 |
Joop Titaley is voorzitter van Stichting Sunrise, die een sport- en verzoeningsproject op de Molukken heeft: 'In de tijden van de Molukse treinkapingen in de jaren zeventig ging ik me meer voor mijn Molukse afkomst interesseren. Voor mijn analyse van de positie van Molukkers in de Nederlandse en de Indonesische samenleving heb ik veel gehad aan het boek van Paulo Freire, Pedagogie van de onderdrukten.
Freire was een Braziliaanse onderwijshervormer die een analyse maakte van achtergestelde groepen in de Braziliaanse samenleving. Deze analyse is wat mij betreft van toepassing op alle gemarginaliseerde groepen, of het nu om etnische minderheden, vrouwen of gehandicapten gaat. Mensen worden volgens Freire altijd door hun omgeving beïnvloed en vaak drukt de overheersende (blanke) elite een groot stempel op de cultuur en op je zelfbeeld. Gemarginaliseerden hebben in die cultuur vaak de positie van een leerling ten opzichte van een meester. Freire zet je aan om je van die rol bewust te worden en alle aannames over wie je bent en over je machtspositie in de samenleving ter discussie te stellen. Zelf heb ik me afgevraagd: ben ik een bruine Molukker of een Molukker met een blank masker? Ik kwam erachter dat ik me nog het meest een Geleendenaar voel.
Vervolgens moet je voor jezelf een nieuwe cultuur maken. Dat lukt alleen als je de verantwoordelijkheid voor je eigen leven bij jezelf legt. Je moet niet altijd naar de ander wijzen. Alleen jij kunt de voorwaarden scheppen om gelukkig te worden. Je kunt wel altijd blijven zeggen: "Zíj hebben ons hiernaartoe gehaald dus zíj zijn verantwoordelijk voor onze problemen", maar daar schiet je niets mee op. Je zult zelf weerbaar moeten worden.
Die boodschap vind ik ook van toepassing op ons sport- en verzoeningsproject op de Molukken. Sport is een van de middelen waarmee we daar een islamitisch en een christelijk dorp die in 1999 in conflict raakten, met elkaar proberen te verzoenen. De mensen daar wijzen met hun vinger richting de elite in Jakarta. Wij proberen ze ervan bewust te maken dat ze zelf met hun eigen middelen de controle over hun leven hebben. Het boek van Freire staat nog steeds in mijn boekenkast. Ik heb er zelfs zinnen uit genoteerd die ik belangrijk vond en af en toe herlees.'
Titel: Pedagogie van de onderdrukten
Auteur: Paulo Freire ISBN: 90 6074 452 7
Uitgeverij: In den Toren, Baarn
 |
Nic Jooste is voorzitter van Stars in their Eyes, een project dat Nederlandse en Zuid-Afrikaanse voetballers met elkaar in contact brengt: 'Ik ben in de apartheidsjaren opgegroeid in een blank Zuid-Afrikaans middenstandsgezin. Ik leefde zoals de Engelsen het zo mooi zeggen in ignorant bliss: mijn jeugd was heel veilig en gelukkig, maar ik had geen flauw benul van wat zich ondertussen in mijn land afspeelde. In 1993 ben ik mijn Nederlandse geliefde achterna gegaan. Pas toen ik in Nederland kwam, werden mij de ogen langzaam geopend. Het boek van Antjie Krog, Country of My Skull, deed mij beseffen wat zich in Zuid-Afrika heeft afgespeeld en wat het land heeft doorgemaakt.
Krog was sinds 1996 als waarnemer betrokken bij de Waarheids- en Verzoeningscommissie onder leiding van aartsbisschop Tutu. Haar boek is een persoonlijk verslag van alles wat zij meemaakte tijdens dat proces. Ze laat daarin zien hoe de apartheidsperiode het leven van zwarte en blanke Zuid-Afrikanen beïnvloedde. Ze tekent bijvoorbeeld het verhaal op van blanke politieagenten en medewerkers van de veiligheidsdiensten die voor de commissie vertelden hoe zij zwarten lieten verdwijnen. Ook voert ze ANC-leden op die bomaanslagen pleegden.
Het was confronterend: terwijl ik een gelukkige jeugd had, werden miljoenen mensen onderdrukt en van hun vrijheid beroofd. Ik zat best met een schuldgevoel: waarom had ik de problemen niet eerder onder ogen gezien? Mijn bezoeken aan een zwarte vrouwenorganisatie in Johannesburg en de daarop volgende vriendschap met hen, hebben mij geholpen. Bij hen vond ik, behalve de pijn over wat hen in het verleden was overkomen, ook een groot optimisme. 'We hebben allemaal iets op ons geweten,' zeiden ze, 'maar we moeten vooral samen verder.'
Zo'n positieve instelling is enorm belangrijk. Tijdens de apartheid hadden de onderdrukten een reden om boos te zijn en door die boosheid waren ze gemotiveerd om veranderingen op gang te brengen. Nu is de reden voor die boosheid weg en worden mensen geconfronteerd met problemen als armoede, hiv/aids en alcohol- en drugsmisbruik, waardoor ze in een neerwaartse spiraal komen. Wij gebruiken voetbal als een manier om de jeugd, hun ouders en de gemeenschappen weer te motiveren. Voetbal geeft kinderen een saamhorig en positief gevoel. Daardoor staan zij en hun ouders meer open voor gesprekken over problemen zoals hiv. Sport is een manier om mensen te inspireren om op een andere manier over hun leven na te denken.'
Titel: De kleur van je hart (vertaling van Country of My Skull)
Auteur: Antjie Krog ISBN: 9053302867
Uitgeverij: Mets en Schilt/Novib
