Ze riepen nog net niet “We’ve got him”, maar de glunderende blikken van de Palermitaanse autoriteiten spraken boekdelen tijdens de persconferentie gisterochtend in de hoofdstad van Sicilië. Op de bijeenkomst, waar het hoge aantal magistraten en leden van onderzoeksteam La Squadra mobile het handjevol aanwezige journalisten bijna overtroffen, werd een belangrijke vangst bekend gemaakt. Op 24 mei werd de Eritrese Medhanie Mered in Sudan opgepakt en dinsdagavond is hij daadwerkelijk uitgeleverd aan Italië. Hij zit nu in een gevangenis in Rome. Maar hebben ze wel de juiste persoon? De Britse en Italiaanse politie onderzoeken of ze niet per ongeluk een onschuldige vluchteling hebben opgepakt.
De nieuwe Kadhaffi
De arrestatie van Medhanie is een hoogtepunt in het inmiddels drie jaar lopende onderzoek Glauco. Twee vervolgonderzoeken lopen nog. Justitie bracht een groot crimineel netwerk in kaart, dat tienduizenden migranten vanuit Libië naar Sicilië smokkelde. De top van deze organisatie, waar Medhanie toe behoort, zou miljarden euro’s verdienen. Dat de gammele, overvolle bootjes regelmatig kapseisden en daarbij vluchtelingen verdronken, liet Medhanie koud. Uit onderschepte telefoongesprekken blijkt dat Medhanie zich vooral druk maakte over het vertrek van de boten en de betalingen. Of de overtocht veilig genoeg was, interesseerde hem niet. “De (Italiaanse, red.) kustwacht gaat tegenwoordig toch wel ver de wateren op om boten met vluchtelingen te redden.” Te horen is hoe hij lacht dat hij “altijd te veel mensen laat instappen op de boten”. Volgens de Italiaanse krant La Repubblica vergeleek Medhanie zichzef met de voormalige Libische dictator Kadhaffi. “Ik heb net zoveel stijl en macht in Libië als hij.”
Of de overtocht veilig genoeg was, interesseerde hem niet
Tijdens de persconferentie liet Maurizio Scalia, de openbaar aanklager die het onderzoek leidt, weten dat Medhanie zich in Sudan had verstopt. Met hulp van onder andere de Britse National Crime Agency is het gelukt om Medhanie te traceren en met Sudan tot een afspraak te komen. Omdat er geen uitleveringsverdrag is met zowel Libië als Sudan, verliep de jacht op de top van het smokkelnetwerk moeizaam. Slechts de kleine stromannen die zich op Sicilië bevinden, konden in februari dit jaar veroordeeld worden. Maar nu klinken er vanuit de Eritrese gemeenschap over heel Europa stemmen die waarschuwen dat de verkeerde man is opgepakt. Een gelijknamige, Eritrese vluchteling zou in de straten van Khartoum gearresteerd zijn. Maar de uiterlijke kenmerken tussen Medhanie en deze jongen zouden absoluut niet overeenkomen.
Kleine vissen
Met de uitlevering van Medhanie leek eindelijk een grote vis gevangen. Maar het zijn normaliter de kleinere vissen, de stromannen, die worden veroordeeld op Sicilië. De zogenaamde ‘scafisiti’ die de boten vanuit Libië besturen. Of de trafficanti, jongens die bij de busstations steeds 20 buskaartjes per keer naar Rome of Milaan kopen. Ze zijn overal werkzaam op het eiland.
