Stop het in de grond!

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Terwijl wereldleiders zich opmaken voor de klimaattop in Parijs lopen groene ondernemers en slimme milieubeschermers al ver voor de massa uit. Valuta voor Veen is een innovatief experiment met CO2-reductie door landgebruik, natuurbescherming en landbouw in veengebieden.

Valuta voor Veen kaart een probleem aan dat al zo oud is als de Nederlandse polder zelf: veenoxidatie. Veengebieden worden al eeuwen gebruikt voor landbouw. Om de zompige grond geschikt te maken voor vee en steeds zwaardere landbouwmachines worden veenweiden drooggemalen. Zodra het veen droog staat begint de oxidatie. De samengeperste biomassa van het veen gaat letterlijk in rook op terwijl de bodem inklinkt. Gemiddeld daalt de bodem met een centimeter per jaar. Zodra de koeien natte voeten krijgen begint het proces opnieuw, totdat er geen veen meer over is en het land verzilt.

De gevolgen zijn ongewenst, voor boeren met veenweiden en voor natuurliefhebbers, die de vogelrijke veengebieden zien verdwijnen. Maar niet alleen voor hen. Veenoxidatie is namelijk ook een grote bron van broeikasgassen. Volgens onderzoek van Wageningen Universiteit zijn de 223.000 hectaren Nederlands veenweidegebied goed voor 2,6% van de Nederlandse uitstoot van broeikasgassen: 4,25 miljoen ton per jaar aan CO2 en kleinere hoeveelheden van de sterke broeikasgassen lachgas (N2O) en methaan (CH4). 

“We wisten dat het groot was, maar zo groot, dat hadden we ook niet gedacht,” zegt Hans van der Werf, directeur van de Friese MilieuFederatie en een van de voortrekkers van Valuta voor Veen. Hij legt het concept uit. “Als je het waterpeil in veenweiden en veengebieden verhoogt of hoog houdt, kun je de negatieve spiraal van bodemdaling en uitstoot doorbreken. Zo kun je niet alleen uitstoot reduceren maar kun je ook, onder de juiste omstandigheden, extra CO2 vastleggen met nieuwe veenvorming.”

Als je het waterpeil in veenweiden en veengebieden verhoogt of hoog houdt, kun je de negatieve spiraal van bodemdaling en uitstoot doorbreken

Vorig jaar heeft zijn organisatie twee scenario’s laten doorrekenen waarin het concept kansrijk lijkt. In het eerste scenario accepteren boeren natte weiden met een hoog grondwaterpeil in ruil voor verkoopbare emissierechten. In het tweede scenario worden veenweiden getransformeerd tot natuurgebied en volledig onderwater gezet, waarbij nog meer reductie van uitstoot mogelijk is.

[[{“fid”:”41599″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Hoe werkt emissierecht”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Hoe werkt emissierecht”},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”Hoe werkt emissierecht”,”title”:”Hoe werkt emissierecht”,”style”:”height:255px; width:581px”,”class”:”file-default media-element”}}]]

Maar dat gaat niet zomaar. “Boeren en natuurbeschermers willen wel meewerken, maar er moet wel voor betaald worden. Daarom willen we emissiereductie-certificaten verkopen op de vrijwillige koolstofmarkt.” De vrijwillige koolstofmarkt? Hebben we niet al een Europese handel in emissierechten? Ja, het Emission Trading System (ETS) is een van de belangrijkste instrumenten van de Europese Unie om de uitstoot van broeikasgassen te bedwingen. Maar het ETS dekt maar 45 procent van de alle broeikasgassen die binnen de Europese Unie uitgestoten worden. Bedrijven en particulieren die extra uitstoot willen compenseren kunnen via klimaatfondsen of CO2-banken investeren in duurzame energieprojecten of klimaatbossen. Er is zelfs een heuse Green Deal Nationale Koolstofmarkt in de maak om de Nederlandse handel te standaardiseren. Tot nu toe richtten makelaars in emissierechten zich vooral op reductie door schone energie, maar als het aan de organisatie van Valuta voor Veen ligt, kun je in de toekomst emissies afkopen met een stukje natte veengrond.

Voor het zo ver is zijn er nog een aantal hordes te nemen. “De boeren moeten willen,” zegt Van der Werff. “Het is het makkelijkst om met natuurgebieden aan de gang te gaan, maar op dit moment is de emissiehandel onvoldoende om daar genoeg geld voor op te halen.” Het gaat in zijn ogen eigenlijk om landbouwgebied. Daar is de grootste uitstootbeperking te halen. Om het project echt te laten slagen moeten boeren overtuigd worden om land actief te vernatten en gewassen te telen die geschikt zijn voor nattere grond. Dit is volgens Van der Werff de grootste uitdaging: “Er zijn een aantal boeren die geïnteresseerd zijn, maar daar moet je heel voorzichtig in opereren.”

Toch is er na dertig jaar gesteggel over veengebieden een kleine kentering gaande. De melkprijs staat onder druk sinds melkquota zijn opgeheven. “Boeren zijn naarstig op zoek naar andere verdienmogelijkheden. Als dit een mogelijkheid is —en het een succes wordt — zal er veel animo voor zijn”,  zegt Van der Werff, “maar nu is het nog een kip-of-ei situatie, waarbij we vertrouwen moeten creëren tussen potentiële aanbieders en investeerders.”

Boeren zijn naarstig op zoek naar andere verdienmogelijkheden

Binnenkort beginnen onderzoekers van de Radboud Universiteit met tests om de precieze CO2-uitstoot van veenweidegebieden in het Friese Bûtefjild en het Groningse Zuidlaardermeer te meten, maar het zal nog enkele jaren duren voordat het concept op grote schaal kan worden toegepast. De organisatie van Valuta voor Veen heeft haar hoop gevestigd op het enthousiasme van de provincies en het succes van het Duitse MoorFutures-project, waar het al succesvol in de praktijk is gebracht. Op drie locaties in Brandenburg, Sleeswijk-Holstein en Mecklenburg-Voorpommeren kunnen particulieren voor een prijs van €35 tot €67 een ton CO2-uitstoot per jaar compenseren.

Uiteindelijk zullen de besprekingen in Parijs alsnog een belangrijk verschil maken voor het succes van Valuta voor Veen. Als de prijs van emissies dankzij het klimaatakkoord stijgt zal de prijs van emissies op de vrijwillige koolstofmarkt meestijgen. Maar Hans van der Werff is hoopvol. In Parijs staan koolstofbelastingen en cap-and-trade emissiehandel hoog op de agenda. Ondanks het beperkte succes van zulke systemen in de afgelopen jaren wordt de handel in emissierechten in brede kring gezien als de meest eerlijke en haalbare remedie om uitstoot terug te dringen.

Van der Werff wil ondertussen graag beginnen: “Ik ben al blij als we met tien hectaren kunnen beginnen, maar ik ben er van overtuigd dat we snel kunnen opschalen als we een succesvol voorbeeld hebben.”

Een abonnement op OneWorld magazine voor 25 euro

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons