Kunstenaar en theatermaker Dries Verhoeven werkt op dit moment aan de installatie Homo Desperatus: 48 miniatuur maquettes die rampspoed weergeven, van vluchtelingenkampen in het Midden-Oosten tot sloppenwijken in India. Op 8 april gaat hij in gesprek met oorlogsverslaggever Jan Eikelboom. OneWorld sprak Eikelboom alvast over het thema framing: manipuleren van beeldvorming.
Wat is framing volgens jou?
“Wanneer je een beeld laat zien van de werkelijkheid met een bepaald doel, bijvoorbeeld het inzamelen van geld, is dat volgens mij framing. Dan laat je een specifiek beeld zien om iets een bepaalde draai te geven, hoewel dat niet een zo objectief mogelijke weergave van de werkelijkheid is.”
Kan dat wel, de werkelijkheid objectief weergeven?
“Je kunt nooit de echte werkelijkheid laten zien. De werkelijkheid is alles wat er gebeurt, 24 uur per dag. De werkelijkheid zie je wanneer je uit het raam kijkt, nieuws zie je op de televisie. Een televisiereportage duurt zes minuten dus dan maakt de journalist altijd een bepaalde selectie. Maar je kunt als journalist wel proberen om de werkelijkheid zo dicht mogelijk te benaderen.”
Welke rol speelt framing binnen de journalistiek?
“Journalisten moeten zich verre van framing houden. Journalisten moeten het publiek zo zuiver mogelijk informeren over wat er gebeurt, zodat mensen daar zelf een mening over kunnen vormen. Het is niet de taak van journalisten om de wereld te redden, te verbeteren, of om ervoor te zorgen dat een bepaalde partij de sympathie wint van het publiek. Je moet als journalist dus wel waken voor framing en het zoveel mogelijk vermijden. Dat betekent vooral dat je moet oppassen dat belanghebbende partijen jou niet manipuleren om de beeldvorming te beïnvloeden.”
Kun je een voorbeeld geven van die manipulatie?
“In het voorjaar van 2012 was ik in Damascus toen er een autobom ontplofte. We werden door het ministerie meteen in een persbusje gestopt en naar die plek toegebracht. Aan de ene kant van de straat was een appartementencomplex compleet weggevaagd, aan de andere kant was de gevel van een kantoorgebouw weggeslagen. Ons werd verteld dat dit een rustige woonwijk was, en dat dit een typisch voorbeeld was van de aanslagen op onschuldige burgers die de rebellen pleegden. Toen we zelf gingen rondvragen in de wijk bleek dat de militaire inlichtingendienst van het regime van Assad in dat kantoorgebouw zat. Het was dus geen aanslag op burgers, maar een militair doelwit. Op de Syrische televisie zag je alleen het weggevaagde appartementencomplex, het kantoorgebouw kwam geen enkele keer in beeld. Zo zie je in één straat twee mogelijke verhalen.”
Hoe maak je objectief nieuws als je van alle kanten gemanipuleerd wordt?
“Je moet vooral kritische vragen stellen, je ogen goed de kost geven, en nadenken of alles wel klopt. Maar het is vaak heel moeilijk om de waarheid te laten zien, al helemaal in de chaotische situatie die oorlog is. Daar mogen journalisten wel wat opener en eerlijker over zijn.”
Wat vind jij belangrijk in jouw verslaggeving?
“Ik wil nieuws op zo’n manier brengen dat mensen zich realiseren dat het gewoon andere mensen zijn die ze op televisie zien, mensen zoals jij en ik. Dat het voor hen net zo erg is om in een vluchtelingenkamp te zitten als dat voor ons zou zijn.”
Hoe doe je dat dan?
“Ik probeer de verhalen zo klein mogelijk te maken. Wanneer je hoort dat er ‘een miljoen slachtoffers’ zijn zegt dat mensen heel weinig. Ze kunnen zich daar geen voorstelling van maken. In Syrië hebben we voor een reportage een familie geportretteerd om aan de hand daarvan te laten zien wat de oorlog met mensen doet. Dan zie je de vader die niet naar zijn werk kan omdat zijn kantoor gebombardeerd is, een zoon die zich heeft aangesloten bij de rebellen, een neef die gedood is, en kinderen die niet naar school kunnen omdat daar vluchtelingen zitten. Dan geef je de grote verhalen een gezicht.”
Jan Eikelboom won De Tegel 2013 voor nieuwsverslaggeving en publiceerde begin dit jaar 'Achter het Front', een persoonlijk verslag vanaf de frontlinies.
Dries Verhoeven in gesprek met Jan Eikelboom over de beeldvorming van leed
Het Huis Utrecht
Boorstraat 107
Dinsdag 8 april
20:00-22:30
Een heel ander beeld van Syrische kinderen in Libanon dan de bovenste foto
