Met een bescheiden ceremonie heeft het Internationaal Strafhof (International Criminal Court, ICC) de Palestijnen op 1 april als nieuwste lid verwelkomd. 'De wereld is een stap dichter bij het beëindigen van een lange periode van straffeloosheid en onrecht', zo verklaarde de Palestijnse minister van buitenlandse zaken, Riad Al-Malki tijdens de plechtigheid op het hoofdkantoor van het Strafhof in Den Haag.
Toetreding betekent niet alleen dat Palestina rechten, maar ook verplichtingen heeft, waarschuwde de vice-president van het hof, Kuniko Ozaki. Vanaf nu kunnen niet alleen Israëliërs maar ook Palestijnen door het ICC aangeklaagd worden voor internationale misdrijven (genocide, misdrijven tegen de menselijkheid, oorlogsmisdrijven) op Palestijnse grondgebied.
Woedende reacties
Zelden heeft de toetreding van een land tot het ICC zoveel commotie veroorzaakt. De historische stap heeft tot woedende reacties van Israel en de Verenigde Staten, beide niet aangesloten bij het hof, geleid. Israël stopte begin dit jaar met het overmaken van geïnde belastinggelden aan de Palestijnen, een bedrag dat opliep tot 400 miljoen dollar. Maar liefst 160.000 Palestijnse ambtenaren hebben de afgelopen drie maanden slechts 60 procent van hun salaris ontvangen, meldt Human Rights Watch. Vorige week werd aangekondigd dat de geldkraan weer opengaat.
De Amerikaanse president Barack Obama heeft in december een wet ondertekend die het mogelijk maakt hulp aan Palestijnen te staken als zij het hof actief benaderen. ‘Regeringen die Palestina willen straffen voor het toetreden tot het ICC moeten onmiddellijk stoppen met deze pressie', stelt Balkees Jarrah adviseur international justice van Human Rights Watch. Mensenrechtenorganisaties wijzen erop dat de Palestina net als andere landen (waaronder Nederland) het volste recht heeft zich aan te sluiten bij het Strafhof, dat nu 123 leden telt.
Gaza
In januari heeft de Palestijnse regering in een aparte verklaring het ICC specifieke rechtsmacht gegeven over misdrijven ‘begaan in bezet Palestijns gebied, inclusief Oost-Jeruzalem, sinds 13 juni 2014.’ Deze bepaling verwijst naar de geweldsexplosie afgelopen zomer, toen Gaza door het Israëlische leger met zware bombardementen en ander extreem geweld werd bestookt, terwijl Palestijnse militanten raketten op Israël afvuurden. In enkele weken werden minstens 1500 Palestijnse burgers en ruim zeventig Israëliërs (veelal militairen) gedood. Grote delen van Gaza werden volledig verwoest. De ICC-aanklager bekijkt of die misdrijven voldoen aan de criteria om een volledig strafrechtelijk onderzoek te beginnen. Het kan echter jaren duren voor zo’n besluit wordt genomen.
De Palestijnen hebben laten weten dat het ICC zich ook moet buigen over het nederzettingenbeleid. Als een bezettende macht zoals Israël delen van de eigen bevolking overbrengt naar bezet gebied, geldt dat als een oorlogsmisdrijf. Sinds Benjamin Netanyahu in 2009 premier werd, is Israel begonnen met de bouw van ruim 10.400 huizen in de bezette gebieden. Ruim vijfduizend Palestijnen werden in die periode dakloos omdat hun huizen werden verwoest.
Eigen onderzoek
Israël en Palestina kunnen uiteraard altijd nog kunnen besluiten zelf (hun eigen) verdachten van internationale misdrijven te vervolgen. Die kans is klein. Israël heeft weliswaar een aantal onderzoeken lopen, maar de Palestijnse regering in de West Bank en Hamas in Gaza hebben geen stappen ondernomen om daders van raketaanvallen en ander geweld op te sporen.
In afwezigheid van ‘geloofwaardige nationale inspanningen’ kan het ICC in stelling worden gebracht tegen het gebrek aan gerechtigheid, stelt Human Rights Watch.
