‘Onze ouders hebben een slavenmentaliteit’

Rachel (23) steekt haar hand op: “Maar wat doen we nu met onze campagne Bye Bye Kabila? Die is in Kinshasa (de hoofdstad van Democratische Republiek Congo, red.) allang begonnen en wij hebben niet eens een startdatum!” Zo’n twintig jongeren van actiegroep LUCHA zitten op een stenen stoepje van het zwarthouten parochiegebouw bij de kerk Mont Carmel in de stad Goma in het noordoosten van Congo. In hun midden de moderator. Hij is streng. Wie wil spreken steekt zijn hand op. Ook de tijd is beperkt: de vergadering begint om vier uur, maar moet om kwart over vijf afgelopen zijn want iedereen wil voor het donker thuis zijn. Goma, dat nauwelijks elektriciteit en dus geen straatverlichting heeft, is te gevaarlijk na zonsondergang. Berovingen, verkrachtingen maar ook moorden zijn –zeker in de donkere woonwijken buiten het centrum- geen uitzondering. 

Respect voor de grondwet

Het groepje spreekt over de situatie rond president Joseph Kabila. Zijn termijn als president loopt af op 19 december, maar Kabila lijkt geenszins van plan af te treden, overigens iets dat hij met veel andere Afrikaanse leiders gemeen heeft. Het Afrikaanse pluche zit lekker zacht en zorgt voor gevulde Zwitserse bankrekeningen. Kabila stelde  de presidentsverkiezingen uit tot april 2018. En dat is tegen de wil van de meeste Congolezen. Rachel: “Het gaat ons er niet om dat we per se Kabila weg willen hebben, maar wel dat hij de grondwet respecteert. Die is er niet voor niets. En dus moet hij weg. De grondwet geldt voor iedereen, ook voor de president.”

Lege handen

LUCHA is een afkorting van LUtte pour le CHAngement en betekent strijd voor verandering. De beweging werd in 2012 opgericht in Goma door een aantal studenten die de passiviteit van hun ouders zat waren. “Onze ouders hebben een slavenmentaliteit. Ze zien de autoriteiten als halfgoden en durven niet te protesteren.”

LUCHA voert vreedzaam actie om het door en door corrupte Congolese systeem te veranderen. Met name het laatste jaar kreeg LUCHA bekendheid vanwege de arrestatie van onder meer blogger Fred Bauma. Inmiddels zijn er LUCHA-groepen actief in heel Congo. Volgens de beweging zelf kunnen ze rekenen op 8000 tot 15.000 leden. Voor alle duidelijkheid: Congo is vier keer zo groot als Frankrijk.

Congo, officieel de Democratische republiek Congo, is zo ongeveer het rijkste land ter wereld als het gaat om bodemschatten zoals diamant, tin en goud. Maar in feite is het land bijzonder arm. De bodemschatten worden weggeroofd door iedereen die het kan: buurlanden, grote internationale bedrijven, rebellen, het leger, de president. De gewone Congolees blijft met lege handen achter.

Niet praten, maar actie

Voor Rachel en de andere leden van LUCHA zijn de Jasmijnrevolutie in Tunesië en Egypte, maar ook protestbeweging Occupy een voorbeeld. “Wij zijn een platte, democratische beweging. Niemand is de baas, beslissingen worden genomen door ons allemaal.” Dat blijkt ook tijdens de vergadering op het stenen stoepje bij de kerk. Er wordt heftig gediscussieerd voordat iets in stemming wordt gebracht. Uiteindelijk besluiten ze met de hele groep dat Bye Bye Kabila in Goma over drie dagen van start gaat.

In Goma zijn meer dan honderd jongerenverenigingen actief. De een wil een einde aan werkloosheid, een ander werpt zich op als beschermer van vrouwenrechten, en weer een ander wil een einde aan de armoede. Rachel: ‘Maar het zijn alleen praatclubs. Ze willen een kantoor, ze willen status en dan is het goed. Ik zocht naar een organisatie die aansloot bij wat ik wilde: verandering door actie, niet door passief achter je bureau te blijven. Dat was LUCHA.” 

Arrestaties

De overheid is minder ingenomen met de lastig te pakken organisatie. Er is geen kantoor, er zijn geen statuten en telkens andere woordvoerders. De inlichtingendienst arresteert dan ook regelmatig leden van LUCHA tijdens manifestaties.

Ook Rachel werd gearresteerd, afgelopen oktober. “Ik zat gelukkig maar één nacht in de cel. Maar drie van onze vrienden zitten nog steeds in de centrale gevangenis van Goma. Ze worden ervan beschuldigd mensen tot een revolutie op te hitsen. Grote onzin natuurlijk. We zijn niet bang om naar de gevangenis te gaan. We zijn vreedzaam en we doen niets tegen de wet. Daarom hebben we ook geen moeite met foto’s en publiciteit. Iedereen mag ons filmen, we hoeven niet onherkenbaar te zijn. We staan in ons recht. Trouwens de inlichtingendienst kent ons al lang. Die weet precies waar we wonen, studeren en werken.”

Een groter probleem is de infiltratie door jongeren van politieke partijen, aldus Rachel. “Ze komen zowel vanuit de oppositie als van de regeringspartijen. Ze mengen zich tussen ons als we actievoeren en worden dan opeens gewelddadig.  Ze kapen als het ware onze manifestatie. Zo dreigen we onze goede naam te verliezen en het geeft de politie legitimiteit geweld tegen ons te gebruiken.”

Gevangen in corruptie

LUCHA heeft genoeg van alle corruptie, van de armoede, van de werkloosheid. ‘Wij willen verandering, maar we willen geen deel uitmaken van het systeem; we willen absoluut geen politieke partij worden. Dan raak je gevangen in het corrupte systeem. Ons grootste succes? De actie ‘Geef Goma Water!’ Het is toch te gek dat de meeste huizen hier geen stromend water hebben, terwijl er notabene een enorm meer ligt aan de rand van de stad.” De studenten bedachten de slogan Geef Goma Water en demonstreerden meerdere keren. “In het begin met enkele tientallen, iedereen praatte over onze acties. Een petitie kreeg meer dan drieduizend handtekeningen. Uiteindelijk werden we uitgenodigd door het waterbedrijf en later door het elektriciteitsbedrijf. Het waterbedrijf zei dat er onvoldoende stroom was; het elektriciteitsbedrijf vond dat het waterbedrijf de zaken niet goed op orde had.” Na een aantal bijeenkomsten bleek dat er genoeg elektra was om het water naar heel Goma te pompen maar dat beide bedrijven niet in staat waren het te organiseren. “Het is dus vooral een managementsprobleem.” Nee, er is nog geen stromend water in Goma, maar, zo zegt Rachel: “Het is al heel wat dat we dit boven tafel hebben gekregen en dat het probleem nu wordt erkend.”

Dan geeft de moderator een signaal. Het is tijd. De jongeren gaan in een kring staan en pakken elkaars handen vast. De moderator gaat voor in gebed. Amen klinkt het na vijf minuten en iedereen stuift weg over de ongelijke lavakeien. Uit de kerk klinkt plechtstatig gezang.