Politici spreken voortdurend over Syrische vluchtelingen in Europa en de buurlanden. Maar je hoort bijna niemand over de 6,3 miljoen Syriërs die in eigen land op drift zijn.
De meeste Syrische vluchtelingen verblijven in Turkije, Libanon en Jordanië. Al bijna vijf miljoen mensen zijn Syrië ontvlucht, melden de Verenigde Naties. Maar het aantal Syriers dat in eigen land op de vlucht is, en volgens het VN-jargon dus geen vluchteling is maar ‘ontheemde’, ligt nog veel hoger: 6,3 miljoen.
Sommigen van hen vinden onderdak bij familie elders in het land. Steden in het noorden zoals Idlib en Azaz hebben vele tienduizenden ontheemden openomen. Nog eens honderdduizenden verblijven in officiële en provisorische vluchtelingenkampen. Daarnaast leven er volgens de VN nog 643, 780 Syriërs in gebieden die belegerd zijn, ofwel door het regime, ofwel door rebellengroepen.
Op deze kaart, die aangeeft waar de Syrische ontheemden zich bevinden, zie je ook de enige twee grensovergangen met Turkije die nog gedeeltelijk open zijn: Bab al-Salama en Bab al-Hawa. ‘Open’ wil hier zeggen dat de grens open is voor hulpgoederen die het land ingaan, voor Syrische artsen en verplegend personeel en voor zwaargewonde Syriërs, vaak strijders van het Vrije Syrische Leger, een gewapende oppositiegroep tegen het regime van Assad. Gewone vluchtelingen kunnen al een tijd niet meer via een ‘normale grenspost’ vanuit Syrië naar Turkije. Alleen mensensmokkelaars krijgen hen nog de grens over.
Opvangkampen in Syrië bevinden zich op verschillende plekken door het hele land. En vluchtelingen die de grens met Turkije konden bereiken, zitten daar in één van de kampen. “Ze zitten tegen de grens omdat ze denken alleen daar veilig te zijn voor de Russische bombardementen”, legt dokter Salah uit. Salah werkt voor IDA, de Independent Doctors Association. “Rusland durft niet op de grens met NAVO-lid Turkije te bombarderen,” aldus Salah.
IDA is een groep onafhankelijke Syrische artsen en verplegers die op Turks grondgebied vlakbij de Syrische grens opereert. Iedere dag trekken de medische teams de grens over naar Syrië. De Turkse autoriteiten hebben IDA toestemming verleend om hulp te verlenen aan Syriërs die het land niet meer uit kunnen en in een van de vluchtelingenkampen zitten nabij de grensovergang Bab al-Salama.
Fotograaf in de kampen
Maan Shanan, die in december uit Oost-Aleppo evacueerde, woont nu in het Turkse Azaz, net nabij de Syrische grens. Hij had ‘geluk’ en kon als fotograaf voor IDA in de kampen aan de slag. “Er zijn ongeveer tien officiële kampen,” vertelt Shanan, “en wel twintig onofficiële kampen” tussen Bab al-Salama en al-Rai, dat tientallen kilometers oostelijker ligt, en dat afgelopen zomer door het Vrije Syrische Leger met militaire steun van Turkije op Islamitische Staat (IS) werd heroverd. “Er is daar geen water en geen elektriciteit. Mensen maken vuurtjes buiten de tenten,” vervolgt Shanan.
Je vraagt je af hoe mensen het in deze kou volhouden. Shanan komt net terug uit een van de kampen. Shanan: “Omdat ze de dood ontvluchten, daarom houden ze het vol.” Geld voor betere omstandigheden hebben ze meestal niet. “In Azaz kun je voor honderd dollar per maand twee kamers huren, en per nacht kost het je tien of vijftien dollar. En na de noodtoestand in Turkije is het nog moeilijker om Turkije binnen te komen.”
Shanan schetst een beeld van de inwoners van deze kampen. “Er zitten vooral vluchtelingen uit Raqqa en uit Aleppo, maar er verblijven ook Irakezen. Onderwijs is er niet. De meeste kinderen moeten ook geld binnen brengen. Ze werken bijvoorbeeld in het vervoeren van goederen in Azaz, of ze verkopen van alles op straat. Ouders kunnen het niet veroorloven dat ze dat geld niet binnenbrengen” aldus Shanan. “Artsen in de kampen zijn druk bezig met het behandelen van ziektes. We hebben op één dag al vijftig zieke kinderen behandeld.”
Tekort aan warme maaltijden
Dokter Samier van IDA is leider van het team dat medische voorzieningen heeft opgezet in de grootste kampen. Hoeveel kampen zijn er eigenlijk tussen Azaz en al-Rai? “Elf officiële kampen, en daarnaast zijn er improvisorische kampen.” Hoeveel vluchtelingen zitten daar nu? “Het aantal bewoners van de kampen ligt tussen de 175.000 en 200.000”
Turkije probeert met een zevental brigades van het Vrije Syrische Leger het gebied rondom Bab al-Salama van IS te bevrijden en veiliger te maken, waardoor een aantal vluchtelingen de afgelopen maanden naar huis is teruggekeerd, maar er liggen nog steeds veel mijnen.
“Inmiddels heeft de meerderheid van de bewoners toegang tot medische centra of kliniekjes die we hebben opgezet,” aldus Samier. “Wat eten betreft is iedereen op zichzelf aangewezen. Er komen naar een of twee kampen warme maaltijden uit Turkije, dat zijn de kampen Okda en Shamariekh,” zegt Samier. "De rest moet het zelf uitzoeken."
