Achtergrond

Grote tegenstellingen in Turkije tijdens verkiezingen

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Komende zondag gaan ruim 50 miljoen Turken naar de stembus. De verkiezingen zijn beladen, zoals altijd in het land. In de grote steden sloeg de vlam al een aantal keren in de pan, waarbij vooral partijkantoren van oppositiepartij HDP en journalisten het moesten ontgelden. De aanslag in Ankara kwam daar nog eens bovenop. De tegenstelling met het weldadig rustige platteland is opvallend. Dennis l'Ami tekende het verhaal op van een protestgroep uit Izmir en een herder uit het boerendorp Külahlı. 

Praksis in IzmirPraksis in Izmir

"Het is nu of nooit voor mijn land", vertelt Soner Küçükergüler. Hij is de zanger van protestgroep Praksis, in 2012 opgericht door een groep vrienden uit Izmir. "Er is zoveel geweld en wantrouwen om ons heen, we wilden iets doen. Wij zingen voor de vrijheid en doen dat waar we maar kunnen." In de praktijk betekent dit dat de groep spontaan begint te spelen in drukke straten, voor volle terrassen of in café's en dan vooral in Izmir en omgeving. "In conservatieve steden als Kayseri en Konya zouden we gelyncht worden. Maar zelfs hier krijgen we problemen als we van te voren iets aankondigen. Daarom duiken we het liefst zo maar ergens op."

Helaas kent mijn land geen traditie op het gebied van de vrijheid van meningsuiting

Na de ijskoude reactie van premier Erdoğan op de mijnramp vorig jaar in Soma (300 doden) neemt de bekendheid van de groep een vlucht. Ze hekelen de regering in hun teksten en krijgen daardoor twee rechtszaken voor de kiezen. "Een uitspraak in de eerste zaak verwacht ik binnenkort." Wat zijn de aanklachten? "We vallen onder dezelfde censuur als journalisten, schrijvers en andersdenkenden. Erdoğan denkt alleen maar aan zijn eigen positie en doet alles om die te behouden, maar wij zijn zogenaamd een bedreiging voor de staat. Helaas kent mijn land geen traditie op het gebied van de vrijheid van meningsuiting."

Erdoğans bemoeizucht
Ik volg de groep terwijl die in de drukste winkelstraat van Izmir, de Kıbrıs Şehitler Caddesi, zoekt naar een geschikte plek om een optreden te geven. Als die is gevonden, verzamelt zich al tijdens het opbouwen van de geluidsinstallatie een groep belangstellenden. Om Erdoğans bemoeizucht met het privéleven van Turken te hekelen, heft Küçükergüler als eerste een hilarisch liedje aan over de uitspraak van de president dat iedere Turk drie kinderen zou moeten krijgen. Het refrein 'Tayyip, wat doe je in mijn slaapkamer?' wordt door honderden toeschouwers meegezongen. Er wordt gelachen. Er wordt gehuild. Anti-regering leuzen volgen al snel.

Syrië is nu in handen van buitenlanders, en heel Syrië zit hier

Van een afstandje kijken een paar leden van een motorclub geamuseerd toe. Kinderen van Syrische vluchtelingen zien hun kans schoon en lopen bedelend of papieren zakdoeken verkopend door de mensenmassa. "Naar schatting zijn er zo'n 400.000 vluchtelingen in de stad, voornamelijk Syriërs", vertelt Küçükergüler na afloop terwijl hij tientallen handen schudt en mensen begroet. "Syrië is nu in handen van buitenlanders, en heel Syrië zit hier. Iedereen praat over de Griekse eilanden, maar Turkije neemt een veelvoud van het aantal vluchtelingen dat Europa opneemt voor zijn rekening."

Izmir
Het optreden is een goede illustratie van de activistische reputatie van de stad Izmir. De AK Partij van Erdoğan heeft sinds haar verkiezingswinst in 2002 nooit grip kunnen krijgen op de van oudsher CHP-gezinde westkust. Tijdens de laatste lokale verkiezingen in 2014 schoof Erdoğan een zware kandidaat naar voren om de ban te breken. Binali Yıldırı, tot een jaar daarvoor nog minister van Transport, moest de nieuwe burgemeester van Izmir gaan worden.

Hij verloor kansloos van de CHP'er Aziz Kocaoğlu, die overigens geen gemakkelijke taak in de schoot geworpen kreeg. De irritatie onder winkeliers en horeca-ondernemers over de vele vluchtelingen neemt snel toe. Deze zomer was de woede op sociale media groot over een restauranthouder die een Syrisch jongetje dat zakdoeken verkocht letterlijk van zijn terras af sloeg. De strijd om de gunst van toeristen en rijke bewoners van Izmir is een hevige. Die wordt niet minder nu bedelaars zich ook op dat slagveld begeven. 

Syrische kinderen
Ik volg een groepje kinderen, waarvan de oudste jongen zegt uit Allepo te komen: "I Moussa. Father dead. Mother sick." Hij vraagt om geld. Niet gehinderd door enig gezag trekken ze ballonnen uit een ereboog van een pas geopende cosmeticawinkel. De harde knallen van uiteenspattend rubber doet het winkelpubliek opschrikken. Een medewerkster van de winkel stuurt ze weg maar indruk maken doet ze niet. Er gaan nog wat ballonnen mee, voor onderweg.      

Bij één van de vele straatverkopers, verderop in de straat, bedelt de oudste jongen om wat mosselen met citroen. Als hij wordt afgeblafd, nemen hij en zijn gevolg plaats op een naburig terras. Als ze van hun stoel worden geduwd door een medewerker, springen ze naar een andere. Worden ze daar vanaf geduwd, proberen ze het op een volgende. Dit gaat een minuutje zo door, tot de medewerker het zat is. Hij schiet uit zijn slof, krijgt scheldwoorden terug en blijft hoofdschuddend achter. "Ik houd van ze en ik haat ze", roept de man tegen niemand in het bijzonder.

Platteland van TurkijePlatteland van Turkije.

In het boerendorp Külahlı, bijna 1100 kilometer oostwaarts in de provincie Sivas, zijn vluchtelingen iets uit een andere wereld. Ook de overal in het land aanwezige slogans van de AKP zijn hier volledig afwezig. Dat is opvallend, omdat elk zichzelf respecterend stadje tegenwoordig minstens een partijkantoor kent, dan wel één van de andere grote partijen, de CHP of de MHP. Ik ben hier een paar dagen te gast bij een herder uit het boerendorp, op ruim honderd kilometer van provinciehoofdstad Sivas. Waar het stadse leven in Izmir tegen de avond pas los komt, staan de mensen hier gelijk op met het gekraai van de hanen die door het dorp lopen.

Het leven op het Turkse platteland
Tientallen koeien lopen voor me uit, de opkomende zon tegemoet. Dolend over de zacht glooiende heuvels van de Anatolische hoogvlakte klinkt alleen het geluid van de briesende ezel en het droge gras etende koeien. Verderop plukt Fahrettin, een herder uit het boerendorp Külahlı, wat kruiden om thee te zetten. Met wat droge takjes heeft hij binnen een minuut een vuurtje aan. Hij haalt de bepakking van zijn ezel: in grote gehaakte tassen bevindt zich ons ontbijt. Plots staat hij op: in de verte nadert een man, zittend op een ezel. Het blijkt een herder uit een ander dorp. Er wordt thee geschonken en sigaretten gedeeld, informatie gedeeld over drinkwater voor de koeien. Er wordt geroddeld over dorpsbewoners. Na een half uur wordt de kantoortuin opgebroken en gaat ieder zijns weegs. 

"Wil je kauwgom?" vraagt Fahrettin. In de wijde omgeving is geen supermarkt te bekennen en het eerstvolgende dorp ligt een paar uur lopen verderop. Hij bukt zich en begint te graven in de grond, pakt zijn mes en snijdt in de wortel van een kengerplant. "Deze heb ik gisteren al laten bloeden", legt hij uit. "Het witte vocht uit de wortel droogt op, een dag later heb je een natuurlijke kauwgom. Wij kauwen hier al eeuwen op." 

Ik ben Aleviet en ik ken mijn familiegeschiedenis maar ik heb zo mijn eigen zorgen

De seizoenen dicteren de invulling van zijn dagen. De wereld blijft daarbij op gepaste afstand. Pas als hij naar Gürün gaat, het dichtstbij gelegen stadje dertig kilometer verderop, merkt hij iets van wat er elders gaande is. "Vorige week zijn er bussen met Koerden aangevallen die vanuit Diyarbakır kwamen. MHP'ers gooiden met stenen en de weg werd geblokkeerd. Of er gewonden waren is niet bekend gemaakt. Pas na tussenkomst van de politie konden de bussen door. Tja, dat gebeurt hier. Zeker nu het leger weer met de PKK in gevecht is."

Grijze Wolven
De MHP is de politieke tak van de beruchte Grijze Wolven, die al tientallen jaren verantwoordelijk zijn voor talloze aanslagen op Koerden en Alevieten. Of het Fahrettin wat doet? "Ik ben Aleviet en ik ken mijn familiegeschiedenis maar ik heb zo mijn eigen zorgen. In dorpen als de onze ben je volledig op jezelf aangewezen. Als er een leiding kapot gaat, maak je die zelf. In de winter moet je hier geen hartaanval krijgen. Dan zijn de wegen meestal onbegaanbaar door sneeuwval en komt hulp altijd te laat. Zo is mijn vader overleden. Op zo'n moment maakt het niet zo veel uit wat er elders in het land gebeurt." Het liefst zou hij weg willen, maar met zijn maandloon, zo'n 400 euro, begint hij niet veel. "Je moet ergens anders wel opnieuw kunnen beginnen."

In Külahlı schuift de invloedrijkste familie een dorpshoofd naar voren. Het recht van de sterkste geldt hier nog, tot op zekere hoogte. Intimidaties omdat iemand een stuk land van je wil overnemen of jouw koeien niet op goed grasland wil komen regelmatig voor. Terwijl hij erover vertelt zijn in de verte duidelijk schoten hoorbaar. "Jagers", zegt Fahrettin. "Die komen uit de stad  om hier kwartels te schieten. Meestal krijgen we wel wat, dat is de afspraak." 

Grootste waakhond ter wereld
's Nachts lopen de schaapherders over de vlaktes. "Dan heb je wel een geweer nodig. De wolven hebben zo een schaap te pakken. Daarom gaan er ook altijd kangals mee." Volgens de mensen uit het district Kangal, niet ver van Külahlı, komen deze honden oorspronkelijk uit die streek. Het is een zeer gerespecteerd ras en ieder dorp kent zijn eigen legendarische verhalen over deze grootste waakhond ter wereld, voor wie wolven overigens geen partij zijn.

Platteland van TurkijeGroene oase in het dorre landschap.

De zon staat inmiddels op zijn hoogst, barsten in de grond getuigen van de adembenemende hitte. De omgeving is prachtig, maar vijandig. Bijna alle planten en kruiden hebben stekels, die ik bij iedere stap voel. Het lijkt Fahrettin allemaal niet te deren. Hij is van zijn ezel geklommen, rent om zijn kudde heen en spoort ze aan om een bepaalde kant op te gaan. Bij de volgende stop, een uur lopen van hier, is vers bergwater, belooft hij. De knal van een geweerschot lijkt dichterbij dan het is.

Kwartels
Als we een beekje naderen zien we een man langs het water zitten. Het blijkt de jager die we al de hele dag horen. "Die maakt zijn buit schoon", fluistert Fahrettin. "Kom, we gaan wat roosteren." Een beekje stroomt langzaam door de groene oase in het zo dorre landschap, de beschutting van bomen en struiken is weldadig. We zoeken een plek om een vuurtje te kunnen stoken. Na wat wederzijdse beleefdheden legt de jager drie kwartels in het gras. Fahrettin verwijdert de veren en maakt ze schoon in het kraakheldere water. Drie kwartier later kluiven we aan de overgebleven botjes. Alleen de geplukte veren herinneren nog aan onze maaltijd. De jager pakt zijn spullen, groet ons en vertrekt. "Dat was een huisarts uit Gürün", zegt Fahrettin, die de horizon afspeurt. 

Hij roept de ezel bij zich, klimt op zijn rug en snelt de berg op. "Verderop loopt een koe, ik ga hem halen!" roept hij nog net hoorbaar. Misschien, als het hem lukt genoeg te sparen, vertrekt Fahrettin binnen een paar jaar met zijn gezin naar Izmir. Soner Küçükergüler hoopt dat zijn protestliederen dan al niet meer nodig zijn.

Een abonnement op OneWorld magazine voor 25 euro

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons