Dinsdagnacht, eind juli. Mijn moeder belt me vanuit Sierra Leone. In haar stem klink bezorgdheid en angst. “Wat zeg je, mama?” Mijn nicht en haar twee dochters zijn gestorven aan een zeldzame ziekte, vertelt ze snikkend. Ik weet dat ze het over het Ebolavirus heeft, dat begon in Guinee, en via Liberia naar Sierra Leone is overgebracht. Het gaat om de dodelijkste uitbraak ooit. Er zijn al meer dan zeshonderd mensen overleden. “Weet je, zoon? Ebola voert oorlog in je lichaam. Voor je sterft stroomt, bloed uit alle gaten van je lichaam als water uit een douchekraan.”
Ik schrik, zo expliciet heb ik haar nog nooit over een ziekte horen praten. Ik vertel haar dat Ebola zich verspreidt door contact met lichaamsvloeistoffen, zoals bloed, speeksel en zweet. Zij gelooft dat niet. “Nonsens, gisteren werd een gezonde man meegenomen door mannen in witte pakken met maskers. Vandaag is hij dood, zij vergiftigden hem.” Het lichaam van de man werd ontsmet en als oud vuil in een gat gedumpt.
“Waarom gaan ze zo met onze doden om?”
Traditie
Mijn moeder begrijpt niet hoe het kan dat een schijnbaar gezonde man wordt opgehaald en naar een ziekenhuis wordt gebracht waar hij uiteindelijk overlijdt. Onwetendheid blijft de grootste boosdoener bij de verspreiding van het virus. Mensen met symptomen die op Ebola lijken, verschansen zich thuis uit angst dat ze worden meegenomen.
Het Ebolavonnis betekent dood. Geen wonder dat ‘verdachten’ uit het ziekenhuis ontsnappen voordat de uitslag bekend is. Zo diep zit de angst.
Daarnaast staat de traditie een radicale aanpak van het virus in de weg. Denk aan het groepsleven, de intensieve mantelzorg en de continue bezoeken aan zieken en doden. Daarbij is men heel lijfelijk en handtastelijk. Ingrediënten die het Ebolavirus zich prima laat smaken. Het is een regelrechte aanval op de traditie om mensen te verzoeken zich hiervan te onthouden.
Politiek wapen
Een paar dagen eerder was ik bij een Ebolabijeenkomst in Amsterdam, georganiseerd door het ‘Sierra Leone Ebola Campaign Team’. Een organisatie speciaal opgericht om Sierra Leonezen in Nederland te informeren over de epidemie en geld en medisch materieel te verzamelen voor Ebolaklinieken in Sierra Leone. Er waren ongeveer zestig Sierra Leonezen aanwezig.
“Juist de diaspora kan een verschil maken”, luidde de stem van de coördinator van de bijeenkomst, Mohamed. W. Jah, ondernemer van beroep. “Alleen wij kunnen onze familieleden helpen ontwaken uit het verzinsel dat Ebola een politiek wapen is van de machthebbers.”
Benzine
De sfeer in de zaal was gespannen. Iedereen wilde weten hoe ze kunnen voorkomen dat hun familieleden in contact komen met het virus. Een man in de rij voor me, net terug uit Sierra Leone, vertelde over de angst en het wantrouwen ten opzichte van mensen die ‘gewoon’ ziek zijn. Iedereen in Sierra Leone is verdacht. Mensen groeten elkaar niet meer. Dokters en verpleegkundigen komen niet opdagen uit angst voor besmetting. Scholen en banken in de gebieden waar Ebola heerst, zijn tijdelijk gesloten. Ebola bestuurt het land. Leiders lijken machteloos te staan. Alhoewel, als de minister van Informatie aangeeft dat de president, voornemens om het besmette gebied Kailahun te bezoeken, het laat afweten door gebrek aan benzine in de helikopter, kun je je afvragen hoe serieus ze het leed van de mensen en de epidemie nemen.
Voorvechter
De dame naast me fluisterde in mijn oor: “Zei die man nu dat hij net terug is uit Sierra Leone? Hoe weten we zeker dat hij geen Ebola heeft? Ik geef hem maar geen hand.” Ik dacht dat ze een grapje maakte en zei lachend: “We houden hem gewoon de komende 21 dagen in de gaten. Als hij niet ziek wordt of sterft, dan is hij Ebolavrij!” Mijn humor werd niet opgepikt, ze keek me aan met open mond en de angst was van haar gezicht af te lezen. En nu denk ik, terecht. Zelfs de dappere voorvechter van de strijd tegen ebola, dokter Umar Khan, is eraan bezweken.
Handen wassen
Naast een donatie aan de Ebolaklinieken in Sierrra Leone heeft deze bijeenkomst opgeleverd dat de diaspora haar verantwoordelijkheid neemt. Wij vertellen onze familie en vrienden in Sierra Leone over de fabels en de feiten. De angst van mijn moeder is gegrond, deze neem ik niet weg. Wel vertel ik haar hoe Ebola zich verspreidt zodat ze er alles aan kan doen om haarzelf en onze familie tegen besmetting te beschermen. “Het is geen politiek wapen, mama. Het is een natuurlijk, maar dodelijk virus. Was voortdurend je handen met zeep, vermijd grote groepen, neem geen familie in huis, ga niet op bezoek bij zieken en stervenden, vermijd handen schudden en ga absoluut niet naar een begrafenis. Dan ben je voor 90% veilig.” Ik hoor de stilte aan de andere kant van de lijn en een diepe zucht. Ik begrijp dat ik haar het onmogelijke vraag.
Het ‘Sierra Leone Ebola Campaign Team’ heeft een rekeningnummer geopend waarop geld op gedoneerd kan worden: NL94 INGB 0007 2101 81 (T.a.v Sierra Leone Central Union)
