Voedselcrisis Oost-Afrika: vraag en antwoord

Wat is er aan de hand?
In delen van Kenia, Ethiopië, Somalië, Djibouti en Oeganda is door het uitblijven van twee regenseizoenen al sinds vorig jaar sprake van zeer ernstige droogte. Volgens de Verenigde Naties zijn meer dan elf miljoen mensen getroffen door de voedselcrisis die daaruit voortvloeit. Tienduizenden mensen zijn voor de honger op de vlucht. Vanuit Somalië trekken dagelijks duizenden mensen de grens over naar opvangkampen in Kenia en Ethiopië. De kampen zijn door een toestroom van inmiddels 2100 vluchtelingen per dag overvol en er zijn grote tekorten. Kinderen zijn het meest kwetsbaar en komen ondervoed en uitgedroogd aan in de kampen. Het stadium van een echte hongersnood is officieel nog niet bereikt, maar delen van Kenia, Ethiopië en Somalië zitten op het randje.

Droogte in Kenia (cc) Brendan Cox, Oxfam

Is droogte de enige oorzaak?De gevolgen van de droogte zijn verergerd door hoge graanprijzen en de grote sterfte van vee.  Daarnaast speelt de burgeroorlog in Somalië een grote rol. De afgelopen twintig jaar zijn hierdoor grote delen van Somalië verwoest. Veel hulporganisaties mijden het land omdat het er voor hen niet veilig is. Voor mensen die hun woonplaats noodgedwongen moeten verlaten is het daardoor erg moeilijk de weinige locaties waar voedselhulp en gezondheidszorg wordt gegeven, te bereiken. Vluchtelingen zijn soms weken onderweg. Inmiddels heeft Al-Shabaab, een van de belangrijkste gewapende groeperingen in Somalië, aangekondigd dat hulporganisaties in de door hen gecontroleerde gebieden zullen worden toegelaten. Desondanks vrezen hulporganisaties nog steeds voor hun veiligheid in Somalië.
 

Het is al sinds vorig jaar droog in delen van Afrika. Hadden de hulporganisaties niet eerder aan de bel kunnen trekken?
De VN hebben vorig jaar al om extra hulp gevraagd voor Ethiopië, Somalië en Kenia. Aan deze oproep werd echter nauwelijks gehoor gegeven waarschijnlijk omdat de wereld na de aardbeving en tsunami in Japan, de aardbeving in Haïti en de overstromingen in Pakistan kennelijk even last had van donatiemoeheid. “Ook is het lastig om fondsen te werven op het moment dat een ramp nog niet echt een ramp is”, is zei Camilla Knox-Peebles, voedselveiligheidspecialist bij Oxfam International hierover tegen Reuters. Blijkbaar zijn zielige beelden en ronkende taal nodig om mensen in de buidel te laten tasten. Vandaar dat Antonio Guterres, de topman van de UNHCR de situatie in Oost-Afrika de ‘grootste humanitaire ramp van dit moment‘ noemde.

Alweer een hongersnood in Oost-Afrika?
De afgelopen vijf jaar is Oost-Afrika al twee keer eerder getroffen door een voedselcrisis. In 2006 werden 11 miljoen mensen getroffen door een droogte, in 2008-2009 ging het om twintig miljoen mensen. De beruchte hongersnood die Ethiopië en Soedan in 1984-1985 trof, kostte 1 miljoen mensen het leven.

Worden er geen lessen uit eerdere crises getrokken?
Hulporganisaties werken al tientallen jaren in Oost-Afrika. Volgens Bob Mc Carthy die bij de noodhulpafdeling van Unicef in Oost-Afrika werkt, heeft het werk dat zij daar verzetten wel degelijk effect. “Dankzij waarschuwingssystemen en satellietobservaties kunnen we voedselcrises veel beter voorspellen”, zei hij tegen Reuters. “Ook is er in de lokale gemeenschappen veel bereikt als het gaat om het beheren van de water- en voedselvoorzieningen en het verbeteren van het voedselpatroon van kinderen. Maar de ernst van deze droogte is opeens in een stroomversnelling terechtgekomen. Zelfs al zouden er geen problemen in Somalië zijn geweest dan nog was dit een serieuze crisis.”

Wat is de beste oplossing voor de lange termijn?Vrede in Somalië zou een grote stap in de richting zijn van een oplossing voor het vluchtelingenprobleem in Oost-Afrika. Maar die vrede lijkt in deze door burgeroorlog verscheurde staat ver te zoeken. Verder zou er volgens voedselexperts meer geïnvesteerd moeten worden in de landbouw in Afrika. “Driekwart van de mensen in Afrika woont op het platteland en is van landbouw afhankelijk. Als je dus armoede wilt bestrijden, moet je daar beginnen. Je kunt het je gewoon niet permitteren om landbouw te verwaarlozen,” zei emeritus hoogleraar ontwikkelingseconomie Arie Kuyvenhoven onlangs nog in een interview met tijdschrift ViceVersa.
 

Gelukkig lijkt landbouw steeds meer op de internationale agenda te komen. De G8 en de G20, samenwerkingsverbanden van de grote economieën in de wereld, hebben al aangekondigd dat ze willen investeren in de landbouw en het verbeteren van de voedselzekerheid. Ook private geldschieters als Bill en Melinda Gates steken veel geld in het ontwikkelen van nieuwe landbouwmethodes.

Bekijk deze reportage van Al Jazeera International over de Somalische vluchtelingen:

Foto boven: Voedselhulp in Kenia, (cc) Colin Crowley/Save the Children.