Welk biertje is het beste voor de aarde?

Mijn onderbuurman Roy Maas is een van de oprichters van Loc Brewery. Deze kleinschalige bierbrouwerij is gevestigd in de Tilburgse Spoorzone, een wijk vol monumentale, industriële panden. Dit soort ‘microbrouwerijen’ schieten overal in het land uit de grond als, tja, hop. Meestal werken er niet meer dan een man of vier. Volgens de Stichting Erfgoed Nederlandse Biercultuur telde Nederland 650 brouwerijen in 2018; zo’n 10 jaar eerder waren dat er ‘slechts’ 109.

De microbrouwerijen hebben een sympathieke uitstraling; ze zijn ambachtelijk, kleinschalig en lokaal. Allemaal termen die we ook associëren met duurzaamheid. Zouden deze biertjes, met hun grappige namen en artistieke etiketten, ook beter zijn voor het milieu dan doorsnee multinational pils? En wat kun je als kleine brouwer zoal doen om duurzamer te werken?

“Zij vangen na het maischen (het schoonmaken en koelen van de wort, red.)het water apart op. Dit wilden we bij Loc ook graag doen, maar dan heb je een aparte watertank nodig en daar is geen plek voor. Loc zit in een kleine ruimte, met net genoeg plek voor de brouwketel.”

En het bier van de kleinschalige brouwers mag dan lokaal gebrouwen worden; de ingrediënten komen vaak van ver. Maas: “De hopplanten in mijn tuin waren vooral voor de lol. Ze groeien snel en hebben weinig zorg nodig. Maar van die paar plantjes kan geen enkele brouwerij leven. De meeste hoppen worden geïmporteerd. Heel soms vanuit Duitsland, maar bij Loc meestal uit de VS of Nieuw-Zeeland. Ze worden vacuüm verpakt en ingevroren om de kwaliteit te bewaren. Daardoor moet je hop gekoeld vervoeren.De hoeveelheid die je nodig hebt, verschilt per bier. Voor een gewoon pilsje is dat veel minder dan voor een smaakvol, bitter bier als een India Pale Ale.” En juist dat soort bier wordt vaak door kleinere brouwers gemaakt.

Tegenover treinstation Utrecht Zuilen ontmoet ik medewerker Erik Leker, die mij de brouwerij en de brewpub laat zien. Er wordt uitsluitend veganistisch eten geserveerd. “Bierbrouwen wordt vaak geassocieerd met ‘stoere’ mannen, vlees eten, barbecueën. Oproer is compleet het tegenovergestelde”, zegt Leker. “Daar zijn we trots op. We staan voor de vreedzame revolutie. We willen niet opdringen dat het anders moét, maar we laten je zien dat het anders kán. En dat je daarbij niet hoeft in te boeten op kwaliteit en smaak. Ondertussen zijn we de aarde zo min mogelijk naar de knoppen aan het helpen.”

Dat transport is een belangrijke factor voor een brouwerij die ook internationaal opereert. Oproer-bier is namelijk ook in Frankrijk, Duitsland, Bulgarije, Japan en de VS te drinken. Oproer laat hun Amerikaanse biertjes wel in de VS brouwen door Lompoc Brewing in Oregon, zodat er geen enkel flesje de oceaan hoeft over te steken. In Japan wordt ook een partner gezocht.

Hoe zit dat nou precies met het waterverbruik bij bierbrouwen? Dat begint al bij de eerste stap: granen worden eerst in water geweekt en gewassen, en vervolgens een aantal dagen verwarmd. Het product wat dan ontstaat, heet mout. De mout wordt in water opgelost, het ‘maischen’. Tijdens het maischen wordt de mout verwarmd tot temperaturen tussen de 65 en 75 graden. Hieruit ontstaan weer twee nieuwe producten: bostel en wort. Dat laatste is een soort moutpap, de basis van het bier. Bostel is afval en bevat eiwitrijke graanresten, het wordt vaak verwerkt tot veevoer.

“Regenwater wordt gezien als afval. Wij willen dat mensen anders gaan kijken naar water”, vertelt hij. “Door klimaatverandering wordt het droger; vorige zomer is er zes weken lang geen druppel regen gevallen. Maar als het regent, regent het steeds harder. Voor beide problemen is het opvangen van regenwater een wezenlijke stap. Aan de ene kant zorg je dat je minder kraanwater nodig hebt tijdens het brouwen. En door het regenwater op te vangen in een grote ton, houd je het van de straat, waardoor het minder overlast veroorzaakt.” Daarmee verklein je de druk op het riool, dat bij een hevige bui veel water in één keer krijgt te verwerken en daardoor kan overstromen.

Volgens Van Herwijnen is dat geen probleem: “Door de mout tijdens het brouwproces te verhitten, elimineert dat alle bacteriën uit het water. Daarom wordt bier al duizenden jaren gedronken. Water dat eerst onveilig was om te drinken, werd door er bier van te brouwen wel drinkbaar.” En door de smaak van het regenwater zou er volgens Rainbeer in sommige recepten zelfs minder hop nodig zijn dan bij kraanwater.

Rainbeer wil in elk waterschap een brouwerij vinden om mee samen te werken. Hoe eerder brouwers zich aansluiten, des te sneller kan ik genieten van een biertje zonder me druk te hoeven maken over de ecologische voetafdruk.

Dit artikel verscheen eerst in OneWorld-magazine.