De woonkamer heeft twee zithoeken. In de ene hoek het ‘gewone’ bankstel voor dagelijks gebruik. In de andere zithoek, in hetzelfde kleurenpalet, de Marokkaanse hoekbank, met glinsterdraad en geborduurde kussens. “Dit is de hoek van mijn moeder. Daar mag je echt niet aankomen. Als iedereen hier is, in het weekend, of tijdens de ramadan, is dit de plek waar we zitten te eten, theedrinken en praten. Dit is ons nest.”
De islam: onbegrepen geloofHet loop niet echt lekker tussen moslims en niet-moslims. 'Wij' begrijpen hen niet, en zijn begrijpen niet waarom wij hen niet begrijpen.
OneWorld magazine duikt in het aprilnummer in de oorzaak van het onbegrip, onder aanvoering van marketingcollega Fatiha Radi – voor de gelegenheid gasthoofdredacteur.
Alle artikelen lezen?Neem dan een abonnement op OneWorld.
Dit huis, waar de vijf kinderen Radi opgroeiden, is een hoekwoning in Almere. In de wijk wonen veel oud- Amsterdammers en een aantal migranten van het eerste uur. In deze stad werd bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen de PVV de grootste partij. Het is hetzelfde Almere waar Fatiha op straat constant wordt aangesproken door buurtbewoners, bij wie haar vader geliefd is. ‘Hoe is het met meneer Radi?’
Keurig moslimmeisje
Hij en zijn vrouw, Fatiha’s moeder, brengen nu ze gepensioneerd zijn, veel tijd door in Marokko. Fatiha, zelf op zoek naar een appartement, past intussen op hun huis. Ze is de middelste van het gezin. Boven haar twee broers, na haar twee zussen. Fatiha is de samenbinder, zeggen de anderen. “Ze is het zonnetje in huis”, zeggen broer Mohamed en zus Leila die aanschuiven voor de foto.
Als oudste meisje moest Fatiha haar vrijheid bevechten. “Ik was voorzichtig, alles was nieuw. Zowel voor mij als voor mijn ouders. Schoolfeestjes, op kamp gaan. Kon een keurig moslimmeisje wel mee? Werd daar gedronken? Varkensvlees gegeten? Gelukkig kon ik er goed over praten met mijn ouders. Bij mijn zusjes was het geen issue meer.” Leila: “Jij hebt de weg voor ons bereid. Ik kon altijd doen wat ik wilde, heb veel gereisd.”
Zij begrijpen toch niet wat wij als moslims aan het vieren zijn
Het was een warm nest, waar de kinderen Radi opgroeiden in de jaren tachtig en negentig. Vader Radi droeg het geloof uit via de wijze waarop hij leefde binnen en buiten het gezin, zeggen zijn kinderen. Hij bad vijf keer per dag, was actief in de wijkmoskee, hielp mensen uit de wijk met raad en daad. “In ons gezinsleven betekende de islam vooral cultuur, een manier van leven”, vertelt Fatiha. “Liefde geven, klaarstaan voor anderen. En voor mijn ouders was het jaarlijks een traditie om tijdens de islamitische feestdagen eten te delen met de Nederlandse buren. Dan zeiden mijn zusjes en ik: ‘Maar zij begrijpen toch niet wat wij aan het vieren zijn?’ Mijn vader vertelde dan hoe belangrijk het is als moslim om goed te zijn voor je naasten en buren, ook al zijn ze geen moslim.”
Mohamed, Fatiha en Leila. Foto: Roger Cremers
Koran uitpluizen
Het geloof hoorde er thuis gewoon bij, zeggen de kinderen. “Je moet heel goed de Koran uitpluizen, voordat je een zinnige discussie kunt voeren”, aldus Mohamed. Binnen de familie heeft alleen vader Radi de Koran echt bestudeerd. De kinderen zien de islam meer als een geheel van waarden en normen die ze met zich meedragen dan als een strikte set van leefregels. Fatiha: “We leven hier in de vrijheid van de Nederlandse samenleving. Die koester ik. Daarbinnen is de islam de kern van onze identiteit. Ook nu we volwassen zijn, heeft geen van ons dat losgelaten. Het geloof is voor ons iets persoonlijks, zowel binnen het gezin als erbuiten.”
In hun late tienerjaren en vroege twintiger jaren gingen ze hun eigen weg. In die levensfase raakte het geloof op de achtergrond. De fase van uitgaan, bij de groep horen. Mohamed heeft die periode achter zich gelaten: “Als je ouder wordt, word je rustiger. De buitenkant is nu minder belangrijk. Op vrijdag ga ik naar de moskee voor het gebed. Dan trek ik me in mezelf terug. Dat past bij onze leeftijd, bij de verantwoordelijkheid van een gezinsleven. Ik zie in de moskee jongens die ik nog ken van vroeger, zij gaan nu ook. Je moet wel regelen bij je werkgever dat je op vrijdagmiddag vrij bent, of vier keer negen uur werken.”
Ja, maar u bent anders
Fatiha: “Toen ik begin twintig was, voelde ik een dilemma. Hoe gaan islam en mijn vrouw-zijn samen? Nu weet ik dat ik prima moslima en geëmancipeerd kan zijn.” Fatiha en Leila dragen geen hoofddoek, hun middelste zus sinds een paar jaar wel. “Ze heeft er lang over nagedacht. Ze voelde eerst een drempel, omdat niemand in onze familie er een draagt, en wij als zussen er onderling discussies over hadden.”
Innerlijk kompas
De discussies gingen over de betekenis van de hoofddoek. Fatiha: “Elke moslima geeft daar haar eigen invulling aan.” Volgens Fatiha is het voor andere moslims geen issue dat zij geen hoofddoek draagt. “Soms krijg ik verbaasde reacties van niet-moslims. Voor hen is het een verrassing dat ik én modern, én gelovig ben. Die zien een moslima met hoofddoek als een onderdrukte vrouw. Integendeel, voor veel moslima’s is de islam juist een manier om hun vrijheid te bevechten. Ze willen laten zien dat cultureel gegroeide gewoontes, zoals de positie van vrouwen, niet altijd overeenkomen met wat de islam zegt. Voor die vrouwen heb ik veel respect. Als je door de hoofddoek heenkijkt, zie je krachtige, zelfstandige vrouwen. Helaas wordt dat nog niet zo gezien in het Westen.”
Leila: “Ik ben docent op het ROC. Als ik het vak Maatschappij geef, roepen leerlingen vaak negatieve dingen over moslims en Marokkanen door de klas. Dan is het altijd leuk om een stilte te laten vallen en te zeggen dat ik ook Marokkaans en moslim ben. Eerst zijn ze verbaasd, en dan zeggen ze: ‘Ja, maar u bent anders’. Die leeringen nemen vaak het beeld over dat kranten en tv schetsen over moslims en Marokkanen.” Het geloof, het baken van hun jeugd, is politiek geworden. Volgens Fatiha komt het door een optelsom van oorzaken. “Armoede, de machtsstrijd in het Midden-Oosten en de rol die het Westen daar speelt. De islam is een instrument geworden om groepen tegen elkaar op te zetten.”
Ik kreeg opeens vragen die ik zelf niet kon beantwoorden
De aanslag op de Twin Towers in 2001 is een kantelpunt. De persoonlijke zoektocht naar wat het geloof betekent, viel ineens samen met wereldwijde verwarring over de islam. “Na 9/11 veranderde er iets. Tot die tijd was geloof een manier van leven”, zegt Fatiha. Mohamed: “Het onderscheid tussen geloof en cultuur was er niet.” Fatiha: “Iemand pleegt een aanslag en die wordt gerechtvaardigd door de islam. Toen kwamen ook ineens de termen zoals jihad en sharia langs. Woorden die we nu dagelijks voorbij horen komen, daar had ik toen nog nooit van mijn leven van gehoord. Ik kreeg opeens vragen die ik zelf niet kon beantwoorden. Net als veel andere moslims ging ik op zoek naar het antwoord op de vraag ‘wat is de islam’? Juist doordat de islam in opspraak kwam, gingen mensen zich er meer in verdiepen. Ze kwamen in hun zoektocht op een bepaald antwoord uit.”
Handen in het haar
“Mijn vaders manier van leven is mijn voorbeeld. Voor mij is de islam vrede, liefhebben en een manier om mijn innerlijke rust terug te vinden als ik die even kwijt ben. De verhalen van de profeet inspireren mij. Ook niet-moslims kunnen daar mooie dingen uitpikken. Het vasten, de reflectie, de spiritualiteit. Maar zolang die kant wordt overschaduwd door politieke issues, zie ik dat niet gebeuren.
Sommige jongeren zijn de islam anders gaan beleven dan de islam zoals ze die van hun ouders hier in Nederland hebben meegekregen. Dat is de invloed van internet. Hun ouders zitten met hun handen in het haar, zo hebben ze hun kinderen niet opgevoed. Ook zij schrikken van de gruwelijke trend die nu rondgaat.” Mohamed springt van de bank. Hij moet ervandoor, zoon Sami (3) ophalen. Nog snel een laatste vraag. Of Sami al een geloof meekrijgt. Zijn moeder is christelijk. “Opa en oma hopen in hun hart dat hij moslim wordt. Van mij mag hij zelf kiezen. Als ouder kan ik alleen maar bijdragen, hij moet zichzelf ontwikkelen.”
