Moeten we nog aan ontwikkelingssamenwerking doen, en zo ja, waarom dan? Of is 65 jaar hulp een mooi moment om er een punt achter te zetten? Die vraag probeert OneWorld de komende tijd te beantwoorden, aan de hand van interviews met usual en unusual suspects. Vandaag: Tom van der Lee, directeur campagnes bij Oxfam Novib en in een vorig leven spin doctor van onder meer Femke Halsema.
[[{“fid”:”31080″,”view_mode”:”file_styles_artikel_kwart_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_kwart_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Tom van der Lee, Oxfam Novib”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Tom van der Lee, Oxfam Novib”},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_kwart_breedte media-element file-file-styles-artikel-kwart-breedte”,”id”:”styles-5-0″}}]]
Tom van der Lee
Directeur campagnes bij Oxfam Novib
Valt er met deze mijlpaal iets te vieren?
“Ik vind van wel. Sommige gezette stappen zijn ontzettend groot. Zo is de tijd van scholen bouwen en waterputten slaan nu echt voorbij. We doen niet meer aan brengen en voordoen hoe het moet. In plaats daarvan gebruiken we nu veel subtielere interventies. Van microfinanciering tot empowerment en van beleidsbeïnvloeding tot technologische hulpmiddelen. Kortom, vergeleken met vroeger proberen we ontwikkeling nu op een gevarieerde manier te beïnvloeden.”
“Verder zie je dat het besef groeit dat we samen moeten werken. Dat juich ik toe. Vraagstukken als belastingontwijking of klimaatverandering kun je immers niet alleen oplossen. Dus het bedrijfsleven, maatschappelijk middenveld en de overheid slaan steeds meer de handen ineen. Dat doen ook de drie hulptypes. Humanitaire hulp, ontwikkelingssamenwerking en beleidsbeïnvloeding & pleitbezorging werken steeds meer complementair in plaats van als aparte eilandjes.”
Waar ben je minder tevreden mee na 65 jaar ontwikkelingssamenwerking?
“Praten over ontwikkelingssamenwerking vraagt om een genuanceerd beeld. Maar nog te vaak wordt de discussie in karikaturen gevoerd. Ontwikkelingssamenwerking is in Nederland een icoon geworden van politici die een bepaalde polarisatie zoeken en uit zijn op politiek gewin. Zij hebben ontwikkelingssamenwerking in de afgelopen jaren neergezet als een linkse hobby of als iets ouderwets. In werkelijkheid is de diversiteit en innovatie juist enorm in de sector, maar dat karikaturale beeld domineert nu. Hoewel sommige kritiek terecht is, is ook veel kritiek misbruikt om álles ter discussie te stellen. In combinatie met de financiële crisis heeft dat uiteindelijk een voedingsbodem gecreëerd voor de gigantische bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking van de afgelopen jaren. We zetten nu in heel korte tijd heel grote stappen terug. Dat is kapitaalvernietiging.”
We zetten nu in heel korte tijd hele grote stappen terug
“In de laatste Miljoenennota zie je wel een kleine kentering. Er gaat immers extra geld naar noodhulp. De regering doet z’n best om te laten zien dat ze daarin investeren, een gepaste reactie gezien de vele crises op dit moment. Maar uiteindelijk doen ze amper boter bij de vis. Kijk maar naar het loskoppelen van het ontwikkelingsbudget van het BNP of de sigaren uit eigen doos voor ontwikkelingssamenwerking (bijvoorbeeld extra geld voor opvang asielzoekers uit het eigen budget, red.). Ik ben daarom kritisch en bezorgd over wat er nu allemaal gebeurt.”
Het oude subsidiestelsel voor maatschappelijke organisaties wordt vanaf 2016 vervangen voor de “strategische partnerschappen”. Voor deze subsidie komen alleen programma’s in aanmerking die zich richten op ‘pleiten en beïnvloeden’. Een goede keuze van minister Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking)? “Ja en nee. Ik zie dit nieuwe subsidiekader als een rationalisatie achteraf. Voor de enorme, onterechte bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking die nauwelijks zijn ingegeven door een serieuze analyse. De politieke besluitvorming heeft niet gewacht op belangrijke evaluaties of gekeken naar feitelijke kennis van het beleidsterrein. Dat geldt dus ook voor de beslissing om het subsidiestelsel volledig te laten verdwijnen. Er gaat alleen nog geld naar ‘pleiten en beïnvloeden’ in plaats van meerdere type interventies. Dat wordt dus een slag voor de sector.”
“Maar deze keuzes zijn nu eenmaal gemaakt en Ploumen moet bezuinigen. In dat opzicht vind ik het een verstandige keuze om je op pleiten en beïnvloeden te richten. Bij Oxfam Novib zeggen we al veel langer dat dit een kerntaak is van ontwikkelingsorganisaties. Het is helaas een lastig te financieren type interventie. Vaak gaat het om complexe processen die lastig te meten zijn, terwijl donoren dat juist willen. Ik vind het daarom wel een verstandige keuze dat de overheid zich nu richt op een moeilijk te financieren interventie. Zeker omdat de bezuinigingen ook het ministerie zelf raken en het ministerie met minder personeel minder kan doen. Nu kan Nederland via dit subsidiekader Nederlandse opvattingen elders laten horen door samen te werken met maatschappelijke organisaties.”
Wij krijgen nu overheidsgeld voor campagnes, maar pakken diezelfde overheid tegelijkertijd hard aan met onze campagne tegen belastingontwijking
Dus de Nederlandse organisaties worden straks voor karretje van de overheid gespannen om Nederlandse belangen te behartigen?
“Daar ben ik niet zo bang voor. Natuurlijk heeft een partnerschap een bepaalde invloed, want met iemand samenwerken beïnvloedt je altijd. Maar je kunt prima met de overheid samenwerken én de rol van waakhond op je nemen. Kijk maar naar Oxfam Novib. Wij krijgen nu overheidsgeld voor campagnes, maar pakken diezelfde overheid tegelijkertijd hard aan met onze campagne tegen belastingontwijking. Kortom, in een partnerschap zijn er terreinen waar je elkaar vindt en samen optrekt, en onderwerpen waar je van mening verschilt en je eigen weg gaat.”
Naast Nederlandse organisaties mogen voor het eerst ook maatschappelijke organisaties uit ontwikkelingslanden een subsidieaanvraag doen. Ben je daar blij mee?
“Ook dit heeft twee kanten. Ik ben niet blij met de opeenstapeling van keuzes. Eerst bezuinigt de regering een miljard euro op ontwikkelingssamenwerking, dan wordt er dus ook nog eens buitenproportioneel ingegrepen op het maatschappelijk middenveld door de overheidssubsidie af te schaffen. Als wat je dan overhoudt ook nog eens wordt opengesteld voor de hele wereld, maken we de spoeling wel erg dun.”
“Maar vanuit het oogpunt van empowerment, van capaciteitsopbouw in het Zuiden, juich ik deze openstelling natuurlijk juist toe. Want als mondiale federatie zijn we daar als Oxfam al langer mee bezig. Zo hebben wijzelf 700 partners in ontwikkelingslanden en Oxfam in z’n geheel heeft er zo’n 3000. Bovendien bestaat het grootste gedeelte van onze landenkantoren uit lokale staf. In één van onze ingediende projectaanvragen werken we dan ook samen met een zuidelijke partner. Kortom, voor ons is dit niets nieuws onder de zon.”
En over tien jaar, vieren we dan 75 jaar ontwikkelingssamenwerking?
“Hoe we het over tien jaar ook mogen noemen, vormen van ontwikkelingssamenwerking zullen er zeker zijn. Op een aantal terreinen zelfs intensiever dan nu. Want er zijn een aantal grensoverschrijdende kwesties die je alleen op internationaal niveau kunt oplossen. Overheden hebben elkaar dus nog meer nodig om politieke afspraken te maken. We zullen, met vallen en opstaan, dus echt meer voor elkaar moeten krijgen. Kijk naar de economische uitdagingen, de klimaatverandering en de groeiende wereldbevolking, en je weet dat we het ons niet kunnen veroorloven om voortdurend nieuwe crises voor onze kiezen te krijgen. Kortom, de interventies worden wellicht wat sneller en diverser, maar ontwikkelingssamenwerking zal er ook over tien jaar nog zijn.”
