Ik kan me de dag dat ik Beatrice ontmoette herinneren als de dag van gisteren. Het was half augustus 2014, ik was net twee weken in Kenia en mocht mee naar m’n eerste commissioning. Bij een commissioning dragen non-gouvernementele organisaties (NGO's) de door hen gerealiseerde faciliteiten als een waterput, een groentekas of een afvalverbrander officieel over aan de gemeenschap. Dat gaat gepaard met het nodige ritueel: lintjes knippen, bomen planten, poseren voor de camera, zang, dans en ellenlange speeches door minstens vijf verschillende uiterst belangrijke gasten.
Waterminister
Beatrice droeg een los zittende paarse jurk met bijpassend hoofddeksel. Een imposante verschijning. Ze is de gloednieuwe ‘waterminister’ van Turkana, belast met het maken en implementeren van beleid en besteding van het budget. Gloednieuw, want Kenia kent pas sinds twee jaar een wet waarin de verantwoordelijkheid voor onder andere de levering van drinkwater en sanitatie niet langer in handen is van de nationale regering, maar gedecentraliseerd aan de counties (een soort provincies).
Turkana, een van die 47 counties, is een van de droogste gebieden van Kenia, maar ook een van de rijkste op het gebied van grondstoffen. Als we de onderzoeksrapporten mogen geloven zijn er zowel aquifers (onderwatervoorraden), als olie gevonden. Maar daar zie je boven de grond vooralsnog weinig van. Turkana is droog. De mensen zijn lang en mager. Het zijn van nature veehoeders. Doorzetters. Vrije geesten. Trotse en licht ongeduldige mensen. Om voor het gemak maar even te generaliseren.
Stilte voor de storm
In Turkana zwaaien de vrouwen met de scepter. Met als lichtend voorbeeld Beatrice, een van de eerste echte powerchicks die ik hier in Kenia heb ontmoet. Beatrice was de host van de dag. Het was haar county. De gloednieuwe waterput, groentekas en afvalverbrander vielen onder haar verantwoordelijkheid. En aan haar de eer om als eerste een lintje door te knippen, aldus haarzelf.
In plaats daarvan viel die eer te beurt aan de vertegenwoordiger van de nationale regering samen met de donateur. Mijn god wat een vergissing. Beatrice zat de ceremonie netjes uit al append op haar android, maar haar gezicht sprak boekdelen. Ze bleef opvallend stil, tot het haar beurt was om te speechen.
De donderspeech
Wat volgde was een ongelofelijke donderspeech. Driekwart kon ik niet verstaan want ze sprak de in grote getalen toegestroomde dorpelingen toe in haar eigen taal (Turkana). Maar het viel in de smaak, zoveel was duidelijk. Er klonk regelmatig applaus en gelach. Plots draaide ze zich om en richtte zich tot de hoge heren en dames die de donor, nationale regering en ngo die de boel had geïmplementeerd vertegenwoordigden.
DevolutionDevolution is het decentralisatieproces dat twee jaar geleden in gang is gezet, één van de consequenties is dat de voorziening van drinkwater en sanitatie niet langer de verantwoordelijkheid is van de regering maar van de 47 counties die Kenia rijk is.
‘Thank you very much for these facilities, we highly appreciate it. But you should remember one thing very well: devolution (zie kader red.) is here to stay. We decide what is best for this county, not the government, nor donors, nor ngo’s nor any other non-state actor. And we are the ones you come to when you want to drill your next borehole or build your next greenhouse here. If you surpass us, don’t expect me to treat you nicely. Quite honestly, we will kick you out.’ En opeens zaten er een hoop boeren met kiespijn om me heen.
Niet iedereen houdt van powerchicks
Op het gedrag van Beatrice valt heus het nodige af te dingen. Je zou het licht populistisch kunnen noemen en een tikkie arrogant. Deze zelfde dame is namelijk nog niet in staat gebleken het haar toegekende budget voor water en sanitatie te besteden. Dus een coherent plan ligt er zogezegd nog niet. Maar één ding moet je haar nageven. Beatrice laat niet over zich heenlopen en vertegenwoordigt haar county, die van nature vaak is achtergebleven op nationale agenda’s, als geen ander.
En natuurlijk houdt niet iedereen van zulke powerchicks. Zo bleek tijdens mijn tweede ontmoeting met Beatrice op de Water Summit in Turkana. Een conferentie over water midden in de woestijn, naast één van Afrika’s grootste woestijnmeren. Je moet er maar op komen. Een ronduit magische ervaring.
Beatrice was wederom op dreef. De aanwezige bedrijven, ngo’s en overheidsbeamten, iedereen kreeg er van langs met dezelfde boodschap: ‘We are in charge from now on and devolution is here to stay.’ En zij ook. Althans, daar plaatste de gloednieuwe Minister van Devolutie (bevoegd om het hele devolutieproces te begeleiden) bij de borrel ’s avonds zijn vraagtekens bij.
Een romantisch weekend op de oceaan
Samenzweerderig fluisterde hij in mijn oor dat de county ministers geen al te grote mond moesten krijgen, want hij zou ze zo uit hun functie zetten. Deze voormalig prof kende zichzelf nogal wat macht toe en hij was er niet vies van er mee te pronken: ‘Kom anders eens kijken bij de volgende vergadering met alle county ministers bij elkaar, dan kun je zien hoe het er aan toe gaat en alvast wat netwerken en wellicht zelfs hier en daar nog wat beïnvloeden.’
Daar wilde Minister Devolutie uiteraard wel iets voor terug, en wel een romantisch weekendje op een bootje in de oceaan. Ik dacht dat ik in een slechte film was beland, maar dit geintje schijnen mannelijke politici hier wel vaker uit te halen. Toen ik dit verhaal vol verbazing deelde met wat vriendinnen in Nairobi, kreeg ik minstens twee soortgelijke verhalen terug.
Powerplay. Machtsmisbruik. Om vrouwen te imponeren dan wel klein te houden. Wat dat betreft kan Kenia nog wel wat Beatrices gebruiken. Om mannen als Minister Devolutie een beetje onder de duim te houden. En om te laten zien dat ‘devolution is here to stay’ natuurlijk.
Foto: Beatrice (links) bij de commissioning van een groentekas in Atuntun, Turkana.
Lees hier meer over Tabitha en het Young Expert Programme Water.
