Achtergrond

“Veroordeling Congolese rebellenleider Lubanga mijlpaal”

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Het Internationaal Strafhof heeft dinsdag een straf van 14 jaar cel opgelegd aan Thomas Lubanga. Lubanga werd in maart al schuldig bevonden aan het ronselen en inzetten van kindsoldaten jonger dan 15 jaar. Ondanks dat hij altijd volgehouden heeft onschuldig te zijn, hoorde hij zijn vonnis vandaag gelaten aan.

In een haast steriele zaal vol mensen leest de rechter zijn vonnis voor. De gedaagde kijkt moe voor zich uit. Alsof het hem niets doet. Toch heeft de rechter het over zeer ernstige feiten. Lubanga liet de kindsoldaten die hij ronselde meevechten of gebruikte hen voor seks. Hij beging zijn misdaden tussen 2002 en 2003 in Ituri, het Noord-Oosten van Congo. Daar woedde een etnische strijd tussen de Hema en de Lendu die aan zeker 50.000 mensen het leven heeft gekost. Voor het inzetten van kindsoldaten in deze strijd moet de politiek en militair leider van de Hema’s 14 jaar achter slot en grendel. Daar lijkt hij zich al bij neergelegd te hebben. Tijdens het voorlezen van het vonnis blijft hij emotieloos.

Eerste vonnis Internationaal Strafhof ooit
Het is de eerste keer, in zijn 10-jarig bestaan, dat het Internationaal Strafhof een straf oplegt. De straf van 14 jaar is fors lager dan de eis van 30 jaar. Dit komt omdat de aanklagers niet alles voldoende onderbouwd zou hebben. Rechter Adrian Fulford voegde er aan toe dat de zes jaar die de Congolees al in Den Haag achter de tralies zit van de straf wordt afgetrokken. De kersverse hoofdaanklaagster Fatou Bensouda twijfelt nog of zij in beroep gaat tegen de straf. De rechters prezen de houding van Lubanga die altijd volledig heeft meegewerkt aan zijn proces. Maar ook wees de rechter er op dat de misdaden die Lubanga begaan heeft ‘zeer ernstig’ zijn en van invloed zijn op de internationale gemeenschap als geheel.
Dat het zo lang geduurd heeft voordat het hof haar eerste straf oplegt is volgens Frederiek de Vlaming, expert en onderzoeker Internationaal Strafrecht aan de UvA , niet zo raar. “Het is een heel nieuw instituut. Het kost tijd om dat helemaal op poten te zetten.  Lubanga werd in 2006 naar Den Haag gebracht, maar zijn proces begon pas in 2009. Dat is het probleem als álles nieuw is”, legt De Vlaming uit.

De veroordeling van Lubanga verliep niet zonder horten of stoten. “Sommige procedures lagen helemaal niet vast. Als eerste was er de verplichting van de aanklager om alle informatie die hij bezat door te geven aan de verdediging. Hij vond sommige dingen echter vertrouwelijk. Er zijn ontzettend veel zittingen geweest over in hoeverre dit de verdachte zou kunnen schaden. Ook waren er maar liefst 123 verdachten. Wat betekent dat? Hoe krijgen zij een plek? Door wie worden zij vertegenwoordigd? Ook dat was onduidelijk. In zo’n allereerste zaak moeten de rechters dat soort dingen allemaal nog bepalen. Dat duurde allemaal erg lang en daarom is op een gegeven moment gevraagd om Lubanga voorlopig vrij te laten (dit verzoek werd uiteindelijk afgewezen, red),” vervolgt De Vlaming.

Belangrijke mijlpaal
De kritiek op het Internationaal Strafhof is niet mals. Tien jaar na de oprichting is dit pas het eerste vonnis. Maar De Vlaming is positief: “Dit is een mijlpaal. Hier moeten we heel blij mee zijn. Dit is het eerste hof in zijn soort en dan is dit eerste vonnis een goed begin.” De Vlaming betoogt dat kritiek hebben heel makkelijk is maar men het Strafhof in perspectief moet zien.

Eén van de vele kritieken is dat Thomas Lubanga maar een kleine vis zou zijn. Hij was wel een leider, maar er zijn grotere leiders die vergelijkbare misdaden hebben gepleegd en die gewoon vrij rond lopen. Zijn voormalige rechterhand Ntanga, ook gezocht door het Internationaal Stafhof, is op dit moment in een hevige strijd verwikkeld met het Congolese leger. Opgepakt en naar Den Haag afgevoerd is hij nog steeds niet. “Maar ook dit moet je zien in het licht van een beginnend strafhof. Je kán niet zomaar naar de allerhoogste baas gaan. Je moet klein beginnen”, benadrukt De Vlaming, “zeker zonder eigen politiemacht.” Ze wijst erop dat het Joegoslavië-tribunaal ook met de wat lagere zaken is begonnen en vandaag bezig is met de zaak Mládic. “Bovendien is het ook niet zo erg. Dit is wel een zichtbare dader. Het is belangrijk voor slachtoffers dat degene die in hún dorp kwam om hún kinderen mee te nemen nu voor de rechter verschenen is.”
De aandacht voor slachtoffers is belangrijk bij het Internationaal Strafhof. Bij het Joegoslavië- en het Rwanda-Tribunaal kunnen slachtoffers alleen getuigen. Bij het permanente hof bestaat er ook een compensatieregeling voor hen. Die zou vandaag tegelijkertijd met de strafmaat worden bepaald, maar is voor onbepaalde tijd uitgesteld.

Wat de impact en de gevolgen van dit vonnis, zowel in Oost-Congo als op het internationaal strafrecht zelf, zijn, valt nu moeilijk te zeggen. “Dat kan eigenlijk pas over een jaar of tien”, besluit De Vlaming.

Foto: kindsoldaten op rehabilitatiekamp (cc)

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons