Even zijn we allemaal onthutst. Foto’s van wanhopige vluchtelingen blijven maar komen. Het aangespoelde driejarige jongetje Alan Kurdi als tragisch dieptepunt. Ook onder mijn Facebook-vrienden zwelt de verontwaardiging aan. "Echt hoor, dit kan niet langer”. "Laat deze foto Europa wakker schudden”. “Mensen, kijk niet weg”.
Mooi, die maatschappelijke reuring? Ja. Nuttig? Niet per sé.
Afstand
Fotografie is misschien pakkend, ze is ook verraderlijk. Zoals de Amerikaanse Susan Sontag schreef, fotografie geeft je iets wat je in het ‘echte’ leven, niet hebt: afstand. Kijkend naar een foto, krijg je de kans om de wereld even in bevroren toestand te aanschouwen. Dat maakt het kijken iets makkelijker. Het beeld wordt scherper, er valt je meer op en er is tijd en ruimte voor emotie.
In het echte, 'bewegende', leven is dat anders. Dan is het veel moeilijker om te kijken. Niet gek natuurlijk: je bent, anders dan bij een foto, zelf onderdeel van het geheel – je participeert. En de wereld bekijken terwijl je er midden in staat, maakt het beeld minder scherp en de emotie minder grijpbaar.
Die orde scheppende afstand van een foto lijkt voordelig – geen afleiding, alles wordt lekker scherp – maar heeft ook een keerzijde. Want al zie je de bevroren vluchtelingenbeelden en voel je woede of verdriet, écht kijken – participeren – doe je daarmee niet. In tegendeel, je neemt automatisch afstand en vervangt of verdoezelt hetgeen wat je eigenlijk moet doen: jezelf in de vluchtelingencrisis plaatsen.
I am overwhelmed by the reaction to this family's tears of relief. This is why I do what I do. http://t.co/guDhQ2w5QU pic.twitter.com/Gu31bKDLMA
— Daniel Etter (@DanielEtterFoto) 17 augustus 2015
Deze foto van Daniel Etter, maakte afgelopen maand grote indruk op Twitter.
Je staat er midden in
Maatschappelijke reuring wordt nu vooral gevoed door de emoties die de vluchtelingenfoto's oproepen. “Verschrikkelijk”, “Heb tranen”, “Ik hoop dat Brussel wakker wordt” lees ik in de commentaren onder de rauwe foto van de aangespoelde peuter. Hoe verleidelijk zulke uitroepen ook mogen zijn, vervang je verstand niet enkel door de emoties die zo’n foto oproepen. Want geef toe, maakt zo'n online shout nou echt een verschil? Hetzefde geldt voor schoenenacties, en andere impulsieve ‘ik-wil-iets-doen’-ideeën. Bezin eer ge begint. Schoenen sturen geeft jou misschien een goed gevoel en een vluchteling eventjes warme voeten, maar door Europa zeulen met jouw stappers is ook duur, omslachtig en, bovenal, geen antwoord op deze crisis.
Of je wilt of niet, je bént onderdeel van deze crisis
Hoe je dat dan wel doet, jezelf in de vluchtelingencrisis plaatsen? Door de afstand weg te nemen en écht te kijken naar foto's van vluchtelingen. Stel jezelf de vraag: hoe verhoud jij je tot de aangespoelde Alan Kurdi? Hoe ben jij verbonden met al dat humanitaire leed? In plaats van jezelf als machteloze buitenstaander te zien, durf te erkennen dat je onderdeel bént van de vluchtelingencrisis. Want, of je wilt of niet, je staat er midden in. Ook al is het soms moeilijk en ingewikkeld, probeer jezelf de juiste vragen te stellen. Ga eens na: door wie laat jij jouw visie op de crisis vertegenwoordigen in het EU-parlement? Hoe ben jij betrokken bij het Syrische conflict, een crisis die de helft van de bootvluchtelingen voortbrengt? Weet jij bijvoorbeeld of jouw bank aan wapenhandel doet en wat onze regering doet – of juist nalaat – om de crisis te stoppen?
Ben je oprecht begaan met de vluchtelingencrisis, stop dan met passief staren en kijk. Kijk écht.
