De Derde Wereld: die term is niet meer van deze tijd. Dat vonden ze ook bij de Derde Wereld Werkplaats in Teteringen. De organisatie dooprte zich tijdens het 25-jarig jubileum om tot ‘Tools To Work’.
Door Mirjam Vossen
De uitnodiging voor de jubileumbijeenkomst van de Derde Wereld Werkgroep had mijn nieuwsgierigheid gewekt. Ik ken de organisatie een beetje. Ik weet dat ze gereedschappen en computers inzamelen, opknappen en naar Afrika sturen. Maar verder? Wat gebeurt er eigenlijk in die werkplaats? Zo’n ouderwetse naam, kan dat nog wel? En containers naar Afrika, dat doen we toch niet meer?
Dus reis ik donderdag 10 mei af naar de feestelijke middag in Teteringen, waar de werkplaats is gehuisvest in een fraaie loods. Vanaf de parkeerplaats passeer ik een hoogbejaarde pater die gearmd met een al even hoogebejaarde vriend naar de opgestelde feesttent schuifelt. Binnen baan ik me een weg naar de koffie tussen een publiek van overwegend grijze heren. Met mijn 46 jaar blijk ik een van de jongste aanwezigen, iets wat me niet zo vaak meer overkomt.
Voorzitter Eric de Vries bijt de spits af. Hij vertelt dat de werkplaats 25 jaar geleden werd opgericht met financiële steun van congregaties uit de buurt. Aha, vandaar de pater. Hij vertelt ook dat veel – vooral mannelijke – vrijwilligers al 15 of 20 jaar trouw bij de werkplaats werken. Vandaar het hoge aantal heren op zekere leeftijd. We krijgen de gloednieuwe promotiefilm te zien. Die doet mooi uit de doeken wat ik nog niet wist: de werkplaats is niet alleen een ontwikkelingsorganisatie. Het is ook reïntegratieproject voor mensen die moeilijk aan een reguliere baan komen, zoals ex-drugsverslaafden en mensen met een handicap. In de Teteringse loods leren ze een vak, krijgen ze begeleiding en worden ze klaargestoomd voor een plek op de arbeidsmarkt. Momenteel zitten zo’n 25 mensen in een reïntegratietraject. Dat doet de werkplaats met hulp van 45 vrijwilligers. Wat er uit hun handen komt, letterlijk, gaat naar Afrika. Boeren in Congo krijgen een fiets om bij hun landbouwveld te komen. Leerlingen aan de vakschool in Kenia gaan met een gereedschapskist aan de slag als fietsenmaker. En Keniaanse ex-gedetineerden zetten met hulp van een trapnaaimachine een kleermakersbedrijfje op.
Antieke naaimachine
Tijd voor een rondleiding in de werkplaats zelf. In de loods hangen afgedankte OV-fietsen in de beugels. Die gaan straks als een compact pakketje naar Zimbabwe. Verderop staan naaimachines uit grootmoeders tijd die je met de hand moet bedienen. Een van de vrijwilligers stikt een lapje stof en laat zien dat de machine het weer prima doet. Ernaast staan tafels met uit elkaar gehaalde computers –minimaal pentium 4 – en flatscreens. Ouderwetse beeldschermen wil de werkplaats niet hebben, vanwege de hoge transportkosten.
Ik ben onder de indruk van de mooi ingerichte werkplaats en het enthousiasme van de vrijwilligers. Opknappen en opsturen is nog altijd de kern van het werk, maar als ontwikkelingsorganisatie is de werkplaats met de tijd meegegaan. Ze sturen nooit zomaar een container, maar werken uitsluitend op aanvraag van lokale ontwikkelingsorganisaties, boerencoöperaties en vakscholen. Bovendien blijft het niet bij spullen sturen. Ze investeren steeds meer in training van reparateurs van fietsen, naaimachines en breimachines.
Niet alleen de werkwijze is eigentijdser dan ik dacht. Want terug van de rondleiding wacht de bezoekers een verrassing: ook de naam wordt eigentijds. Voortaan gaat de werkplaats verder als Tools To Work. Hip, Engels en voorlopig bestand tegen de tijdgeest.
Kritische Afrikanen
De echte verrassing van de middag komt daarna. Want de werkplaats nodigde ook Afrikaanse gasten uit om hun visie te geven. Wat vinden zij, als ‘ontvangende partij’ van kleinschalig ontwikkelingswerk? Is het zinvol en de moeite waard om te ondersteunen? Mwalemu Musheshe van de Ugandese organisatie URDT windt er geen doekjes om: “Kleinschalig ontwikkelingswerk kan zinvol zijn. Maar organisaties moeten zichzelf eerst een aantal vragen stellen. Kunnen ze voldoende netwerken? En dragen ze met hun project bij aan een groter geheel?” Volgens Musheshe zijn veel mislukkingen uit het verleden te wijten aan ‘a failure to collaborate, a failure to network and a failure to build synergy’. Musheshe: “Pas wanneer een kleinschalige organisatie dat goed kan, dan is het de moeite om hen te ondersteunen.”
Ook de Ugandese Guled Yusuf, mede-oprichter van migrantenorganisatie Nedsom, is niet zondermeer positief over de inzet van particuliere initiatieven: “Grootschalig of kleinschalig: projecten moeten duurzaam zijn. Ze moeten een business model hebben. Commercieel moet geen vies woord zijn. Uiteindelijk moet de geldketen gesloten zijn.” Een constructief-kritische spiegel op ons werk van de partners uit Afrika, dat hoor ik niet vaak. Ik vind het eerlijk gezegd een verademing. Tools To Work, gefeliciteerd met jullie jubileum en nieuwe naam. En laat vaker de stem van jullie welbespraakte partners horen.
