Twee jaar geleden zag uitwisselingsstudent Timo Schmidt de heftige beelden van vluchtelingen die op rubberbootjes in Europa aankwamen en daarna vastzaten bij grenzen. Omdat hij eerder in Jordanië met vluchtelingen had gewerkt, greep dit nieuws hem extra aan. De verhalen in de media vond Schmidt extreem en vooral gefocust op de getallen. “De massamedia doen vooral verslag van incidenten, bijvoorbeeld een rel in een vluchtelingenkamp, of een zinkende boot. Maar ze schenken weinig aandacht aan de mensen zelf.”
Mensen zoals wij
Alsof we samen in het huwelijksbootje stapten.
Daarom wilde Schmidt de vluchtelingencrisis anders in beeld te brengen. Hij besloot zijn goede vriend en medestudent bij International Studies Florian Volz te benaderen. Volz was al even kritisch over de mediaverslaggeving: “Toen de crisis in de zomer van 2015 begon, was de verslaggeving extreem. Je werd wakker met het nieuws dat er weer vluchtelingen waren verdronken in de Middellandse Zee. Timo en ik dachten bij onszelf dat er meer was dan dit verhaal. Die vluchtelingen zijn mensen zoals wij. Het is belangrijk ze niet als een getal, maar als mensen te zien.”
Samen besloten ze een documentaire te maken. Ze wilden benadrukken hoe groot de afstand is die vluchtelingen afleggen. Daarom besloten ze de vluchtelingenroute op de fiets af te leggen. “Een jaar lang hebben we allerlei organisaties gemaild, het idee verder ontwikkeld en samen een bankrekening geopend”, vertelt Schmidt. Lachend: “Alsof we in het huwelijksbootje stapten.”
De twee Duitse studenten, Florian Volz (links) en Timo Schmidt(rechts) vertrokken op 7 juni 2016 uit hun studentenstad Den Haag op weg naar Lesbos. bron: Refugee Roads.
Een jaar later vertrokken Volz en Schmidt op de fiets uit Den Haag om de Europese vluchtelingenroute helemaal af te fietsen tot aan Lesbos. Met crowdfunding wisten zij voldoende geld in te verzamelen. De eerste aflevering van hun serie Refugee Roads lieten ze afgelopen mei aan hun medestudenten op Universiteit Leiden zien.
Persoonlijke verhalen
Schmidt en Volz wilden de nadruk leggen op persoonlijke verhalen in deze enorme crisis. “Deze mensen zijn gereduceerd tot vluchteling. Wij wilden voorbij dat etiket kijken, door andere aspecten van iemands identiteit de ruimte te geven. Iemand is niet alleen vluchteling, maar ook moeder, vader, student of bouwkundige”, zegt Schmidt. “Het menselijke aspect mist nog steeds in de massamedia”, zegt Volz.
Volz en Schmidt wilden een herkenbaar verhaal vertellen. “Door te laten zien waar iemand elke dag mee worstelt, hopen we dat de kijker het verhaal van een vluchteling beter kan begrijpen. Een vader die zijn dochter in een vluchtelingenkamp kwijt is geraakt, levert een persoonlijker verhaal op dan een verslag over vluchtelingen die in de Middellandse Zee zijn verdronken”, zegt Schmidt.
“Al hadden we bij onze studie veel over het onderwerp geleerd en ons goed voorbereid op deze reis: het is totaal anders wanneer je daar zelf bent”, stellen de studenten. In de eerste aflevering is te zien hoe de studenten ongemakkelijk met hun dure fietsen het vluchtelingenkamp in Duinkerken binnen rijden. Hoewel ze een jaar plannen hadden gemaakt, vroegen ze zich ter plekke af wat ze in hemelsnaam aan het doen waren.
De Hongaarse grens
Na Duinkerken fietsten Schmidt en Volz door naar Frankrijk en Oost-Europa, om uiteindelijk aan te komen in Lesbos. Onderweg stopten ze bij de beruchte Hongaars-Servische grens: “Daar werd in 2015 voor het eerst in Europa een hek neergezet om vluchtelingen te weren”, vertelt Volz. “Dat hek staat een paar honderd meter voor de eigenlijke Hongaarse grens. Maar als je door dat hek gaat heb je Hongarije officieel verlaten. Zo is een niemandsland tussen Hongarije en Servië ontstaan. Geen van beide landen voelt zich verantwoordelijk voor dit stuk land.” In het niemandsgebied krijgen de vluchtelingen amper hulp. “De kinderen in dat kamp waren zo verbrand dat hun huid blaren had. De kinderen konden alleen met afval spelen”, zegt Schmidt.
Alleen vanwege dit ene papiertje, mochten wij deze grens wel oversteken.
“Toen we door het kamp fietsten, werden we binnen de kortste keren naar binnen gevraagd”, vertelt Volz. “In die tenten ontvingen de mensen ons warm en kregen we thee, koekjes, sigaretten, van alles aangeboden. Ze wilden niks van ons hebben. Later zijn we teruggegaan met sanitaire producten en medicijnen, die we kochten van ingezameld geld”, legt Schmidt uit. De vluchtelingen hadden heftige verhalen: “We spraken een moeder die kanker had, en een vrouw die zwanger was toen ze vluchtte. Ze beviel in Griekenland en is met haar pasgeboren kindje te voet naar Hongarije gegaan.”
“Op een gegeven moment merkten we dat we beter konden vertrekken: de soldaten aan beide grenzen werden onrustig. We liepen naar de Servische grenspost. Wat mij de das omdeed was dat de soldaten onze paspoorten niet eens opensloegen. Ze zagen dat het Duitse paspoorten waren, dat volstond. Alleen vanwege dit ene papiertje mochten wij deze grens wel oversteken”, vertelt Volz gefrustreerd. “Voor het eerst in mijn leven verloor ik de controle over mijn emoties, ik stond langs de kant van de weg te huilen van woede. Timo probeerde me te kalmeren. Dat was niet makkelijk, want hij was net even aangedaan als ik”, vertelt Volz. Schmidt: “Bovendien moest ik tegelijkertijd filmen. Ik had van te voren gezegd: ‘Sorry, Florian, maar dit moet ik vastleggen.’ Ik ben blij dat we dat hebben gedaan.”
Schmidt met benodigheden voor de vluchtelingen in het vluchtelingenkamp tussen de Hongaarse en Servische grens.
Positieve kanten
Iedereen kan het verschil maken.
Ook wilden Volz en Schmidt de positieve kanten belichten. Vooral het verhaal van de Macedonische vrijwilliger Lence Zdravkin is hen bijgebleven. “Ze woont vlakbij de spoorrails in het plaatsje Welis, waar veel vluchtelingen de grens overstaken. Lence en haar man zaten om de beurt op hun balkon te luisteren of er iemand aan kwam. Als ze vluchtelingen hoorden, gaven Lence of haar man hen voedsel en andere benodigdheden. Ondertussen heeft ze haar baan opgezegd en helpt de vluchtelingenorganisatie van de VN haar.
Schmidt en Volz zijn druk bezig investeerders te vinden om de productie van de andere afleveringen te financieren. Volz benadrukt dat dit hard nodig is: “Het is niet haalbaar om de volgende afleveringen zonder financiering op hetzelfde niveau te krijgen. De mensen die aan de pilot hebben meegewerkt, deden dat voor 90 procent onbetaald. Dat wilden ze voor zo’n eerste aflevering wel doen, maar niet voor de rest.”
Het project is dus nog niet af. “Sowieso blijft deze reis de rest van ons leven doorgaan. Waarschijnlijk laat ik deze beelden ooit aan mijn kleinkinderen zien. Dan krijgen ze een beeld van de vluchtelingencrisis van 2016”, vertelt Volz. Schmidt: “Deze documentaire is onze nalatenschap aan toekomstige generaties .”
Zal hun documentaire de wereld veranderen? “We kunnen het politieke beleid er niet mee wijzigen, maar we kunnen wel mensen beïnvloeden. We kunnen allemaal een bijdrage leveren. Ik heb tijdens deze reis geleerd dat iedereen verschil kan maken. Je moet gewoon tijd investeren en de eerste stap zetten.”
Refugee Roads | CineCrowd teaser from CineCrowd on Vimeo. De teaser waarmee Schmidt en Volz de crowdfundcampagne in augustus 2016 in gang zetten.
Klik hier om meer te lezen over Refugee Roads
Foto header: Flickr
