Welke ‘goede’ Afrikaanse leider wint vijf miljoen dollar?

Koert Lindijer, Afrikacorrespondent van NRC Handelsblad:

 “Het rijtje met namen van leiders die in aanmerking komen voor deze prijs, is eigenlijk vrij kort. Ik heb gehoord dat Benjamin Mkapa de oud-president van Tanzania hoge ogen gooit om te winnen. Verder is oud-president van Namibië, Sam Nujoma, een serieuze kanshebber en misschien Mathieu Kerekou uit Benin.

Joaquim Chissano “Goed werk geleverd”

Wij – Lindijer zit op het moment van het gesprek in Niger in de auto met fotograaf Petterik Wiggers en GPD-correspondent Ilona Eveleens (MW) – zouden echter Joaquim Chissano, de oud-president van Mozambique nomineren.
 

Eigenlijk zou je het een oeuvreprijs kunnen noemen want Chissano heeft zijn hele leven aan verbetering in Afrika gewijd en dat op een niet corrupte manier. Chissano heeft tijdens zijn jaren als president goed werk geleverd en is daarna verder gegaan in inter-Afrikaanse zaken. Zo is hij onder meer betrokken bij de vredesbesprekingen in Noord-Oeganda.
 

Als het geld van de Verenigde Naties zou zijn geweest, dan zou ik me afvragen of je hier wel vijf miljoen dollar aan moet uitgeven. Maar aangezien dit om privaat geld gaat wat bovendien ook nog eens afkomstig is van iemand die zelf uit de Afrikaanse elite van zakenmensen en politici afkomstig is, vind ik het een zinnig initiatief. Ik ben nu al 25 jaar correspondent in Afrika en het grootste probleem hier is volgens mij de politiek. Het schort in Afrika aan goed leiderschap. Je kunt zeggen eerlijke handel en economische ontwikkeling zijn belangrijk, maar als je je eigen zaken politiek niet goed in handen hebt, dan komt het op al die andere terreinen die belangrijk zijn voor de ontwikkeling van Afrika ook niet goed.”

Admasu Shiferaw, docent ontwikkelingseconomie aan het Insitute of Social Studies in Den Haag:

“Ik denk dat Benjamin Mkapa, de oud-president van Tanzania een grote kanshebber is voor de prijs van Mo Ibrahim. Tijdens zijn ambtstermijn heeft hij de democratie in Tanzania gerespecteerd en bevorderd. Zijn economisch beleid was opmerkelijk omdat hij liberaliseringen doorvoerde zonder dat hij daarvoor de lokale economie enorm op zijn kop zette.

Benjamin Mkapa “Opmerkelijk economisch beleid”

De Tanzaniaanse economie is onder zijn leiding gegroeid en stabiel gebleven. Het aantal investeringen uit het buitenland is gedurende zijn ambtstermijn toegenomen evenals het aantal toeristen.

Deze prijs is een goed initiatief. Maar als je echt een verschil wilt maken dan zou het prijzengeld misschien in wat kleinere delen moeten worden opgesplitst en verdeeld over twee of drie leiders in plaats van een. Daarnaast is corruptie niet een fenomeen dat zich beperkt tot staatshoofden. Het is onderdeel van het hele systeem en natuurlijk moeten staatshoofden hun best doen om dit uit te bannen. Maar ik denk dat er hiervoor meer moet gebeuren dan alleen een staatshoofd kiezen die zelf eerlijk en niet corrupt is.”

Gerno Kwaks, hoofd campagnes bij NiZA, het Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika:

“Vanuit het oogpunt van Zuidelijk Afrika is het erg moeilijk om iemand te kiezen. Wat dat deel van het continent betreft, zou Joaquim Chissano de meest geschikte kandidaat zijn om de prijs te winnen.

“Rond Chissano doen ook geruchten van corruptie de ronde”

Hij heeft vrede in zijn eigen land gebracht en was tevens een belangrijke bondgenoot van Nelson Mandela in de strijd tegen apartheid. Maar misschien heeft Chissano die vijf miljoen dollar wel helemaal niet nodig. Rondom hem doen immers ook geruchten van corruptie de ronde.

Ergens vind ik deze prijs wel een goed initiatief. Het is natuurlijk een manier om aandacht te vragen voor het probleem van corruptie in Afrika. Maar aan de andere kant vind ik het ook wel een beetje overdreven. Die politici moeten gewoon hun werk doen en daarvoor hoeven ze dan niet alsnog een enorm bedrag te winnen. Je hebt ook veel mensen die niet op het pluche zitten, die zo’n prijs zouden verdienen.”

Jasper Veen, coördinator Afrika binnen NIMD, het Netherlands Institute for Multiparty Democracy:

“Wij bij het NIMD zouden Joaquim Chissano, de oud-president van Mozambique, kiezen. Chissano heeft zich een uitstekend staatsman betoond. Hij is netjes aan het eind van zijn termijn opgestapt en heeft voor een soepele transitie van de macht zorggedragen.

Chissano heeft altijd gepleit voor democratie in Afrika omdat hij inziet dat dit noodzakelijk is voor een effectieve bestrijding van honger en voor het op gang brengen van duurzame ontwikkeling.
Chissano onderstreept het belang van sterke politieke (oppositie) partijen die de regering en haar leiders controleren. Daarnaast heeft hij succesvol bemiddeld in verscheidene conflicten.

 Analoog aan de Nobelprijs voor de Vrede hebben wij er bij het NIMD geen bezwaar tegen dat er prijzen worden uitgereikt aan presidenten die een goede staat van dienst hebben. Maar het zou wel aardig zijn als de winnaar die vijf miljoen dollar vervolgens weer aanwendt voor een goed doel.”

Klaas van Walraven, politicoloog verbonden aan het Afrika Studiecentrum in Leiden:

“Als je politici goed onder de loep neemt, dan vind je altijd wel een smetje. Dat geldt ook voor Nederlandse politici. Op alle kandidaten die in aanmerking zouden kunnen komen voor deze prijs valt wel het een en ander af te dingen. Het schijnt dat zelfs de inmiddels overleden president van Togo, Gnassingbe Eyadema, op de kandidatenlijst staat. Dat was een enorme schoft. Het liefst nomineer ik daarom niemand.

Gnassingbe Eyadema: “Grote schoft”

In plaats van deze prijs zou ik het veel meer waarderen als een instituut als de Afrikaanse Unie kritiek zou leveren op Afrikaanse leiders die langer dan hun ambtstermijn blijven zitten en zichzelf verrijken.

Dit initiatief legt overigens wel de vinger op de zere plek. In het Afrikaanse systeem is geen goede financiële regeling voor oud-leiders. Als Afrikaanse politici aftreden dan verliezen ze vaak hun financiële privileges. Dat geldt ook voor de financiële voordelen die hun familieleden genieten. Dit maakt het voor politici aantrekkelijk om lang aan de macht te blijven en hun entourage oefent wat dat betreft ook druk op hen uit. Maar dit zijn nou ook weer geen mensen waarmee je medelijden moet hebben. Het is echt niet zo dat Afrikaanse leiders als ze klaar zijn op straat pinda’s moeten verkopen om rond te komen. Dit probleem van leiders die te lang blijven plakken en zichzelf verrijken los je niet eventjes op met een prijs. Het heeft namelijk ook te maken met de sociale stratificatie van de Afrikaanse samenleving waardoor politici door middel van hun clientèle aan de macht komen. Het gaat zeker decennia duren om dat te veranderen.”

De Mo Ibrahim Award   Mo Ibrahim Mo Ibrahim, Soedanees maar woonachtig in Groot-Brittannië, is de oprichter van telecombedrijf Celtel International. Celtel doet met name in Afrika goede zaken en Ibrahim die inmiddels multimiljonair is, wil graag iets terugdoen. Hij loofde daarom een beloning uit voor een voormalige Afrikaanse leider die zich tijdens zijn ambtstermijn keurig heeft gedragen. De prijs bedraagt vijf miljoen dollar, over een periode van tien jaar uit te keren. Daarna krijgt de winnaar jaarlijks 200 duizend dollar. Volgens Ibrahim is het juist zinnig om Afrikaanse leiders van wie de taak er al op zit de prijs te geven. “Veel Afrikaanse leiders verliezen hun buitenhuizen, auto’s, goede eten en wijn als hun termijn erop zit”, zei hij ooit in een interview in de Britse krant The Financial Times. “Sommigen kunnen dan niet eens meer een appartement in de hoofdstad kopen. Dat werkt corruptie in de hand en ze blijven te lang op het pluche zitten.” Ibrahim gaat ook jaarlijks een ranglijst bekendmaken met landen die goed worden bestuurd. Dit jaar rolde het eiland Mauritius als beste uit de bus. Het slechtst bestuurde land volgens de Ibrahim-Index is Somalië. De prijs voor de beste Afrikaanse leider wordt 22 oktober in Londen bekend gemaakt. In de jury zitten onder meer de voormalige baas van de Verenigde Naties, Kofi Annan, Mary Robinson, oud-president van Ierland en oud hoge commissaris voor de mensenrechten en de oud-minister van financiën van Nigeria Ngozi Okonjo-Iweala.   De jury van de Ibrahimprijs

Mo Ibrahim Foundation