Eén van de eerste beelden van de Syrische strijd rond Kobani die Nederland bereikte, was een oude man die samen met honderden andere vluchtelingen in shock de Turkse grens overstak. Hij huilde, kon nauwelijks uit zijn woorden komen en uit zijn gezichtsuitdrukking sprak de verschrikking die hij meemaakte. Wat gebeurt er in zijn hoofd en dat van de andere honderdduizenden vrouwen, mannen, kinderen die oorlog en geweld aan den lijve ondervinden? Hoe kunnen ze verder leven met de beelden van marteling, het verlies van geliefden en het afbrokkelen van vertrouwen en veiligheid?
Naast Syrische vluchtelingen, hoor en zie je ook beelden van de ontheemden in de Centraal Afrikaanse Republiek, de slachtoffers van de ebola-epidemie en vele andere getroffenen in bekende en minder bekende brandhaarden in onze wereld. Zij moeten verder leven met hun herinnering aan verschrikkingen die voor velen blijvende psychische littekens nalaten.
Werk aan weerbaarheid
Echter kunnen we hier iets aan doen: de manier waarop er tijdens en na oorlog of een grote ramp hulp wordt verleend, is mede bepalend voor de ernst van de psychosociale problemen die mensen later ondervinden. Daarom pleiten wij, vier Nederlandse noodhulporganisaties, ervoor dat noodhulp hand in hand gaat met goede psychosociale hulp.
Noodhulp richt zich nu vaak op tastbare en essentiële hulp: de tent, het voedselpakket, de watervoorziening. Maar deze hulp moet ook gericht zijn op het versterken van de weerbaarheid van de mensen die het betreft. Want situaties na een natuurramp of oorlog zijn bijzonder complex. Sociale infrastructuur is kapot, mensen leven in voortdurende onzekerheid over wat de dag zal brengen en vooral in een conflictsituatie is er sprake van onderling wantrouwen tussen groepen mensen. Kortom, psychosociale hulp is hard nodig om psychische littekens te minderen.
Kennis en expertise nodig
Wij hopen dan ook dat overheden, organisaties en particulieren zich meer bewust worden van het feit dat je met het financieren van psychosociale hulp, de psychische schade voor vrouwen, mannen en kinderen kan beperken. Ook pleiten we ervoor dat medewerkers van lokale hulporganisaties beter worden opgeleid om basale psychosociale hulp te geven. Zorg dat zij, als er sprake is van ernstige psychische problemen, deze kunnen herkennen en de juiste mensen weten in te schakelen. Dat vereist onder andere kennis van wat lokale overheden en hulporganisaties zelf in huis hebben aan expertise en middelen, goede coördinatie en onderlinge afstemming.
Er is gelukkig al veel ervaring in hoe deze psychosociale hulp hand in hand kan gaan met het ledigen van basale noodhulp. Bovendien proberen hulporganisaties deze kennis breed te delen en de hulp te coördineren. Maar veel meer is nodig: een lange termijn investering in de toekomst van mensen en hun samenleving en verder onderzoek naar hoe deze steun ook op langere termijn het beste resultaat heeft. Nederland stelt veel financiële middelen ter beschikking voor internationale noodhulp. Wij roepen daarom op om van psychosociale hulp een belangrijke randvoorwaarde te maken: Psychosociale hulp moet onderdeel zijn van noodhulp en noodhulphulporganisaties moeten zich committeren aan de uitvoering hiervan. Want zonder psychosociaal welzijn is de weg naar herstel en wederopbouw geblokkeerd.
Antares Foundation, HealthNet TPO, War Child, War Trauma Foundation zijn de Nederlandse leden van het VN-orgaan Inter Agency Standing Committee on Mental Health and Psychosocial Support in Emergencies en komen 27 november bijeen voor een ronde tafel bijeenkomst met Nederlandse beleidsmakers, politici en gezondheidsexperts.
