 |
| Chinese tempel in Indonesië |
Ten Teije moest voor haar onderzoek terug in de tijd: "In de periode dat Suharto in Indonesië aan de macht was, werden Chinezen met wetten en sociale regels gedwongen te assimileren aan de Indonesiche cultuur. Twee keer was er een uitbarsting van geweld tegen Chinezen, in 1965 en 1998 zijn veel Chinezen vermoord. Vanaf 1998 werden langzaam alle discriminerende regels en wetten weer opgeheven. Ik wilde weten hoe de Chinezen – nu tien jaar later – zijn geïntegreerd in Indonesië."
Worstelen met identiteit
"Drie maanden onderzoek is veel te kort, maar ik heb wel een trend ontdekt. Namelijk dat Javanen de Chinese cultuur inmiddels tolereren. Vooral onder jongeren is er niet echt sprake meer van discriminatie. Wel worstelen de Chinese jongeren met hun identiteit. Ze willen niet terug naar China, maar voelen zich ook niet helemaal Indonesiër. Hun vrienden zijn vaak Chinees en als ze kunnen kiezen, trouwen ze het liefst iemand van Chinese afkomst."
Over het onderzoeken zelf verduidelijkt Irene ten Teije: "Ik heb enorm genoten maar vond het moeilijk om alleen onderzoek te doen. Dan zat ik ongelukkig op mijn kamertje te denken: ik durf niet, ik kan dit niet. Terwijl mijn interviewkandidaten uiteindelijk vrijwel altijd heel enthousiast meewerkten, en ik vaak na het interview nog met ze mee uitging. Het cultuurverschil voel je. Je beseft dat je altijd een gast blijft. In Nederland is het in principe geen probleem om als vrouw met één man in een kamer te zitten. In Yogyakarta wel, ik moest altijd in openbare ruimtes mijn interviews houden om misverstanden te voorkomen. Bood ik ze een glas drinken aan voor het interview, hoorde het eigenlijk juist andersom te gaan. Je kunt niet alles zelf bepalen, je moet altijd opletten en meegaan met de gewoontes."
"Onthouden, onthouden"
"Alleen formele interviews zijn niet genoeg voor een compleet beeld. Zodra mijn notitieboekje dicht was, kwamen de verhalen los. Mijn Chinese respondenten namen me ook mee uit – uitgaan in Yogyakarta is om een uur of acht 's avonds slenteren door de enorme Shopping Malls in de stad- en daar hoorde ik pas hoe de vork in de steel zat. Dat ze Javanen maar lui vonden en dat ze stonken. Op die momenten dacht ik wel: onthouden, onthouden. Mijn schrijfboekje kon ik er dan natuurlijk niet even bijpakken."
De onderzoekster over haar dilemma's: "Ik was eigenlijk constant in onderhandeling met mezelf. Wat kan ik wel doen, wat niet? Stel ik me formeel of toch wat informeler op, is het gepast om door te vragen, of laat ik het hierbij? Het was lastig onderscheid te maken tussen het 'gewone leven' en mijn werk als onderzoekster. Het kost energie om telkens het idee te hebben overal je notitieblok paraat te hebben. Eigenlijk doe je drie maanden lang, 24 uur lang onderzoek."
Voor andere jonge studente heeft Ten Teije de volgende tips: "Pas je aan en wees heel bewust van wat je er om je heen gebeurt. Denk niet dat je in een andere cultuur je net zo kan gedragen als in je eigen cultuur omdat je nu 'eenmaal bent zoals je bent'. Ik heb in Indonesië nooit in een korte broek of bloot hemdje gelopen, omdat de Indonesiërs dat zelf ook niet doen. Regelmatig je ervaringen opschrijven in het veld is ook heel belangrijk. Want de cultuurshock komt pas als je thuis bent."
