“Bewuste consument heeft recht op informatie”

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
 "Ik wil gewoon weten hoe de producten die ik koop geproduceerd zijn. Openheid!" Het is een van de reacties op de website www.wijwillenwok.nl, die op 13 maart werd gelanceerd. Consumenten kunnen er hun steun betuigen voor een wetsvoorstel dat in 2002 is opgesteld door de Consumentenbond: de Wet Openbaarheid productie en Ketens, kortweg WOK genoemd. Als de WOK er komt, krijgen consumenten het recht op informatie over de totstandkoming van een product.

Waarom een WOK?
Voordat producten de Nederlandse winkels bereiken, hebben ze al een lange, meestal internationale reis gemaakt. Onderweg gebeuren er regelmatig dingen die naar Nederlandse maatstaven niet door de beugel kunnen. Het gaat bijvoorbeeld om kinderarbeid, ernstige milieuverontreiniging of corruptie. Dat dit gebeurt, is algemeen bekend. Waar en wanneer het gebeurt daarentegen niet. Wie is er uiteindelijk verantwoordelijk voor de aanpak van de misstanden? Volgens Philip Ebels van Fairfood leggen zowel de overheid als het bedrijfsleven de verantwoordelijkheid voor een groot deel bij de consument. De overheid gaat uit van verstandige burgers en bedrijven produceren wat de consument wil kopen. Maar als van consumenten gevraagd wordt om het aspect 'duurzaamheid' mee te nemen in hun afwegingen, dan hebben zij daar wel informatie voor nodig. "Want hoe kan je een bewuste keuze maken als je geen verschil ziet tussen product A en B?" Op dit moment zijn producenten niet verplicht om de benodigde informatie bloot te geven. En juist dat willen de initiatiefnemers veranderen met dit wetsvoorstel.

De WOK in de praktijk
Het klinkt natuurlijk mooi, dat je als consument recht hebt op informatie, zodat je bewuste keuzes kunt maken. Maar hoeveel consumenten zullen uiteindelijk tijdens het doen van de dagelijkse boodschappen bij de filiaalmanager informeren hoe hun favoriete toetje is gemaakt? En hoe zit het eigenlijk met de verpakking? Hoewel Ebels het zou toejuichen als consumenten dat wel zouden doen, verwacht hij dat dit in praktijk weinig zal gebeuren. Volgens hem ligt hier vooral een belangrijke taak voor het maatschappelijk middenveld. Als de WOK er komt, zouden maatschappelijke organisaties dezelfde rechten krijgen als consumenten. Zij kunnen het werk van de consumenten overnemen en die consumenten vervolgens adviseren over hun aankopen.

lopende bandDe WOK dwingt producenten niet om maatschappelijk verantwoord te gaan ondernemen. Toch verwacht Fairfood dat de verplichte transparantie een goede incentive zal zijn voor bedrijven om hun productieprocessen te 'verduurzamen'. Het doet de bedrijfsnaam natuurlijk geen goed als een bedrijf moet vertellen dat ze gebruik maakt van kindslaven of illegale houtkap in stand helpt houden. Ebels hoopt dat de wet er voor zal zorgen dat maatschappelijk verantwoord ondernemen gemeengoed wordt. "Op een gegeven moment moet dat er toe leiden dat de consument niet langer een keuze hoeft te maken tussen niet- duurzame en duurzame producten, maar gewoon een supermarkt in kan lopen en zijn of haar winkelwagen vol kan stouwen met producten die allemaal netjes en duurzaam zijn geproduceerd."

Poging twee
Ondanks deze mooie doelstellingen is het bij een eerdere poging in 2002 niet gelukt de WOK er door te krijgen. De toenmalige staatssecretaris van Economische Zaken, Joop Wijn, zag niet veel in wetgeving op dit gebied. Volgens hem moest er eerst gewerkt worden aan draagvlakversterking. Ook pleitte hij voor de weg van zelfregulering door bedrijven. Het wetsvoorstel verdween in een la. Het was Mei Li Vos, lid van de Tweede Kamer voor de PvdA, die het wetsvoorstel vorig jaar weer tevoorschijn haalde. De voorstanders van de wet hopen dat de huidige staatssecretaris voor Economische Zaken, Frank Heemskerk, wel heil ziet in de initiatiefwet. De SER buigt zich op dit moment over ketenaansprakelijkheid en ketenverantwoordelijkheid en zal binnenkort met een advies komen op dit terrein. Bureau Wetgeving neemt het wetsvoorstel van de Consumentenbond op dit moment onder de loep. Ebels is er van overtuigd dat alle inspanningen uiteindelijk zullen leiden tot een vorm van wetgeving op dit gebied. De WOK is volgens hem een mooi instrument, maar er zijn ook andere varianten.

lopende band 2Tegenstanders
Het bedrijfsleven is over het algemeen niet enthousiast over het wetsvoorstel. Als de WOK aangenomen wordt, betekent dat voor bedrijven veel extra werk. Bedrijven moeten de gegevens verzamelen en alle vragen van consumenten en maatschappelijke organisaties beantwoorden. Zij zien meer in het formuleren van eigen gedragsnormen en het vormen van overlegstructuren met maatschappelijke organisaties om samen tot oplossingen te komen. Ebels begrijpt de bezwaren van de bedrijven wel. Vooral in het begin zal de WOK veel van hen vragen. Hij ziet ook al wel goede vrijwillige initiatieven op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. "Maar de ellendige omstandigheden waarin producten nu geproduceerd worden, zullen nooit de wereld uit geholpen worden wanneer het op deze vrijwillige basis blijft gebeuren."

Consumentenbond

Fairfood

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons