‘Voor veel intersekse mensen is Pride nog lang niet vanzelf­sprekend’

Marleen Hendrickx (34) is theatermaker en intersekse activist. Met haar theatervoorstellingen geeft ze, letterlijk, een podium aan zichzelf en andere intersekse1 mensen, wier verhalen lang niet werden gehoord. Tijdens Pride Amsterdam (26 juli – 3 augustus) is ze de eerste intersekse ambassadeur ooit. Wat betekent Pride voor haar en voor de intersekse gemeenschap in het algemeen? 

Wat betekent Pride voor jou? 

“Pfoeh, waar te beginnen. Ik denk: niet meer hoeven wachten op de acceptatie van anderen. Ik besta, intersekse mensen bestaan, of jij het nu wil of niet. Intersekse mensen hebben lang in geheimhouding geleefd, nu gaan we ruimte innemen. En dat doen we samen met andere minderheidsgroepen, want je kunt Pride niet lostrekken van andere vormen van discriminatie.” 

Ruimte innemen doe jij onder meer als Ambassadeur tijdens Pride Amsterdam, volgende maand. Wat zegt het over Pride dat de grootste Pride pas in 2025 voor het eerst een intersekse ambassadeur heeft? 

“Ik denk dat het zowel iets zegt over de intersekse gemeenschap als over Pride Amsterdam. Het is een grote organisatie, die soms wat langzamer met de tijd mee beweegt dan ze zelf zou willen. De parade op de grachten wordt op tv uitgezonden, er komen veel belangen bij kijken. Hoe groter zoiets is, hoe minder snel het meebeweegt. Het is een groot schip met een lange geschiedenis, dat niet snel kan sturen. 

Bovendien: voor de intersekse gemeenschap was het lange tijd niet vanzelfsprekend dat Pride ook over ons gaat. De i in lhbti+ is – wat zal het zijn – een jaar of tien geleden aan dat rijtje toegevoegd. Tot die tijd leefde de intersekse gemeenschap nog heel erg in geheimhouding: intersekse kinderen werden geopereerd en daarna werd letterlijk tegen ze gezegd dat ze daar nooit over mochten praten. Die geheimhouding doorbreken is stap één. Pas daarna kun je de stap zetten van trots zijn op jezelf, en het zelfs gaan zien als iets leuks aan jezelf.” 

Je ziet intersekse zijn als iets leuks aan jezelf? 

“Inmiddels wel. Dat is niet altijd zo geweest. Ik ben heel lang bezig geweest met een perfecte vrouw proberen zijn en zorgen dat niemand iets aan mij merkt. Vroeger zou ik misschien hebben gezegd dat ik een mislukte vrouw ben, want ze zijn nogal wat dingen vergeten toen ze mij maakten, maar nu kijk ik juist naar mijn lichaam en zie ik dat ik een heel goed gelukt intersekse mens ben. In mijn voorstellingen over intersekse-ervaringen noem ik de dingen op die ik leuk vind aan mijn lichaam, zoals dat ik niet ongesteld word en dat mijn bestaan ontregelend is voor de rigide opvattingen van hoe mannen en vrouwen in elkaar zouden moeten steken. Dat ik daarvan geniet, is ook een beetje mijn karakter: voor veel intersekse mensen is trots zijn op jezelf en je lichaam nog lang niet zo vanzelfsprekend.” 

Voelen intersekse mensen zich wel onderdeel van de lhbti+-gemeenschap? 

“Niet allemaal. Sommige intersekse mensen zijn een beetje terughoudend om zich als onderdeel te zien van de lhbti+-gemeenschap. Zij zeggen: ik ben hiermee geboren, dit is iets lichamelijks, dat maakt mijn ervaringen anders dan die van lhbt’ers. Maar daar ben ik het niet mee eens. Toen ik in 2019 bij Boys Won’t Be Boys kwam (een theatergezelschap dat gendernormen wil doorbreken, red.), voelde ik zoveel liefde en herkenning. Ook al zijn de ervaringen verschillend, alle lhbti+’ers weten hoe het is om buiten de norm te vallen. En bij ‘Boys’ werd ik met open armen ontvangen. Dan denk ik: hoezo wil je hier niet bij horen?” 

Een van je missies als theatermaker is het ‘demedicaliseren’ van intersekse personen. Wat houdt dat in? 

“Demedicaliseren wil zeggen dat je je lichaam weer als iets van jezelf gaat zien, en niet van de artsen. Als je intersekse bent, dan leer je jezelf namelijk kennen in medische termen. Als je van jongs af aan gewend bent om je uit te kleden terwijl er meerdere artsen in de kamer zijn en jou bekijken, dan wordt je lichaam beetje bij beetje minder van jou.  

Voor mij begon dat toen ik vijf jaar was en voor het eerst in het ziekenhuis kwam: de dokter dacht dat ik een liesbreuk had, maar dat waren testes die aan het indalen waren. Over wat er daarna gebeurde, heb ik niet mogen meebeslissen: de dokters vonden dat ik borsten moest hebben en een vagina en geen testes, dus moest ik geopereerd worden en de rest van mijn leven hormonen slikken. Ik heb moeten rouwen om het feit dat er beslissingen gemaakt zijn over mijn lichaam waar ik niks over te zeggen had.” 

Heb jij de manier waarop over intersekse personen gesproken wordt zien veranderen? 

“Toen ik een paar jaar geleden in theatervoorstellingen mijn intersekse-ervaringen begon te delen en ook veel in de media kwam, vroegen mensen vaak of ik negatieve reacties kreeg. Maar ik kreeg juist alleen maar positieve en hele liefdevolle berichten. Ik werd wel in een soort slachtofferpositie gedrukt, dat wel. Er wordt intersekse personen ook zoveel aangedaan, dat het begrijpelijk is dat mensen dat horen en denken: o, wat zielig voor je. 

Toch vind ik de tijden wel veranderd; we leven nu in een engere tijd. Ik voel me minder veilig dan een paar jaar geleden. Dat merkte ik toen in mijn woonplaats een foto van mij in een bushokje kwam te hangen, als deel van een fotoproject over queer mensen door de eeuwen heen. Ik heb wel vaker in fototentoonstellingen gehangen, maar nu vond ik het spannend, omdat nu de raarste dingen in het maatschappelijke debat worden gezegd. Zoals de transgemeenschap nu tot mikpunt wordt gemaakt, dat vind ik echt bizar en zorgt er ook voor dat ik mij kwetsbaarder voel. Terwijl trans mensen alleen maar vragen of ze mogen bestaan.” 

Je begint nu over trans mensen, maar de rechten van intersekse personen liggen toch ook onder vuur? Zoals intersekse sporters die niet mogen deelnemen in vrouwencategorieën of mensen die het geslacht in hun paspoort niet zelf mogen bepalen? 

“Ja, dat is ook wel weer zo. Ik heb vaker de neiging te denken dat intersekse discriminatie wel meevalt vergeleken met de discriminatie van anderen. Ik denk dat dat komt doordat ik het zo gewend ben dat ik niet mag bestaan, dat ik het als normaal ervaar om geen rechten te hebben. Maar wat je zegt klopt: die discriminatie treft ons allemaal.”