Een media-oorlog in de Arabische wereld is geen onbekend verschijnsel. Tv-zenders worden ingezet bij de conflicten in de regio, of om die te starten. Regimes gebruiken de zenders als wapen om de politieke vijand zo hard mogelijk te raken. Maar momenteel is die propagandastrijd ongewoon fel. De Emirati-zender Sky News Arabia maakt het bijna kinderachtig bont en zendt nu een paar keer per uur anti-Qatarfilmpjes uit.
De drie grote spelers zijn Al-Jazeera (Qatar), Al-Arabiya (Saoedi-Arabië) en Sky News Arabia (Emiraten). Wat zenden ze uit, en waar staan ze voor?
“Er is verschil tussen het Saoedische Al-Arabiya en het Emirati Sky News Arabia enerzijds en Al-Jazeera anderzijds”, zegt Ayham al-Fares, een Syrische journalist die in Amsterdam woont. Hij werkte eerder voor twee tv-stations in de Arabische wereld: het Libische Al-Nabaa en het Egyptische Al-Sharq dat vanuit Istanbul opereert. Tegenwoordig werkt hij vanuit Amsterdam als politiek analist voor onder meer het Syrische Orient TV.
“Al-Jazeera, de grootste van de drie, houdt nog een soort van professionaliteit in stand, en brengt nieuws dat je bij geen enkele andere Arabische zender vindt”, zegt Al-Fares. “Sky News Arabia en Al-Arabiya steunen de autocratische leiders van de landen voluit. Ze beweren doodleuk dat het volk niet de straat op ging om vrijheid en sociale rechtvaardigheid te eisen. Wat zij brengen is een regelrechte leugen”, aldus Al-Fares.
Waarom keren deze zenders zich tegen de revoluties? “Omdat die aan hun eigen stoelpoten zagen. Als de revolutie in Syrië was gelukt, was het vuur ook overgewaaid naar de Golfstaten, en dat willen ze voorkomen. Ze zeggen dat de revoluties chaos brachten. Maar het is juist hun steun aan de dictators om de revolutie te laten mislukken die de chaos heeft veroorzaakt”, zegt al-Fares. “Dat verschil in optiek zie je ook op andere vlakken terug. Al-Arabiya en Sky News Arabia beschuldigen de Qatari burgers, terwijl Al-Jazeera kritiek heeft op de leiders, niet op de bewoners van die landen.”
Voor de autocratische leiders, tegen de revolutie
Saoedi-Arabië en de Emiraten zijn doodsbang dat de roep om vrijheid ook hun land zal bereiken, en uit voorzorg hebben ze plannen uitgedokterd om overal sterke mannen te herinstalleren. In Egypte is dat gelukt, in Libië en Jemen proberen ze momenteel hetzelfde, alleen verloopt dat minder ‘succesvol’. Saoedi-Arabië en Emiraten zijn de leiders van de contrarevoluties.
Qatar gooit bij monde van Al-Jazeera telkens roet in het eten. Die zender geeft ruim baan aan een brede oppositie: van de Moslim Broeders tot mensenrechtenorganisaties zoals Human Rights Watch en Amnesty. Al-Jazeera besteedt systematisch aandacht aan gevangen gezette journalisten, opgesloten activisten en andere onschuldige burgers in de Arabische wereld.
Daarnaast ziet de zender Hamas niet als een terreurgroep maar als een verzetsgroep. En zond het bijvoorbeeld een interview met Nusra (voormalig al-Qaida) leider Al-Jolani uit.
De Tunesische onderzoeker Youssef Cherif vangt het verschil tussen de landen in twee tweets:
#Qatar helped Jihadists,fine. But it also backed most of the Arab World’s democrats,and stood against its worst dictatorships.
— Youssef Cherif (@Faiyla) 17 juli 2017
The UAE, however, not only helped Jihadists(Taliban…), but also funded the region’s worst autocrats.
— Youssef Cherif (@Faiyla) 17 juli 2017
Tirades tegen Iran en tegen sjiieten
Het Saoedische Al-Arabiya zendt dagelijks tirades tegen Iran en tegen sjiieten uit, in het programma “Maraya” (“Spiegel”). De zender schenkt ook geregeld aandacht aan mensenrechtenschendingen en politieke gevangen in het Iran en Syrië; dit in schril contrast met hun stilte over mensenrechtenschendingen in eigen land of in de soennitische buurlanden Egypte, de Emiraten en Bahrein.
