Huh, een conflict in de Centraal-Afrikaanse Republiek?
De Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR), één van ’s werelds armste landen, kampt al decennialang met binnenlandse conflicten. De laatste grote crisis ontstond in 2012. Na een bloederige strijd lukt het de Séléka-rebellen – moslimmilities uit het noorden – in maart 2013 om CAR’s president af te zetten en te vervangen voor hun eigen leider, Michel Djotodia, ’s lands eerste moslimpresident. Als de moslimmilities vervolgens oprukken naar het christelijke zuiden, pakken de Anti-Balaka-milities (christelijke rebellen uit het zuiden) de wapens op. Het gevolg: duizenden doden, ontheemden en vluchtelingen.
Een religieus conflict dus?
Nee, de crisis in de CAR is complexer. “In het verleden werd de etnische kaart gespeeld, nu de religieuze. Maar uiteindelijk gaat het om macht”, aldus promovenda Catherina Wilson (Universiteit Leiden) die onderzoek doet naar vluchtelingen uit de CAR. “De overheid geeft niets uit aan infrastructuur of scholing, dus de jeugd heeft een uitzichtloze toekomst. Voor veel jongeren is rebeleren en roven een aantrekkelijk alternatief.”
Waarom haalt de CAR nu weer het nieuws?
Eind 2014 lijkt het conflict in te sussen. De Afrikaanse Unie en Frankrijk hebben hun strijdkrachten gestuurd, gevolgd door de komst van 10.000 VN-soldaten. Er wordt een wapenstilstand afgesloten. In januari 2015 wordt Catherine Samba-Panza als interim-president aangesteld en worden nieuwe verkiezingen uitgeschreven.
Rebeleren en roven
is voor veel jongeren een aantrekkelijk alternatief
Toch slaat op 26 september dit jaar opnieuw de vlam in de pan. Interim-president Samba-Panza woont de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties bij in New York, maar moet halsoverkop terugkomen. De moord op een jonge moslim in de hoofdstad Bangui leidt tot vuurgevechten die zich in rap tempo over de rest van de stad verspreiden. In korte tijd escaleert de situatie. Massale plunderingen volgen, buitenlanders vluchten naar het VN-hoofdkwartier en humanitaire hulpverleners worden geëvacueerd. De schade: meer dan 70 doden, honderden gewonden en een nieuwe vluchtelingenstroom. In de hitte van de strijd zijn bovendien nog 500 gedetineerden ontsnapt uit CAR’s grootste gevangenis.
Deden de VN-soldaten dan niets?
De soldaten van MINUSCA, de VN-eenheid in de CAR, hebben het vliegveld ontzet. Ook hielden zij afgelopen week Séléka-milities tegen die op weg waren naar de hoofdstad. Het is nog onduidelijk of hier doden en gewonden bij zijn gevallen. Toch wordt hen een passieve houding verweten. Notabene door interim-president Samba-Panza. “Iedereen in de CAR ziet de noodzaak van een krachtiger mandaat voor MINUSCA-soldaten en van de ontwapening van onconventionele strijdkrachten”, zei ze bij terugkomst in het land.
Waarom ging het juist nu mis?
Tegenstanders van de naderende verkiezingen van oktober hebben de afwezigheid van Samba-Panza aangegrepen om onrust te stoken. Verkiezingen zijn immers niet voor iedereen even wenselijk. CAR’s Minister van Veiligheid stelt in The Guardian: “Deze mensen hebben maar één interesse en dat is dat de aankomende verkiezingen misgaan. Ze hechten geen waarde aan ontwapening en willen juist dat het land verdeeld is.”
Hoewel het moorden en plunderen nu enigszins lijkt ingedamd, is er volgens Wilson geen reden voor optimisme. “Mensen dachten dat de wapenstilstand alles had opgelost, maar deze escalaties tonen aan hoe licht ontvlambaar de situatie in de CAR is. Het probleem heeft een diepere oorzaak: het klimaat van straffeloosheid. Zolang de mensen die de oorlogsmisdaden hebben gepleegd nog steeds op allerlei politieke niveaus actief zijn, is het moeilijk om tot een constructieve dialoog te komen.”
En de verkiezingen: gaan die nog door?
Eén ding is zeker: de geplande verkiezingen van oktober gaan niet door. “Er zijn genoeg mensen die niets van het vredesproces en de verkiezingen willen weten”, vertelt Thijs Berman, EU-adviseur naar de Centraal Afrikaanse Kiesraad, aan radioprogramma Bureau Buitenland. "Die zeggen: 'laat het maar duren die chaos. Daar worden wij rijk van'." Volgens Berman leidt uitstel echter niet tot afstel. “Meer dan zeventig procent van de Centraal Afrikanen heeft zich ingeschreven in het kiesregister. Het is één van de armste landen ter wereld. Mensen willen dolgraag dat dat verandert.”
Één ding is zeker: de geplande verkiezingen van oktober gaan niet door
Promovenda Catherina Wilson is minder optimistisch. “De verkiezingen worden steeds uitgesteld. Eerst was het februari, toen juni en nu wordt zelfs oktober niet gehaald. Ik betwijfel of ze nog doorgaan.” En volgens Wilson is dat niet gunstig voor de huidige spanningen. “Enkele maanden terug dacht ik dat verkiezingen niets zouden brengen. Maar iedereen is de tijdelijke regering beu. Ik ben bang dat de situatie verergert als er geen nieuwe verkiezingen komen.”
En de bewoners van de CAR: hoe is het met hen?
Niet best. Hoewel de CAR niet langer de zogenaamde L3-status – de crises met grootste noden – heeft, worden nu pas de humanitaire gevolgen van het conflict duidelijk. Het land telt 436.000 ontheemden en meer dan 460.000 Centraal Afrikanen zijn naar buurlanden uitgeweken. Ook kinderen komen niet ongeschonden uit de strijd. In de oorlog is veel gebruik gemaakt van kindsoldaten en meer dan tweederde van de kinderen in de CAR heeft last van een posttraumatische-stress-stoornis. Des te zorgelijker is het dat hulporganisaties, waaronder het Rode Kruis, moeite hebben om noodgebieden te bereiken. Maar de humanitaire coördinator van de VN roept hen op om vooral in het land te blijven. “We moeten doorgaan met noodhulp. De noden nemen hier elke dag toe.”
