De Indiër is in de war. Want Moeder India moderniseert razendsnel, waardoor tradities verdwijnen. Ook – vinden sommigen tenminste – worden vrouwen nu wel érg zelfstandig. Dat zorgt voor familieruzies en relatieperikelen. En voor meer vraag naar psychotherapie.
“Zij geeft voorrang aan haar carrière, en dat kan bedreigend zijn voor haar man, helemaal wanneer zij meer verdient dan hij. En dan gaat ze ook nog eens ’s avonds uit, iets drinken met collega’s bijvoorbeeld.” Mamta Vaish vertelt, zonder haar naam te noemen, over een Indiase werkneemster van Wallmart, die bij haar in therapie was. “Al haar problemen hadden dan ook te maken met haar huwelijk en schoonfamilie.” Vaish werkt als therapeut bij Sanjivini, een geestelijk gezondheidscentrum in hoofdstad New Delhi.
Sanjivini, New Delhi
- twee centra voor gratis geestelijke gezondheidszorg
- begonnen als suïcidepreventiegroep in 1976
- merendeel medewerkers is vrijwilliger, krijgen intensieve training
- aanbod:
crisisinterventie
training voor therapeuten crisisinterventie-unit
outreachprogramma’s voor de gemeenschap
basisworkshop therapeutische vaardigheden
rehabilitatiecentrum
supportgroep
activiteitenprogramma- doel: verlichten en voorkomen van emotionele en mentale problemen
Zelfstandig
Het sociale gezicht van India is de laatste decennia sterk veranderd, en dat zorgt voor verwarring en stress onder alle lagen van de bevolking. Een veelgehoorde verklaring daarvoor is de economische vooruitgang van de afgelopen vijftien, twintig jaar, met als gevolg dat oude tradities worden ontwricht. Volgens Mamta Vaish komt dat laatste vooral door de toegenomen emancipatie van vrouwen. Economische vooruitgang zorgt ervoor dat vrouwen zelfstandig worden, en daardoor verschuiven de machtsverhoudingen binnen de familie.
Meer scheidingen
Daardoor groeit het aantal echtscheidingen, een van de meest in het oog springende sociale verschuivingen in India. Het land heeft een zeer laag echtscheidingscijfer, 1 op de 100 huwelijken eindigt in een scheiding. Tien jaar geleden was dat cijfer echter nog 0,74 van de 100 huwelijken. Er is dus een relatief grote stijging zichtbaar. Volgens Vaish dachten de meeste Indiërs dat het fenomeen scheiden opkwam onder invloed van de westerse cultuur. Vaish: “Steeds meer dringt door dat het grotere aantal echtscheidingen niets met invloed uit het Westen te maken heeft. Door hun groeiende onafhankelijkheid hoeven vrouwen niet meer koste wat het kost in een relatie te blijven. Scheiden is geen taboe meer.”
Omdat tegenwoordig ook zonder te trouwen aan alle behoeftes kan worden voldaan, is het huwelijk niet meer per se iets om na te streven. Vooral niet voor vrouwen, benadrukt Vaish. Voor hen betekent het huwelijk vaak een extra belasting, stelt ze. “Het kan betekenen dat ze moet samenwonen met haar schoonouders, dat haar carrière minder prioriteit krijgt. Er wordt haar verteld hoe ze haar leven moet inrichten, wat ze moet dragen, wanneer ze kinderen krijgt, hoeveel tijd ze aan het huishouden besteedt. Ze mag zich, kortom, niet als een volwassene gedragen.”
Iets extra’s
Niet heel vreemd dus dat vrouwen alleen dan graag met iemand samen willen zijn als het ze iets extra’s oplevert. Gevolg van die houding is wel dat mensen meer gericht zijn op wat ze krijgen dan op wat ze te bieden hebben, vindt Vaish. “Weinig jonge mensen beseffen dat het in een relatie niet alleen gaat om rechten, maar ook om verantwoordelijkheden. En dat zorgt voor conflict.”
De typische cliënt van vandaag is dan ook een jonge man of vrouw met een relatieprobleem. Vaish: “De kern daarvan is vaak een gebrekkig gevoel van eigenwaarde. Dat heeft te maken met opvoeding en relaties binnen het gezin. Vaak speelt een autoritaire vader een rol en soms is er sprake van een psychische stoornis of een alcoholprobleem in het gezin. Daardoor kunnen kinderen opgroeien tot afhankelijke en behoeftige volwassenen die een relatie zien als een manier om compleet te worden. Maar daar is die niet voor bedoeld. Wij proberen hen te leren hun eigen behoeftes te vervullen zodat ze kunnen genieten van de ander.”
Politietherapeut
De geestelijke gezondheidszorg in India kan de groeiende vraag naar hulp bij relationele perikelen en emotionele problemen niet bijbenen. In de Times of India van 8 augustus 2012 staat dat het land beschikt over 23 procent van de benodigde psychiaters, 25 procent van de psychiatrisch verpleegkundigen en 3 procent van klinisch psychologen en maatschappelijk werkers.
In sommige gevallen fungeert de politie als steun en toeverlaat bij problemen in de huiselijke sfeer. Zoals voor de vrouw van voor in de dertig uit Bangalore die over haar man kwam klagen op het politiebureau. Hij was gemeen, vertelde ze, en hij behandelde haar niet goed. Op zijn beurt kwam de man beklag doen: zijn vrouw dronk te veel, en ze rookte en feestte. Ze moest, vond hij, een traditionele vrouw zijn. Na enkele gesprekken loste de dienstdoende agent de huwelijkscrisis op door hen te doen inzien dat ze, voor ze getrouwd waren, sámen dronken en feesten. Ze moesten gewoon een nieuwe vorm vinden voor hun samenzijn nu ze man en vrouw waren.
Mediation
Ook in New Delhi kloppen veel mensen met relatieproblemen aan bij de politie.
Vaish: “De politie in Delhi heeft een speciale mediation-afdeling om huiselijke geschillen aan te pakken. Er is zelfs een aparte rechtbank voor. En als zij er niet uitkomen verwijzen ze soms naar ons door.”
Veel mensen die worden doorverwezen door de politie blijken dan niet open te staan voor psychotherapie. Vaish: “Wij werken volgens de Rogeriaanse therapiemethode, die inhoudt dat we mensen leren wat ze zelf kunnen doen om hun situatie te veranderen. Wanneer iemand de ander de schuld geeft van zijn problemen en weigert naar zichzelf te kijken, dan kunnen we niet veel voor hem betekenen. Nogal wat mensen haken dus af wanneer ze doorkrijgen dat wij ze niet gaan helpen bij het veranderen van de ander.”
Karma
Behalve de gebrekkige beschikbaarheid van geestelijke hulp is er nog een reden waarom veel Indiërs liever hun heil zoeken bij een politieagent dan bij een hulpverlener: het taboe op het zoeken van hulp. Vaish: “Dat heeft voor een deel te maken met de cultuur: als je een probleem hebt dan is het je lot – karma – dus draag je het.”
Daarnaast rijst bij iemand die geestelijke hulp zoekt algauw het vermoeden dat die dan wel een psychische stoornis zal hebben, iets waarmee de meeste Indiërs liever niet worden geassocieerd. Terwijl in India, net als in de rest van de wereld, psychische aandoeningen als depressies en angststoornissen toenemen. Volgens de Indiase minister van volksgezondheid Ghulam Nabi Azad heeft rond de miljoen Indiërs geestelijke hulp nodig. Begin dit jaar nam de Wereld Gezondheids Organisatie WHO een door India voorgestelde resolutie aan, waarin staat dat landen adequate oplossingen moet formuleren voor de nijpende toestand van de geestelijke gezondheidszorg wereldwijd.
Siolim-project, Goa
- zes klinieken voor geestelijke gezondheidszorg
- opgezet in 2005 door dr. Vikram Patel
- leken krijgen training tot therapeut om depressie en angststoornissen te herkennen en behandelen
- aanbod:
gesprekstherapie
yoga
antidepressiva (in samenwerking met een arts)- doel: betere diagnostisering en behandeling van depressies
Campagne
Om het taboe op geestelijke hulpverlening te verminderen lanceerde de Indiase overheid een paar jaar terug een campagne om mensen bewust te maken van het feit dat emotionele problemen aandacht behoeven. Ook bestaan er particuliere initiatieven om de geestelijke gezondheidszorg te verbeteren, zoals het Siolim-project in Goa, opgezet door de arts Vikram Patel van de London School of Hygiene & Tropical Medicine. Patel, auteur van het boek Where There Is No Psychiatrist, ontdekte tijdens zijn onderzoek naar psychische stoornissen in Zimbabwe dat ideeën in de westerse geestelijke gezondheidszorg evengoed van toepassing zijn op inwoners van ontwikkelingslanden. Volgens Patel wordt 80 tot 90 procent van de depressies en angststoornissen in ontwikkelingslanden niet gediagnosticeerd, omdat er niet genoeg professionals zijn die de stoornissen kunnen herkennen. Patel ontwikkelde een goedkope maar effectieve training voor therapeuten in de geestelijke gezondheidszorg om dit probleem te ondervangen.
Sanjivini begon 37 jaar geleden in New Delhi als een centrum ter preventie van zelfmoord. Daarnaast zijn er nog twee andere gratis geestelijke gezondheidscentra in New Delhi, een stad met zeventien miljoen inwoners. In Sanjivini melden zich mensen uit alle lagen van de bevolking, van schoonmaker tot vrouw van een rijke zakenman. Therapeute Vaish: “Die laatste kan zich natuurlijk best een psychiater of psychotherapeut met een privépraktijk veroorloven, maar soms komen mensen liever bij ons omdat wij gratis therapie aanbieden, en mensen daarom meer geloven in onze betrokkenheid.”
