Veel immigranten komen naar Nederland op zoek naar een nieuw bestaan. Welke redenen zetten hen er echter toe aan om weer terug naar het thuisfront te keren? Tijd om de schijnwerpers te richten op een groep remigranten die niet vaak aan het woord komen: de Kaapverdianen.
Momenteel ligt het aantal Kaapverdische immigranten in Nederland op 21.550. Van hen woont 83% in Rotterdam. In 2012 alleen kwamen 208 Kaapverdianen in ons waterland wonen. De meeste Kaapverdische immigranten komen van het eiland Maio. Toch vinden ook mensen van de andere eilanden hun weg naar Nederland én weer terug. Drie zeer verschillende remigranten delen hun verhaal.
Berta Alice dos Santos Lima (42) – Sal Rei, Boa Vista
Docent lager onderwijs
Op haar zeventiende werd Berta met haar tante meegestuurd naar Frankrijk voor een degelijke opleiding en een mooie toekomst. Op haar zesentwintigste volgde ze de liefde naar Nederland, waar ze trouwde en een dochter kreeg.
Weinig werkgelegenheid
Nu, 25 jaar na haar vertrek uit Kaapverdië, werkt Berta aan haar terugkeer naar Boa Vista. “Het enige obstakel is het vinden van werk”, zegt ze. “Maar de werkgelegenheid in Boa Vista is door het toerisme toch een stuk verbeterd sinds mijn jeugd. Ik denk dat door het toerisme minder inwoners zullen emigreren en juist meer uitgeweken Kaapverdianen zullen terugkomen.”
Meer aanspraak
“In de randstad in Nederland moet iedereen puur voor zichzelf zorgen,” vertelt Berta. “Bovendien word je als immigrant meegezogen in het rigoureus stipte, vaak gestreste leven. Dat stuit me tegen de borst. De sleur van de dagelijkse routine en de beperkte sociale interactie werkten demotiverend.”
In Boa Vista ligt dat volgens Berta radicaal anders: “Je hebt dagelijks veel meer aanspraak en deelt elkaars zorgen. Hechte vriendschappen en een uitgebreide groep aanverwanten zijn er de norm.” Berta heeft dan ook besloten terug te keren naar de vertrouwde warmte, de ontspannen sfeer en de geborgenheid om met volle teugen van ‘haar’ eiland te genieten.
Heimwee verwacht ze niet te krijgen. “Ik mis niets van de Europese cultuur. Hier ben ik geboren, hier leeft mijn familie en hier wil ik sterven.”
Tchalé Figueira (60) – Praia, Santiago
Kunstenaar en auteur
Pacifistische mentaliteit
Tchalé verloor op jonge leeftijd een broer door de oorlog van de jaren ’70 tussen Portugal en haar koloniën, waaronder Kaapverdië. Dit verlies, samen met zijn pacifistische mentaliteit, maakte Tchalé niet happig op een plaats in het leger.
“Op mijn zeventiende ruilde ik mijn geboorteplaats São Vincente in voor het druilerige Nederland. Samen met mijn oom ging ik als zeeman aan de slag. Rotterdam was vier jaar lang een vaste aanlegplaats.”
Terug naar roots
Hij trok na zijn verblijf in Nederland nog jaren over de zeven zeeën rond. Zo reisde hij naar Azië, Amerika en verbleef hij enkele jaren in Zwitserland. Toch sluimerde er heimwee naar Kaapverdië en keerde Tchalé uiteindelijk terug naar zijn roots. “Ik had het gevoel dat er iets in mijn leven ontbrak. Het voelde aan als het juiste moment om terug te komen”, vertelt hij.
Poëzie en romans
Tchalé wilde zijn droom verwezenlijken door zijn kennis van kunst en filosofie als leraar te delen met zijn landgenoten. Docent is Tchalé niet geworden, maar toch gebruikt hij zijn poëzie en romans om mensen aan het denken te zetten over de kwetsbaarheid van de lokale democratie. “Op Kaapverdië is corruptie niet echt visueel aanwezig, maar iedereen hoort verhalen over nepotisme in de machtsverdeling.”
Elisângelo da Moura Furtado (30) – Praia, Santiago
Grafisch vormgever
Elisângelo’s familie is grotendeels geëmigreerd. “Mijn moeder, broers, tantes en nichtjes wonen nog steeds in Nederland en zijn vader in Frankrijk. Ikzelf woonde vanaf mijn dertiende tien jaar in Rotterdam.” In 2007 ging Elisângelo terug naar Santiago toen hij werk vond in Praia, de hoofstad van Santiago. “Hier moet je iemand kennen, die via via dan weer iemand anders kent die bereid is jou werk te geven.”
Economische groei
Wel merkt hij dat Kaapverdië de laatste jaren een economische groei doormaakt. “Tien jaar geleden kon je in mijn vakgebied hier geen werk vinden. Tussen 2000 en 2010 is het snel gegaan. Er komen nu steeds meer Kaapverdianen terug om hier een eigen zaak te beginnen, zoals Chico die hier om de hoek een restaurant begon.”
Mentaliteitsverschil
Voor de Kaapverdianen is gezelligheid heel belangrijk en dat merk je aan hun gemeenschappelijke levensstijl. “Ze komen veel vaker bij elkaar op bezoek, koken met elkaar en schuiven gewoon een stoel aan om mee te eten,” zegt Elisângelo. Hij herinnert zich die keer dat hij tijdens etenstijd bij een Nederlands gezin over de vloer kwam: “ik moest wachten tot ze uitgegeten waren.”
Volgens Elisângelo is het leven in Nederland heel individualistisch en gefragmenteerd. Net als Berta, valt ook Elisângelo toch wel een mentaliteitsverschil op tussen de gemeenschap in Kaapverdië en de immigranten in Rotterdam: “De westerse denkwijze van ‘ieder voor zich’ sluipt ook stilaan de Kaapverdische gemeenschap in Nederland binnen.”
Deze productie is gemaakt in het kader van het journalistieke trainingsprogramma Beyond Your World van Thomas More in Mechelen. Beyond Your World wordt financieel mede mogelijk gemaakt door de Europese Commissie en het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken.
Beeld: Denise Mol
