1. Welke partijen spelen een rol bij het conflict en waar wordt om gevochten?
Het geweld in Zuid-Soedan komt van verschillende kanten. Zo zijn er al jarenlang spanningen tussen de islamitische regering in Khartoum en de zuidelijke staten, vertegenwoordigd door de Government of Southern Sudan (GoSS), die voornamelijk christelijk en animistisch zijn. De aanwezigheid van olierijke gebieden in Zuid-Soedan vergroot de inzet van de conflicten.
Ook zijn er onrusten tussen de vele verschillende stammen die in Zuid-Soedan leven. De conflicten tussen hen gaan voornamelijk over hulpbronnen – bijvoorbeeld land, vee en toegang tot voorzieningen. De ruime aanwezigheid van wapens en de afwezigheid van overheid of andere rechterlijke machten, zorgt ervoor dat conflicten snel escaleren.
Verder wordt de regio nog steeds sterk bedreigd door de Noord-Oegandese rebellenbeweging het Verzetsleger van de Heer (LRA). Sinds eind 2008 zijn er door toedoen van de LRA bijna 70.000 Zuid-Soedanezen op de vlucht, zo stelt het rapport ‘Rescuing the Peace in Southern Sudan’. Om zich te beschermen tegen het geweld van de LRA, vormen lokale gemeenschappen zogenaamde vrijwillige jongerenmilities. Naar eigen zeggen verbetert dit de veiligheidssituatie in de dorpen, maar het is zorgwekkend dat dit soort milities, waarbij ook veel kinderen zitten, deze veiligheid moeten verschaffen.
2. Wat is historisch gezien de achtergrond van het conflict?
 |
| Foto: CC |
Het conflict tussen Noord- en Zuid-Soedan kent een lange geschiedenis. Soedan werd tot 1952 volledig bestuurd door de Britten en de Egyptenaren. Pas in de jaren vijftig kreeg het land enige autonomie, en al in 1954 kwam het zuidelijke deel in opstand tegen de onderdrukking van de regering in het noorden. Het noorden van Soedan, waar ook de regering zetelt, is voornamelijk islamitisch, terwijl het zuiden overheersend christelijk en animistisch is. Sommigen zeggen dan ook dat dit conflict een religieuze oorsprong heeft. Er wonen echter ook moslims in het zuiden van het land die strijden tegen de noordelijke regering.
Soedan kent vanaf de jaren vijftig een geschiedenis van staatsgrepen, met als één van de sleutelfiguren Jafaar Mohammed Numeiri. Vanuit een meer communistische invalshoek ontwikkelde hij zich vanaf eind jaren ’70 tot een sterk islamitische leider. In 1983 werd dan ook de sharia ingevoerd – iets waar het zuiden zich niet in kon vinden. Na een periode van relatieve rust, laaide het geweld weer op. De Zuid-Soedanese onafhankelijkheidsbeweging Sudan People’s Liberation Movement (SPLM), en zijn militaire tak (Sudan People’s Liberation Army) strijdden 21 jaar lang tegen de regering in Khartoum. Vijf jaar geleden werd gepoogd een eind te maken aan de oorlog met het vredesverdrag Comprehensive Peace Agreement (CPA).
Naast het conflict tussen regering en SPLA zijn ook de invloed van het Noord-Oegandese Lord’s Resistance Army en de strijd tussen verschillende stammen om land, vee en andere hulpbronnen belangrijke oorzaken van de aanhoudende onveiligheid.
3. Waarom is er nu een nieuwe dreiging? Er was toch een vredesverdrag gesloten en wat hield dat dan in?
| De media berichtten de laatste weken steeds meer over het escalerende geweld in Zuid Soedan. Onlangs kwamen bij een overval van een groep strijders van de Nuerstam op een groep veehoeders van de rivaliserende Dinkastam naar schatting 140 mensen om het leven. |
Er is inderdaad een vredesverdrag gesloten in 2005, het Comprehensive Peace Agreement. Bij deze overeenkomst werd een interim periode van zes jaar afgesproken, waarin een aantal zaken centraal stonden: de SPLA moest omgevormd worden tot een echt leger, er moest een politiemacht ontwikkeld worden, een semi-autonome regering werd gevestigd in het zuiden en de miljoenen vluchtelingen moesten terug kunnen keren naar hun eerdere woonplaats. Een ander belangrijk onderdeel was de afbakening van de olierijke grensgebieden tussen Noord- en Zuid-Soedan, en de verdeling van de hieruit resulterende welvaart. De implementatie van die overeenkomst ligt echter enorm achter op schema. De afbakening van de oliegebieden is nog niet gebeurd. Het lage opleidingsniveau van veel agenten en het gebrek aan materieel maken de politiemacht zwak – veel burgers zijn beter gewapend dan de politie. De VN-vredesmissie biedt geen veiligheid voor de burgers en kan veel conflictgebieden niet bereiken door slechte infrastructuur. Bovendien is de aandacht voor Zuid-Soedan eigenlijk verslapt na het ondertekenen van de overeenkomst. De internationale gemeenschap richtte zich weer meer op die andere crisis in Soedan, Darfur.
In januari 2005 stond het vredesakkoord voor nieuwe hoop voor Soedan. De overeenkomst tussen de regering in Khartoum en de in het zuiden gevestigde Sudan People’s Liberation Army/Movement beëindigde de burgeroorlog, waarbij zeker twee miljoen doden vielen en vier miljoen mensen moesten vluchten. Nu, vijf jaar later, is de vredesovereenkomst bijzonder zwak en het geweld neemt opnieuw toe. De tol in Zuid Soedan was in 2009 zelfs hoger dan in het eveneens gewelddadige Darfur.
Het komende jaar zullen er in april in Soedan landelijke verkiezingen plaatsvinden. Volgend jaar januari zal er een referendum plaatsvinden over de onafhankelijkheid van Zuid-Soedan. Deze grote gebeurtenissen vergroten de kans op onrust zodanig, dat hulporganisaties en waarnemers niet uitsluiten dat het voor die tijd opnieuw tot oorlog komt tussen noord en zuid.
4. Wat zijn de gevolgen voor de bevolking en hoe gaat het nu verder?
 |
| Foto: CC |
De onveiligheid van het gebied heeft, samen met instabiele regenval, gezorgd voor een verslechterende humanitaire situatie. Oogsten zijn mislukt, huizen vernietigd en ontwikkelingsactiviteiten zijn onderbroken. Er is een groot gebrek aan goede infrastructuur, waardoor hulporganisaties de gebieden waar hulp nodig is, niet kunnen bereiken. De regio Zuid Soedan heeft ongeveer de afmetingen van Frankrijk – er is echter minder dan 50 kilometer geasfalteerde weg. Vooral tijdens de lange regenseizoenen zijn veel plekken onbereikbaar via weg of lucht. Ook het toenemende geweld maakt toegang moeilijker.
Minder dan de helft van de bevolking in Zuid-Soedan heeft toegang tot schoon drinkwater. Een zwangere vrouw in Zuid-Soedan heeft meer kans om te overlijden aan zwangerschapgerelateerde complicaties dan welke vrouw, waar ter wereld ook. Eén op de zeven kinderen sterft voor zijn of haar vijfde verjaardag. Bijna 90 procent van de vrouwen kan niet lezen of schrijven. Zuid-Soedan kampt met veel ernstige ziekten, zoals malaria, meningitis, cholera en diarree. In veel plattelandsgebieden is een gebrek aan scholen, mensen zijn chronisch ondervoed en het kost vaak dagen om naar een ziekenhuis of kliniek te lopen.
Een grote hoop ellende mag je dus concluderen. De komende twaalf maanden zullen erg belangrijk zijn voor de toekomst van Soedan. Het vredesakkoord maakte destijds een einde aan een ruim twintig jaar durende burgeroorlog. Maar in 2009, het afgelopen jaar, zijn volgens schattingen 2500 mensen om het leven gekomen en 350.000 mensen hun huizen ontvlucht. Met verkiezingen op de agenda voor april 2010 en een referendum over de politieke onafhankelijkheid van Zuid-Soedan gepland voor januari 2011, is het van groot belang te voorkomen dat het geweld verder escaleert. De mogelijkheid van internationale organisaties, lokale overheden en
| Tien hulporganisaties roepen de internationale gemeenschap om het vredesakkoord in Zuid-Sudan te redden. Oxfam Novib, Cordaid en acht andere hulporganisaties zeggen dat de situatie opnieuw uit de hand dreigt te lopen. De organisaties hebben een rapport uitgebracht waarin zij schrijven dat een “dodelijke mix van toenemend geweld, chronische armoede en politieke spanningen” het vredesakkoord dat vijf jaar geleden is gesloten “ernstig in gevaar” brengt. |
maatschappelijke organisaties om zich voor te bereiden, en te reageren op noodgevallen moet versterkt worden. Volgens een onlangs uitgekomen rapport van Artsen zonder Grenzen is het grootste probleem bij de hulpverlening nu dat Soedan officieel gezien wordt als een post-conflict land. Hierdoor ligt de focus in de hulp te weinig op noodhulp, terwijl die momenteel essentieel is.
5. Wat is de relatie met het conflict in Darfur? Daar wordt toch ook gevochten?
In principe staat het conflict in Darfur los van de oorlog in Zuid-Soedan. Sommigen menen dat de onrusten in Darfur ingegeven worden door etnisch geweld, terwijl het Noord-Zuid conflict een religieuze oorsprong heeft. In Darfur vechten, grof verdeeld, Arabische en Afrikaanse groepen tegen elkaar. Beiden zijn islamitisch. Toch spelen ook eenzelfde soort problemen een rol in Darfur als in Zuid Soedan: spanningen lopen op door gebrek aan hulpbronnen, voornamelijk water en grondgebied.