Bij een Eritrees restaurantje nabij het treinstation van Catania hangen een paar goed uitziende jongens aan de tafels. Ze hebben hippe kleren aan, dragen flitsende sieraden en drinken de hele dag door biertjes. Ze wachten op de jonge Eritese, Sudanese en Somalische vluchtelingen die vlak na aankomst op Sicilië hun opvangcentrum ontvluchten. En op zoek gaan naar de jongens die hun verder naar Noord- Italië kunnen helpen. Achter de bar staat Mohsin (niet zijn echte naam) die vorig jaar in de gevangenis zat wegens verdenking op mensensmokkel. Hij werkte mee aan een Vice News reportage, waarin hij anoniem vertelde over zijn werk als trafficante. En in de keuken staat een alleenstaande moeder diverse Afrikaanse gerechten klaar te maken. Haar man zit twintig jaar in de gevangenis wegens deelname aan het smokkelnetwerk van Medhanie en betrokkenheid bij de organisatie van enkele overtochten, waarbij bootjes schipbreuk leden. En honderden mensen verdronken als gevolg.
Uit wraak beschuldigd
De basis van vrijwel alle smokkelzaken zijn getuigenissen van vluchtelingen op de boten. Mahmoud K.(23) loopt sinds enkele dagen rond het station van Catania, een echte slaapplek heeft hij niet. Hij krijgt eten via Caritas – het Italiaanse Leges des Heils – en doucht zich ’s ochtends bij een openbare douche van een klein opvangcentrum. De kleine, zacht uitziende, Mahmoud wacht samen met zo’n 15 andere jonge mannen geduldig op de enige douche die het nog doet. Hij heeft een ontsteking aan zijn oog. “Opgelopen in de gevangenis”, legt hij uit.
De Egyptische Mahmoud heeft een lange reis achter de rug, wat uiteindelijk een retourtje Egypte zal blijken. Vijf jaar geleden maakte hij al de overtocht naar Noord-Europa, maar hij werd teruggestuurd toen hij eenmaal in Zwitserland kwam. “In Egypte maakte ik meubels uit hout, maar het verdiende niet goed. Dus ik had altijd nog het idee om terug naar Europa te gaan.” Intussen trouwde hij wel in Egypte en kreeg een zoontje. Anderhalf jaar geleden kreeg hij een auto-ongeluk, waar hij zelf met wat lichte verwondingen van afkwam. Maar zijn vrouw overleefde het niet. “Ik werd gek in Egypte, ik kon het ongeluk maar niet uit mijn hoofd krijgen.” Intussen verdiende hij steeds minder. Hij besloot nogmaals de gok te wagen en koos weer voor de boot richting Sicilië. Hij had een paar vrienden die dit voor hem hadden geregeld. “Op de boot ontstond er ruzie tussen de passagiers om het eten en drinken. Er was niet genoeg.”
Foto: Cigdem Yuksel
Ook Mahmoud (foto links) raakte hierbij betrokken. Als wraak op hem wezen de overige passagiers hem en 3 andere mannen aan als mensensmokkelaars toen de boot in de Siciliaanse haven opkwam, zegt Mahmoud. Hij werd direct meegenomen door de kustwacht, overgeleverd aan de Carabinieri en geplaatst in de gevangenis in Messina terecht, later werd hij overgebracht naar het plaatste Barcellona. Er zaten veel buitenlandse jongens in de gevangenissen die iets te maken hadden met mensensmokkel. “Ik zat met grote boeven samen, Italianen, Afrikanen, we sliepen met 6 tot 8 personen op een grote kamer.”
Hij wijst naar het klein blauw tasje dat hij steeds om heeft hangen; zijn enige bezittingen. Er zitten de officiële vrijlatingspapieren van het Tribunaal van Messina. Na zeven maanden is hij vrijgekomen, wegens gebrek aan bewijs. “Ik heb maandenlang gezwegen. Ik had niets gedaan.” Hij moet binnen een week Italië verlaten, iets wat Mahmoud direct zal doen als zijn familie geld voor een ticket heeft gestuurd. “Ik had nooit verwacht dat ik op straat zou leven. De gevangenis was beter dan de hel waar ik nu in leef. Daar kregen we tenminste drie keer per dagen eten, waren er schone bedden, douches en een televisie.” Hij wil zo snel mogelijk terug naar zijn zoontje, die hij al een jaar niet heeft gezien. “Ik ga terugvliegen naar Egypte, ik ga niet meer met die boot.”
