Met de internationale klimaattop afgelopen week en de lancering van het nieuwe Deltaprogramma op Prinsjesdag is water een hot issue. Honderdduizenden mensen liepen 21 september in New York mee met de klimaatmars en de drang naar een goede aanpak is groot.
In 2012 zorgde orkaan Sandy voor een gigantische ravage in New York en haar omgeving. President Barack Obama richtte een Task Force op die de regio er snel weer bovenop moest helpen. Hij schakelde zijn minister van Volkshuisvesting en Stedelijke Ontwikkeling in, die met Henk Ovink op de proppen kwam om de wederopbouw in goede banen te leiden.
Wie is Henk Ovink?
Henk Ovink (47) studeerde Wiskunde en Bouwkunde in Delft. Vanaf 2007 bekleedt hij verschillende functies op het ministerie van Infrastructuur en Milieu (o.a. directeur-generaal Ruimte en Water). Sinds orkaan Sandy, die in 2012 grote delen van New York trof, is hij tevens topadviseur van de regering-Obama en geeft hij leiding aan Rebuild by Design. Door zijn werk woont hij in zowel Nederland als de Verenigde Staten.
Hoe komt de Amerikaanse president bij Henk Ovink terecht?
"Dat is eigenlijk heel simpel. Obama zat tijdens 'Sandy' midden in de strijd om zijn herverkiezing als president. Hij had klimaatverandering al op zijn agenda staan, maar dat onderwerp is traag en niet sexy. Een orkaan is dat wel, die is snel, spannend, urgent, gevaarlijk. Hij moest snel handelen en richtte de Hurricane Sandy Rebuilding Task Force op. Ik had in die tijd vanuit het ministerie contact met zijn minister van Volkshuisvesting en Stedelijke Ontwikkeling, Shaun Donovan, die naar Europa zou komen. Ik heb hem hier met een aantal waterschappen en Rijkswaterstaat in twee dagen een spoedcursus 'hoe gaat Nederland om met water' gegeven. Van een waterplein in Rotterdam tot de Maeslantkering. Ik heb vervolgens een eerste advies geschreven en dat bleek niet het laatste. In maart 2013 ondertekenden Donovan en Schultz, onze minister van Infrastructuur en Milieu, een 'Memorandum of Understanding' om de samenwerking definitief vast te leggen."
En toen?
"Ik heb mijn koffers gepakt en ben naar de Verenigde Staten vertrokken. Ik heb gewerkt aan de regionale samenwerking en de coördinatie van investeringen in de infrastructuur. Vervolgens heb ik leiding gegeven aan Rebuild by Design, een ontwerpwedstrijd voor projecten die New York en omgeving op de lange termijn moeten beschermen tegen het water. Belangrijk is om niet terug te bouwen naar wat er was maar dat je je voorbereidt op de toekomst. Het complexe na Sandy was dat er niet één probleem was en dat veel problemen niet goed in beeld waren. Ik heb een oproep gedaan voor talent uit de hele wereld in allerlei disciplines. Daar werd massaal gehoor aan gegeven en we hebben dat talent, van architecten tot ingenieurs, wetenschappers en bestuurders, laten samenwerken met het talent uit de regio. Projecten van Rebuild by Design sluiten aan op lokale kwetsbaarheden. Zo is er een plan voor een multifunctioneel beschermingsysteem op Manhattan, maar ook voor het moerasgebied in de regio om New York, waarbij wateropslag en ontwikkeling worden gecombineerd."
Een orkaan is sexy en goed voor de klimaataanpak
Wat kan Nederland daaraan bijdragen?
"Heel veel. Bij vier van de zes winnende plannen zijn Nederlandse bedrijven en instellingen betrokken. Ook bij veel van de 138 teams die het niet zijn geworden zat Nederlandse inbreng. En niet Henk Ovink heeft gekozen, dat hebben Amerikanen gedaan. In Nederland zit ontzettend veel waterkennis die in het buitenland bruikbaar is en daar ook wordt erkend. Maar wij kunnen het niet alleen, je hebt altijd beide kanten nodig. Het is niet zo dat de Nederlanders het doen of dat de Amerikanen het doen. Je moet als het ware een huwelijk aangaan. Samenwerking is essentieel."
Orkaan Sandy richtte in 2012 een ravage aan.
En wat hebben de Amerikanen op dit gebied wat wij niet hebben?
"Amerikanen zijn ontzettend goed in het organiseren van gemeenschappen, local communities. Als er een ramp plaatsvindt wordt er niet eerst gekeken naar de overheid, maar wordt door burgers meteen actie ondernomen. Liever zonder dan met overheid. In Nederland duurt het vaak lang en is het complexer. Daarnaast zijn Amerikanen niet bang voor snelheid en grote getallen. Een Deltaprogramma in zes maanden tijd met zestig miljard dollar vinden ze niet vreemd. Snel handelen kan gevaarlijk zijn, maar met de kennis die wij Nederlanders meenemen is dat juist voordelig. Stop daar de support van president Obama bij en je hebt een ideale sandwich. Dat werkt enorm inspirerend voor beide kanten."
Is de aanpak na Sandy een blauwdruk voor de aanpak van andere watersnoodrampen?
"Een blauwdruk vind ik niet het juiste woord, dat suggereert dat je het precies hetzelfde gaat doen. Voor elke plek heb je een eigen aanpak nodig waarbij je nauw samenwerkt met lokale overheden en burgers, of het nou in Boston is of in de Sahel. Ook heb je te maken met verschillende wetgeving, zelfs tussen de staten New York en New Jersey. Dat maakt het extra complex en elke keer anders. Maar de basisprincipes zijn hetzelfde. We hebben ontzettend veel geleerd van deze aanpak en veel zaken kunnen we meenemen naar andere gebieden. We zijn nu druk bezig met een nationaal programma voor rampen in de VS, maar ook internationaal voor gebieden in de hoorn van Afrika en in Azië."
Ondanks dat we onze waterkennis goed kunnen gebruiken in het buitenland, staat Nederland ook in eigen land voor een opgave als het gaat om watermanagement. Dat ons land kwetsbaar is, is in het verleden gebleken. En dat mag nooit meer gebeuren. Afgelopen Prinsjesdag kwam de Deltacommissie met een nieuw Deltaprogramma dat ons land in de toekomst moet beschermen tegen natte voeten.
20 miljard euro om Nederland te beschermen tegen het water. Geen klein bedrag.
"Ik ben heel blij met de lancering van het nieuwe Deltaprogramma. In 2007 zijn we er op basis van het advies van de Deltacommissie met allerlei mensen uit de waterwereld mee begonnen met het idee: 'we hebben geen ramp nodig om slim te zijn'. Het Deltaprogramma moet sturing geven aan het geld dat is vrijgemaakt door de overheid. Onze Deltacommissaris Wim Kuijken geeft daar leiding aan en de wet regelt het. Nu is het moment om alles in werking te zetten. Waterschappen, provincies, steden, bedrijven, kenniscentra, iedereen moet nu gaan samenwerken om Nederland ook op de lange termijn waterbestendig te houden."
Deltaprogramma 2015, de belangrijkste punten:
*1500 kilometer dijk wordt verhoogd.
*Belangrijke gebouwen als de kerncentrale Borssele worden extra beschermd.
*Rivieren krijgen meer ruimte en steden worden beter voorbereid op extreme regenval.
*Extra maatregelen voor de Rijn-Maasdelta rond Rotterdam voor veiligheid bij hoogwater en storm.
*Zoetwater wordt beter vastgehouden en verdeeld om schaarste te voorkomen.
Bron: De Volkskrant
Wat is het grote verschil met het vorige programma?
"Het vorige programma was gemaakt op basis van de watersnoodramp van 1953. Het nieuwe programma is echt ontstaan vanuit urgentie en gebouwd op de toekomst, op innovaties, ambities en kansen. Daarin zijn we uniek in de wereld. Nederland is de meest veilige en best georganiseerde delta in de wereld. 70 procent ligt op of onder zeeniveau, er kan van alles gebeuren. Het is van levensbelang dat we daarin blijven investeren én innoveren. Niet op basis van de successen van gisteren, maar op basis van onze toekomst."
Zijn wij Nederlanders eigenlijk wel bewust van het gevaar van water in ons land?
"Ja en nee. De overheid, het bedrijfsleven, de kenniscentra zijn nog steeds in staat het verschil te maken. Dat doen ze ook en dat blijven ze doen, daar ben ik niet bang voor. Een andere vraag is: is het besef bij burgers groot genoeg? Dat vind ik niet en daar maak ik me wel zorgen over. Water heeft ons gemaakt tot wie we zijn, water ís onze cultuur. Water zou eigenlijk een verplicht vak op school moeten worden. Het gaat misschien wat ver, maar het is zo bepalend in ons leven. De overheid kan alleen dat culturele besef niet opleggen. We hebben boegbeelden nodig die dat verhaal continue blijven vertellen. Minister Schultz van Infrastructuur en Milieu is zo'n boegbeeld, net als de Deltacommissaris. Zoek ze op, ken je wethouder en je dijkgraaf. Ikzelf kan daar ook een belangrijke rol in spelen en dat probeer ik ook. Je moet laten zien dat water niet iets is om bang voor te zijn, maar iets waar we trots op moeten zijn en wat ons enorm veel mogelijkheden biedt. Onze watergeschiedenis dient als inspiratie voor een fantastische toekomst."
Water zou een verplicht vak op school moeten zijn
Is een gebrek aan bewustzijn bij burgers eigenlijk erg?
"Jazeker. We leven in een democratie. Burgers bepalen wie de machthebbers zijn en hebben dus ook invloed op de politieke agenda. Als de Nederlanders zeggen: 'we vinden het niet belangrijk', dan verdwijnt het van de agenda. Dan verdwijnt de urgentie, het onderhoud wordt minder, binnen- en buitenlandse investeringen vallen weg. We hebben meer dan 3500 polders in Nederland. Als de pompen niet meer draaien krijgen we natte voeten en kunnen vliegtuigen niet meer landen op Schiphol. Als water geen belangrijk thema meer is, gaan we kopje onder."
Je bent nu veel in de Verenigde Staten. Zijn we nu een van onze belangrijkste watermensen kwijt aan het buitenland?
"Nee hoor, ik vind het heerlijk om in Nederland te zijn en ik ben nu ook druk bezig voor het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Ik zie overal op de wereld kansen waar wij Nederlanders het verschil kunnen maken. Ik hoop dat ik nog vaak dingen mag doen in het buitenland en de kennis die ik daar opdoe weer kan overbrengen naar Nederland. Nederland is het 'living lab', alles wat we hier onderscheidend doen werkt voor onze positie in de wereld. En ik blijf overal het verhaal over de waarde en het belang van goed waterbeleid vertellen. Daar is water te belangrijk en te waanzinnig mooi voor."
Foto tekst: cc
