"Ik haat mijn wapen", zegt Fathi, leider van een militie in Libië. Toen ik Fathi drie jaar geleden ontmoette vond hij niks leuker dan in zijn vrije tijd met vrienden lekker te gaan schieten. Moslimextremisten, die ook toen al van zich lieten horen, wilde hij met wortel en tak uitroeien. Inmiddels is Fathi het vechten moe. Hij verlangt naar rust. "Ons land gaat kapot aan wapengekletter", zegt hij achter het stuur van zijn Toyota Land Cruiser. "Libië zakt steeds verder weg in een burgeroorlog."
Na de val van dictactor Muammar al-Khaddafi, in de zomer van 2011, werd Libië overspoeld met wapens. Overal in het land plunderden demonstranten kazernes waar militair materieel lag opgeslagen. Vrijwel iedere Libiër die ik destijds ontmoette had een wapen in huis. Ouders lieten er soms zelfs hun kinderen mee spelen. Op Facebook zag ik een filmpje van een vader die zijn zoon, op het oog niet ouder dan tien, op het strand met een raketwerper liet oefenen.
Fathi in 2012 in Libië. Foto: Gerbert van der Aa
Smerig spel
"Niet alleen moslimextremisten proberen de macht te grijpen", zegt Fathi. "Ook allerlei andere opportunisten spelen een smerig spel." Van de eensgezindheid tijdens de revolutie is weinig over. Libië is uiteengevallen in meer dan honderd mini-staatjes die allemaal hun eigen leger hebben. De twee regeringen die het land heeft, hebben weinig macht en zijn met elkaar in oorlog. Op talloze plaatsen zijn gewelddadige conflicten tussen stammen, dorpen en religieuze groepen. "Wie geen eigen militie heeft, wordt onder de voet gelopen", aldus Fathi.
Door het aanhoudende geweld stort Libië langzaam in elkaar, merk ik in de week dat ik door het land reis. De export van olie en gas, de belangrijkste inkomstenbron voor de zes miljoen Libiërs, is meer dan gehalveerd. Dagelijks zijn er lange elektriciteitsstoringen, salarissen worden niet betaald, winkels sluiten hun deuren. Honderdduizenden Libiërs zijn gevlucht naar het buitenland. Maar ze reizen niet illegaal met een bootje de Middellandse Zee over, zoals veel Afrikanen en Syriërs. Omdat Libiërs relatief rijk zijn, kunnen ze meestal gewoon per auto of vliegtuig het land uit.
Op een buitenlandse interventie zitten de meeste Libiërs die ik spreek niet te wachten
Anarchie
"Onderhandelen over vrede heeft weinig zin", zegt Fathi. De moslimextremisten weigeren met andere partijen om tafel te gaan zitten of komen beloftes niet na: de regels uit de Koran zijn voor hen belangrijker dan democratie.
Op een buitenlandse interventie, bepleit door landen die zich zorgen maken over de opkomst van IS, zitten de meeste Libiërs die ik spreek niet te wachten. "Landen die dat willen azen vooral op onze olie", zegt Fathi. "Als die belangen zijn veilig gesteld, laten ze de burgers aan hun lot over en zal de anarchie hier alleen maar zijn toegenomen."
