Rikkie Kollé: ‘Onzichtbaar zijn maakt trans mensen niet veiliger’

Na haar verkiezing als Miss Nederland in 2023 werd Rikkie Kollé (24) overstelpt met hatelijke reacties: Kollé was de eerste transgender vrouw die de Miss-titel won. Hoe kijkt Kollé, die zich ogenschijnlijk niet uit het veld laat slaan, naar de toenemende haat tegen haar gemeenschap en de queergemeenschap in het algemeen? Ze vertelt erover in dit interview, dat het eerste is van een drieluik over de betekenis van Pride in tijden van toenemende lhbti+-haat. Eén ding is duidelijk: haar eigen pride laat Rikkie Kollé zich niet afnemen.

Wat betekent Pride voor jou?

“Voor mij is Pride altijd belangrijk geweest, net als de Pride-parades (de feestelijke optochten, die soms ook buiten de Pride-maand vallen, red.). Vanaf het moment dat ik van mijn ouders de grote stad in mocht, dus sinds mijn zestiende of zeventiende, heb ik Pride gevierd. Daarvoor keek ik elk jaar de livestream van de Canal Parade in Amsterdam. Dat was iets groots. In Den Helder, waar ik opgroeide, had je zoiets niet.

De laatste jaren merk ik alleen dat Pride steeds meer wordt gezien als een feestje waar vrienden zich klemzuipen. Het is lang leve de lol, terwijl de boodschap van Pride naar de achtergrond verdwijnt. Vooral mensen die zelf niet queer zijn, dus mensen die hetero en cisgender zijn, lijken alleen voor het feestje te komen. Dat is pijnlijk: het voelt alsof ze je niet serieus nemen. Want je kunt wel een regenboogvlaggetje op je wang tekenen en jezelf klem zuipen, maar heb je enig idee waar Pride over gaat, of boeit het je niet zoveel?”

Hoe zou jij die mensen uitleggen waar Pride over gaat?

“Ik zou ze vertellen dat wij, de lhbti+-gemeenschap, met Pride onze vrijheid vieren en voor gelijke rechten staan ongeacht genderidentiteit, kleur, seksualiteit. Natuurlijk is het ook een feest: we vieren dat we onszelf mogen zijn. Maar het is ook een protest en een moment om erbij stil te staan dat het op veel plekken in de wereld niet vanzelfsprekend is om jezelf te kunnen zijn. Het is prima als je met ons mee proost op alle kleuren van de regenboog, maar sta ook stil bij die andere dingen. Door je daarover in te lezen, toon je respect voor ons.”

Is het belangrijk dat mensen in Nederland weten van lhbti+-discriminatie in andere landen?

“Dat is zeker belangrijk. Neem de decreten die Trump tekent (waarmee hij rechten van trans en intersekse mensen afneemt en hun identiteit ontkent, red.). Die kunnen misschien ver weg zijn, maar ze gaan de hele lhbti+-gemeenschap aan het hart, in de hele wereld. En dingen die in de VS over trans mensen worden gezegd of bepaald, kunnen ook overwaaien naar Nederland. Al is het maar tien procent, dan is dat nog altijd tien procent te veel. Discriminatie van trans mensen bestaat en gebeurt overal.”

Dat blijkt inderdaad uit de cijfers. Het Nederlandse Transgender Netwerk krijgt een recordaantal meldingen van discriminatie, de Nationale Coördinator tegen Discriminatie noemt de positie van trans mensen in Nederland ‘zorgwekkender dan ooit’. Heb je het idee dat cisgender mensen begrijpen waar trans mensen op dit moment doorheen gaan?

“Ik denk dat ze vooral dénken dat ze het snappen, maar ze zullen ons nooit helemaal begrijpen. Dat kan ook niet, wat ze zitten nu eenmaal niet in hetzelfde schuitje. Toch denk ik dat cis mensen wel enigszins kunnen begrijpen wat de impact kan zijn van transhaat, want er zijn gelijkenissen met andere vormen van discriminatie, zoals racisme. We zijn een multicultureel land met veel verschillende mensen die te maken krijgen met discriminatie en onveiligheid.