Syrië
Al-Arabiya schenkt, net als Al-Jazeera, veel aandacht aan de verschrikkingen van de oorlog in Syrië. Hier staan Qatar en Saoedi-Arabië op een lijn, tegenover de zenders van de Emiraten en Egypte: die laatsten beschouwen alle oppositie tegen Assad als terroristen.
Tekenend voorval: toen een Syrische onderzoeker onlangs op het Egyptische CBC vertelde dat het Assad-regime olie kocht van IS, werd hem direct de mond gesnoerd. De gastvrouw riposteerde met “Ik ken alleen verhalen van Turkije dat olie kocht van IS, nog nooit heb ik zoiets over Assad gehoord”. en zij veranderde van onderwerp.
Jemen
Al-Arabiya zwijgt over mensenrechtenschendingen in de door de Saoedi geleide oorlog in Jemen. Tot voor kort leek Al-Jazeera buurlanden Saoedi-Arabië en de Emiraten redelijk te sparen wat betreft hun optreden in Jemen. Maar dat is over. Al-Jazeera bracht zo ongeveer als eerste het nieuws over de martelpraktijken door Emirati militairen in geheime gevangenissen in Zuid-Jemen.
Opvallend is ook dat al-Arabiya veel reportages uitzendt over de schrijnende situatie van Syrische vluchtelingen, bijvoorbeeld in Griekenland, of over de cholera-uitbraak in Jemen. Maar op deze zender wordt nooit de logische vraag gesteld of Saoedi-Arabië zelf niet meer Syrische vluchtelingen zou kunnen opnemen. Noch, in het geval van Jemen, of de oorlog die er onder Saoedische leiding wordt gevoerd deze humanitaire crisis wellicht mede heeft veroorzaakt. Zulke discussies zijn er wel op Al-Jazeera.
Propaganda bij Al-Jazeera
Niet dat alles koek en ei is bij Al-Jazeera. Ook die zender grossiert in propaganda, en je zult er nauwelijks kritiek horen op Qatars bondgenoot Turkije. Tijdens de rellen in Rotterdam nam Al-Jazeera duidelijk stelling voor Turkije. En je hoort op de Arabisch-talige zender geen kritische reportage over de eigen regering. Alleen af en toe door een buitenlandse gast.
De hele dag anti-Qatar filmpjes op Sky News Arabia
‘Qatar has historically been a funder of terrorism, at a high level’, zei de Amerikaanse president Trump tijdens een persconferentie begin juni. Met dat citaat opent een van de anti-Qatar promo’s die de hele dag worden uitgezonden op het Emirati Sky News Arabia. Verder valt in dit soort filmpjes te horen dat Qatar, Turkije en Iran de Moslim Broederschap steunen.
‘Qatar moet haar diplomatieke banden met Iran verbreken’, is een andere uitspraak die regelmatig terugkeert in de anti-Qatar filmpjes op de Emirati zender. Opmerkelijk, want de Emirati hebben zelf een Iraanse ambassade en consulaat, net als Oman en Koeweit; daarvan wordt sluiting niet geëist. De Emiraten hebben voorts uitgebreide handelsbetrekkingen met Iran. Iran bezet overigens drie eilandjes van de Emiraten; ook daar hoor je weinig over.
Egyptische media: vergelijkbaar anti-Qatar materiaal
Wanneer je een avondje Egyptische tv kijkt, krijg je een duidelijke boodschap: alles komt door Qatar. Veiligheidsofficial Khaled Okasha vertelde vorige week dat een buitenlandse bron achter de aanslagen in Egypte zit, en dat Qatar ‘daarom’ moet worden aangepakt. Het Egyptische CBC TV, de grootste commerciële zender in het land, zendt beelden van trainingskampen van jihadisten uit, en doet het daarbij voorkomen dat die door Qatar worden gesteund.
In vrouwenmagazine Nisf al-Dunya (‘De halve wereld’) schreef Sahar Ramzy, hun correspondent in Amsterdam, dat Qatar een centrum had opgekocht in Nederland. En daar, geloof het of niet, zouden terroristen worden getraind.
