Achtergrond

Darfur: vraag en antwoord

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

 

Darfur_mapWat is het conflict in een notendop?

Al sinds februari 2003 woedt er in de Soedanese provincie Darfur een burgeroorlog. Dit conflict wordt uitgevochten door enerzijds de regering in Khartoum en de Janjaweed, een door de regering bewapende militie van lokale Arabische stammen en door Afrikaanse rebellengroeperingen aan de andere kant. Vooral gewone burgers zijn het slachtoffer. Naar schatting zijn er tot nu toe 200.000 slachtoffers gevallen en zijn twee miljoen mensen op de vlucht geslagen. Beide partijen maken zich schuldig aan ernstige schendingen van de mensenrechten. De door de regering gesteunde Janjaweed worden ervan beschuldigd etnische zuiveringen onder de Afrikaanse bevolking uit te voeren. Zij zouden op grote schaal plunderen, moorden en verkrachten.

 

Waar ligt Darfur?

Darfur ligt in het westen van Soedan en grenst aan de Centraal Afrikaanse Republiek, Tsjaad en Libië. Het bestaat uit Noord-, West- en Zuid-Darfur. Het gebied is zo groot als Frankrijk en heeft zo’n zes miljoen inwoners. Darfur betekent land van de Fur. De Fur is een van de vele etnische bevolkingsgroepen die de regio bevolken. Darfur kent drie etnische zones. In het noorden bevinden zich Arabische en non-Arabische nomaden (voornamelijk Zaghawa). In Centraal Darfur wonen voornamelijk niet-Arabische boeren (Fur, Masalit en anderen). In het zuiden wonen de Arabisch sprekende veenomaden.

 

 

300px-Darfur_refugee_camp_in_Chad
Vluchtelingenkamp in Tsjaad

Wat is de oorsprong van het conflict?

 

Hoewel beide islamitisch zijn hebben de Afrikaanse en Arabische bevolkingsgroepen in Darfur altijd met elkaar op gespannen voet gestaan. De Afrikaanse bevolkingsgroepen leven van de landbouw, terwijl de Arabieren een nomadisch bestaan leiden. Dit heeft in de afgelopen decennia geregeld tot conflicten over het schaarse water en weidegebied geleid. Daarnaast was Darfur tot in de 20ste eeuw een centrum van slavenhandel voor de Arabische markt.

 

 

In 1962 brak er een burgeroorlog uit tussen het islamitische noorden en het niet-islamitische zuiden van Soedan. In 2002 kwam het tot een staakt-het-vuren en in 2003 bereikten Zuid-Soedan en de centrale regering een overeenkomst over de verdeling van de opbrengsten van de aardolie-exploitatie. Deze overeenkomst streek tegen de haren in van rebellenbewegingen als de Justice and Equality Movement (JEM) en de Sudanese Liberations Movement (SLA) in Darfur. Zij vonden dat de Arabische bevolking in deze overeenkomst werd bevoorrecht boven de Afrikanen.

 

De rebellen bonden in 2003 de strijd aan met de regering, die op haar beurt Arabische milities met de naam Janjaweed oorlog liet voeren. Deze milities werden gesteund door luchtbombardementen en wisten door hun betere bewapening de overhand te krijgen. De Janjaweed begonnen een systematische campagne tegen de Afrikaanse bevolking en maakten zich schuldig aan plunderingen, verkrachtingen en massamoord.

  

Wie vechten er met elkaar?

Er zijn meerdere rebellenbewegingen actief in Darfur. De Soedanese Bevrijdings Beweging (SLA) vormt de grootste rebellengroepering. Een fractie van het SLA onder leiding van Minni Arkou Minawi sloot in mei 2006 vrede met de regering in het noorden: het Darfur Peace Agreement (DPA). Andere fracties binnen de SLA weigerden het vredesakkoord te ondertekenen, net als de beweging voor Gelijkheid en Rechtvaardigheid (JEM).

  

darfur rebellenleider mus hilal
Janjaweedleider Mus Hilal

De Fur Al-Nur scheidde zich af van de SLM/A en begon een nieuwe beweging: National Redemption Front (NRF). Het dient inmiddels als paraplu voor allerlei groepen die het niet eens zijn met de het vredesakkoord. Om te beginnen de JEM (de Justice and Equality Movement) van Khalil Ibrahim, die de DPA weigerde te ondertekenen omdat het niet aan zijn eisen voldeed. Maar ook de nieuw opgerichte G-19 onder leiding van Khamis Abdallah Abakar (voorheen vice-president van de SLM/A) doet mee.
 

 De SML/A-rebellen die commandant Minnawi trouw bleven, laten zich intussen ook niet onbetuigd. Zij vechten nu tegen hun vroegere kameraden én tegen iedereen die het vredesakkoord aanvalt en dus niet-regeringsgezind is. Het beeld dat de rebellengroeperingen de beschermers zijn van de Afrikaanse bevolking van Darfur klopt dus niet helemaal.

 

Janjaweed betekent in de plaatselijke taal ‘tuig op paarden’ of struikrovers. Deze Arabische milities die op paarden en kamelen rondrijden, zijn de schrik van de bevolking in Darfur. Uit alle onderzoeken en getuigenissen blijkt dat zij flink huishouden onder de Afrikaanse boeren in Darfur. De milities worden gevormd door krijgers afkomstig uit Arabische veehouders in de regio. Musa Hilal staat bekend als de opperbaas van de Janjaweed. Hilal was in 2002 uit Darfur verbannen omdat hij de macht van de gouverneur tartte, maar werd in 2003 teruggestuurd met de opdracht een militie te vormen die het tegen de rebellen zou kunnen opnemen.

 

Wat is de rol van de Soedanese regering?

De Soedanese regering erkent gedeeltelijke betrokkenheid bij de Janjaweed maar ontkent dat zij in opdracht van hen etnische zuiveringen zouden uitvoeren. De regering erkent echter wel een deel van de misdrijven door de Janjaweed en heeft beloofd de benden die zich hieraan schuldig maken te ontwapenen. Niemand gelooft dat ze daarin is geslaagd. Het weerwoord van de Soedanese regering is dat dit ook niet eenvoudig is.

Janjaweed militia soldier
                                                                                Photo: from the Economist, by way of International Crisis Group
http://www.economist.com/world/africa/displayStory.cfm?story_id=2668200
                                                                                http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=2700&l=1
Janjaweed

De Janjaweed zijn volgens Khartoem niet één groepering maar in feite een groot aantal milities en criminele benden.  Enkele criminelen zijn veroordeeld, maar veel milities zijn volgens de regering legitieme zelfverdedigingseenheden die de gearabiseerde stammen beschermen tegen de rebellen. Daarom verstrekt het leger volgens Khartoem wapens aan ‘burgerwachten’ in de dorpen.
 

 

De Soedanese regering houdt niet echt van buitenlandse pottenkijkers. Ze traineert pogingen van rapporteurs en ngo’s om het gebied te betreden. Ook bekommert de regering zich niet heel erg om de miljoenen vluchtelingen. Het Soedanese bewind en leger zijn waarschijnlijk intern verdeeld. Er zijn mensen die niets willen toegeven aan de rebellengroeperingen; pragmatici die toenadering zoeken tot het Westen; de derde groep bestaat uit politici die hun positie laten afhangen van hun persoonlijke, zakelijke belangen, bijvoorbeeld in de olie-industrie. De interne verdeeldheid bemoeilijkt de onderhandelingen met het bewind.

 

Wie worden door het conflict getroffen?

Omdat hulpverleners en onderzoekers geen vrije toegang tot Darfur hebben, is het erg lastig om een precieze schatting te maken van het aantal slachtoffers die de afgelopen vier jaar zijn gevallen. Op basis van de gegevens van de gebieden waar onderzoekers wel zijn toegelaten schat men dat er ongeveer 200.000 mensen zijn omgekomen en twee miljoen mensen op de vlucht zijn geslagen.

darfur-baby-burnt-bombing
Slachtoffertje van luchtbombardementen

240.000 daarvan hebben hun heil in buurland Tsjaad gezocht. Daar zijn ze lang niet altijd veilig. Het conflict wordt ook over de grenzen van Tsjaad en de Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR) uitgevochten.

 

De mensen die in de vluchtelingenkampen worden opgevangen, vertellen gruwelijke verhalen. Zo worden vrouwen op grote schaal verkracht door de Janjaweed. Verkrachte vrouwen worden als onrein beschouwd en verstoten. Ook worden er hele dorpen geplunderd en platgebrand. Op de site die het Holocaust Memorial Center samen met Google opzette, kunnen deze verwoestingen online worden teruggevonden.

 

Niet alle slachtoffers overlijden door geweld. Honger, ziektes en slechte hygiënische omstandigheden in de kampen eisen ook hun tol. De regio Darfur loopt wat betreft gezondheidszorg, onderwijs en andere openbare voorzieningen achter op de rest van het land. Hulpverleners die de slachtoffers van het conflict proberen te helpen doen dat met gevaar voor eigen leven. Een groot aantal hulpverleners is al omgekomen in Darfur. Ook wordt hun werk door de Soedanese regering getraineerd.