Maar mensen die wit, cis en hetero zijn, zullen de afkeer en haat die wij tegenkomen volgens mij nooit volledig begrijpen. Als je wit, cis en hetero bent, loop je in deze samenleving namelijk niet tegen obstakels aan vanwege je identiteit. Ik vind het daarom pijnlijk wanneer mensen voorstellen om een dag te organiseren voor hetero mensen, zodat die ook een keer in het zonnetje worden gezet.”

In 2023 mocht je jezelf, als eerste trans vrouw ooit, Miss Nederland noemen. Je deed aan de verkiezing mee om aan de ‘kleine Rikkies’ laten zien dat ze er mogen zijn en dat ze niet alleen zijn. Is dat gelukt?

“Naar mijn idee wel. En niet alleen de kleine Rikkies, ook hun ouders heb ik bereikt. Na mijn verkiezing kwamen mensen naar me toe op de meest random plekken; in de supermarkt, op het station. ‘Hé, jij bent toch Rikkie? Ons kind is zo onder de indruk van jou en hoe jij gewoon jezelf bent, niet alleen als Miss Nederland maar ook als vrouw. Dat geeft ons kind houvast.’ Zulke verhalen zijn hartverwarmend: ze bevestigen dat ik mijn missie dubbel en dwars heb waargemaakt. Het is bijna onwerkelijk dat ik dat heb mogen doen voor zoveel kinderen en ouders.”

Zichtbaarheid kan ook onveiligheid met zich meebrengen. Jij was pas 17 toen je meedeed aan Holland’s Next Top Model. In een documentaire (2023) over jou zeg je daarover: ‘Ik moest aan de hele buitenwereld Rikkie laten zien, maar Rikkie wist eigenlijk nog niet wie ze was.’ Was het voor jou niet beter geweest om wat langer onzichtbaar te zijn?

“Niet onzichtbaar, wel kwetsbaar. Het is belangrijk om kwetsbaar te kunnen zijn, zeker op je zeventiende. In een realityshow kan dat niet, want in reality-tv wordt geknipt en geplakt, er wordt een typetje van je gemaakt. Zelfs al ben je tijdens de opnames de good girl, dan kun je in de uitzending de grootste bitch lijken. Tel daarbij op dat ik als 17-jarige nog volop op zoek was naar wie ik zelf was en je begrijpt dat Holland’s Next Top Model geen veilige omgeving voor mij was. Ik kon daar niet mezelf zijn. Het was een mooi avontuur en het heeft me veel mooie dingen gebracht in mijn carrière als model, maar een kind van zeventien hoort niet thuis op reality-tv, absoluut niet.”

Na je verkiezing als Miss Nederland in 2023 werd je in de media en politiek overladen met transhaat. Wat zou je tegen de kleine Rikkies zeggen als die zich afvragen of het wel veilig is om zichtbaar te zijn?

“Door openlijk jezelf te zijn, geef je mensen helaas voer om je te discrimineren, maar onzichtbaar zijn gaat je ook niet veilig maken. Je kunt er wel voor kiezen om je identiteit geheim te houden en een soort incognito leven te leiden, maar dan weerhoud je jezelf ervan om jezelf te zijn. Door juist uit te komen voor wie je bent, leer je nieuwe mensen kennen in wie je je herkent en die zichzelf in jou herkennen. Misschien vind je zelfs wel een tweede, gekozen familie, die je accepteert en waar je je veilig voelt. Is dat niet veel bijzonderder dan alles over jezelf geheimhouden uit angst?

Kleine Rikkies die bezorgd zijn om veiligheid, raad ik aan om zo’n accepterende omgeving te zoeken, zodat ze een vangnet hebben om op terug te vallen als ze aan de wereld willen vertellen wie ze daadwerkelijk zijn. Voor mij was mijn familie dat vangnet. Ik heb lang moeten vechten om zichtbaar te mogen zijn en mijn plek in de maatschappij is nog steeds niet verzekerd, maar ik schaam me niet en doe open en bloot mijn verhaal. Ik ben hartstikke trots op wie ik ben. Zonder mijn eigen veilige thuishaven had ik dat honderd procent zeker niet kunnen bereiken.”