SP-Kamerleden Eric Smaling en Renske Leijten hebben vorige week maandag Kamervragen gesteld aan minister Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) en minister Schippers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) over de wantoestanden in de Afrikaanse gezondheidszorg waarover de Volkskrant op 31 juli berichtte. Artsen en verpleegkundigen verlaten onder werktijd overheidsziekenhuizen om veel beter betaald werk te doen in privéklinieken, ontdekten Nederlandse onderzoekers Saskia Mostert en Gertjan Kaspers van het VU medisch centrum Amsterdam.
Het gevolg is dat patiënten geen goede zorg krijgen en zelfs worden gedwongen smeergeld te betalen. De rol van het Westen is volgens de onderzoekers dubieus.
Ik schrik van het feit dat er de afgelopen twintig jaar zo weinig is veranderd
"Twintig jaar geleden, toen ik werkzaam was als landkundige in Kenia, speelde dit al," zegt SP-Kamerlid Eric Smaling. "Het lezen van het artikel in de Volkskrant voelde als een déjà vu. Ik schrik van het feit dat er de afgelopen twintig jaar zo weinig is veranderd. Dat artsen onder werktijd veel beter betaald werk doen in een privékliniek, bevestigt dat zij niet genoeg worden beloond. Het is belangrijk dat deze mensen worden gemotiveerd zodat zij hun werk in het overheidsziekenhuis goed uitvoeren."
Smaling en Leijten willen van de ministers weten welk bedrag van de Nederlandse ontwikkelingshulp niet is besteed aan de beoogde doelen, zoals de financiering van medicijnen en apparatuur. Daarnaast vragen zij zich af of het niet beter is Afrikaanse landen te helpen een goed werkend gezondheidssysteem op te zetten in plaats van voor financiering te zorgen voor bijvoorbeeld apparatuur. Ten slotte willen zij van de ministers weten of zij hierin een rol zien weggelegd voor Nederland.
Niet genoeg belasting
"De kern van dit probleem is dat veel Afrikaanse landen niet genoeg belasting innen om de gezondheidszorg goed te laten draaien. Om die reden draait de gezondheidszorg grotendeels op financiële steun van westerse landen. Het zorgsysteem hoeft niet te werken zoals dat van ons, maar het innen van verkeringspremies zou een goed begin zijn," licht Smaling toe. "We moeten kijken hoeveel Afrikaanse landen zelf in gezondheidszorg kunnen investeren en dat bedrag kunnen we eventueel aanvullen."
Draagt onze manier van ontwikkelingshulp wel bij aan het verbeteren van het hele Afrikaanse zorgsysteem?
Smaling hoopt dat minister Ploumen en Schippers goed nadenken over de vraag of onze manier van hulp geven wel bijdraagt aan het verbeteren van de zorg. Hij vraagt zich namelijk af of de hedendaagse ontwikkelingshulp wel duurzaam genoeg is. "We zetten in op bepaalde delen van de gezondheidszorg, zoals het financieren van medicijnen. Draagt dat wel bij aan het verbeteren van het hele Afrikaanse gezondheidszorgsysteem? Als deze steun wegvalt, werkt de zorg niet meer. Ik denk dat we naar het zorgsysteem als geheel moeten kijken en moeten proberen dit van binnenuit te verbeteren."
Geen controle
Veel Afrikaanse ziekenhuizen houden niet bij welke hoeveelheid medicijnen en apparatuur aanwezig is. Ook zijn er geen systemen om het personeel en de gezondheidszorgbudgetten te controleren. "Daardoor gebruiken overheidsfunctionarissen zorgbudgetten voor hun eigen gewin. Corrupt gedrag wordt niet bestraft en goed gedrag wordt niet beloond," schrijven Mostert en Kaspers in het onderzoek. In veel Afrikaanse landen komen deze gezondheidszorgbudgetten van internationale financiële instituten, gezondheidszorgorganisaties en westerse landen. Het geld wordt niet gebruikt voor gezondheidszorg, maar weggesluisd naar westerse bankrekeningen van Afrikaanse leiders, bewezen de onderzoekers. Volgens hen zijn westerse politici en media hier opmerkelijk zwijgzaam over.
Mostert en Kaspers deden onderzoek naar corruptie in de Afrikaanse gezondheidszorg in het Moi Teaching and Referral Hospital (MTRH) in Eldoret in West-Kenia. Het VUmc heeft met dit ziekenhuis een samenwerkingsverband. Vrijdag 31 juli werd het onderzoek gepubliceerd in het wetenschappelijke blad The Lancet Oncology.