 

Is er sprake van volkerenmoord in Darfur?

Volgens een VN-rapport van februari 2005 kan niet worden bewezen dat in Darfur genocide is gepleegd. De commissie die de misdaden onderzocht stelt in het rapport dat de regering waarschijnlijk geen volkerenmoord nastreeft. De onderzoekers spreken wel van systematisch geweld tegen de burgers in Darfur en van ernstige schendingen van internationale mensenrechten. Het Amerikaanse congres bestempelde de misdaden tegen de bevolking eerder wel als genocide. Volgens de Afrikaanse Unie is er van volkerenmoord geen sprake.

 

Genocide is ‘het systematisch en bewust uitmoorden van een groep op basis van hun etniciteit, nationaliteit, religie of cultuur’. Als genocide wordt geconstateerd, is volgens het internationale recht ingrijpen vereist. Of er sprake van genocide is of niet, zeker is dat zich een verschrikkelijke humanitaire ramp afspeelt in de westelijke provincie van Soedan.

 

Wat is de rol van de internationale gemeenschap?

 Keer op keer hebben de Verenigde Naties, Europa en de VS hun afkeer over de mensenrechtenschendingen in Darfur uitgesproken. Toch lukt het de internationale gemeenschap tot nu toe niet om een echte vuist tegen Soedan te ballen. Dit komt mede doordat China en Rusland in de Veiligheidsraad vaak dwarsliggen als het gaat om resoluties over Soedan. In een rapport van Amnesty International worden beide landen ervan beschuldigd wapens en vliegtuigen aan de Soedanese regering te leveren. China heeft bovendien grote oliebelangen in Soedan. 

 

Darfur troepen Afrikaanse Unie
Troepen Afrikaanse Unie in Darfur

Na lang soebatten heeft de Veiligheidsraad deze zomer besloten om onder de naam Unamid een internationale vredesmacht van 26.000 man naar de Soedanese regio te sturen.  Deze vredesmacht zal bestaan uit VN-troepen en militairen van de Afrikaanse Unie. De nieuwe missie moet de slecht uitgeruste macht van 7000 militairen van de Afrikaanse Unie tegen het eind van dit jaar gaan opvolgen. Onder druk van China en Sudan zelf is de oorspronkelijke tekst van de resolutie over de vredesmacht in afgezwakte vorm aangenomen. De dreiging met sancties is uit de tekst gehaald. Verder mogen de militairen van de vredesmacht geen wapens in beslag nemen. Wel mogen zij geweld gebruiken als zijzelf of burgers worden aangevallen. Als aanvulling op Unamid zal de EU ook een vredesmacht van drieduizend EU-soldaten langs de grens van Darfur met Tsjaad en de Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR) inzetten. De soldaten moeten vluchtelingen en ontheemden in het gebied bijstaan.
 

Een internationale vredesmacht in Darfur heeft echter alleen kans van slagen als er ook daadwerkelijk vrede komt. Want hoewel er eerder een vredesverdrag is afgesproken gaat het geweld nog steeds door. Afgelopen weekend werden daarom in de Libische kustplaats Sirte vredesonderhandelingen georganiseerd door de Verenigde Naties en de Afrikaanse Unie. De verwachtingen waren hooggespannen, maar doordat de belangrijkste rebellenleiders niet kwamen opdagen kwam er van onderhandelen niets terecht. De vredesbesprekingen zijn nu opgeschort naar december.

 

Wat doet Nederland?

 Nederland is voorzitter van de Core Coördination Group, die zich namens enkele landen bezighoudt met Darfur.

darfur gezin
Gezin in Darfur

Om de opstandelingen over te halen plaats te nemen aan de onderhandelingstafel is een nieuw vredesfonds opgezet. Met de 35 miljoen euro die door de EU en Canada beschikbaar zijn gesteld worden de groeperingen in staat gesteld mee te doen.

 

Minister Koenders van Ontwikkelingssamenwerking wil ook zo spoedig mogelijk een donorconferentie organiseren voor het herstel en de ontwikkeling van Darfur. Dat kan direct zodra er politieke overeenstemming is en de veiligheid in Darfur aanzienlijk is verbeterd. Koenders is er terughoudend over dat dit de komende maanden gaat lukken, ,,maar het is niet onmogelijk”.

 

 

 

Video die Sandie Cheng, een studentlid van Amnesty International over Darfur op You Tube zette (bevat schokkende beelden):

 

Tot zover Darfur
Wikipedia over Darfur
Darfurdossier Alertnet

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons