudet met zijn Forum voor Democratie, zetelwinst hebben behaald. Toch wordt de uitslag breed gezien als een dam die is opgeworpen tegen het groeiend populisme in Europa; een mogelijk keerpunt na Brexit en de verkiezing van Trump in de VS: "Als Wilders de grootste was geworden, dan was dat een enorme ondersteuning geweest voor [de Franse extreemrechtse presidentskandidaat Marine] Le Pen", aldus voormalig europarlementslid voor GroenLinks Joost Lagendijk tegen nieuwswebsite EUobserver. "Het laat zien dat er een plafond is voor populisten".
Volgens Lagendijk bewijst de uitslag van de verkiezingen dat de zogeheten "domino theorie", de gedachte dat na Brexit en Trump ook populisten in Nederland, Frankrijk en Duitsland overwinningen zullen behalen, in de praktijk niet blijkt uit te komen. In april zal de volgende lakmoesproef voor het politieke establishment in Europa volgen. Dan gaat Frankrijk naar de stembus. Le Pen, lijsttrekker voor Front National, wil uit de eurozone stappen, en mogelijk een referendum over het Franse lidmaatschap van de EU afdwingen.
