Minder regelgeving. Dat is volgens Nina Holland waarvoor grote multinationals in Brussel met name lobbyen. “Of als het niet gaat om minder regels, dan wel om de juiste regels voor de industrie”, zegt ze. Holland werkt voor Corporate European Observatory (CEO), een actiegroep die vanuit Europa's hoofdstad probeert de (ongereguleerde) lobbyactiviteiten te monitoren. “We bestaan sinds 1997,” vertelt ze. “In die tijd was het nog schimmiger omdat er werkelijk niemand naar keek. Met de verschuiving van macht naar de EU heeft het lobbyen een enorme vlucht genomen. Het zit inmiddels ingebakken in de Europese besluitvorming.”
Wat is een handelsverdrag eigenlijk?Een handelsverdrag is een overeenkomst tussen twee of meer landen waarbij bepaalde handelsbelemmeringen, zoals invoertarieven of regelgeving, weggehaald worden. De EU staat op het punt een verdrag met Canada te tekenen, CETA, en onderhandelt met de VS over TTIP.
Lees meer over handelsverdragen in ons dossier.
TTIP, het vrijhandelsverdrag waar de EU en de VS over onderhandelen, is volgens Holland een schoolvoorbeeld van die ondoorzichtige politiek. We ontmoeten elkaar op het kantoor van CEO aan de Rue d’Édimbourg. Het is een anonieme straat met grauwe gevels en spiegelend glas; een schril contrast met de bonte kleuren van het water- en energiezuinige Mundo-B gebouw waar ruim dertig NGO's in deze diplomatenstad gevestigd zijn.
In het restaurant ('produits équitables, bio, locaux') vertelt Holland hoe de Europese Commissie actief het bedrijfsleven betrekt bij de TTIP-onderhandelingen, terwijl parlementen, vakbonden en milieuorganisaties in het donker worden gehouden. Volgens onderzoek van CEO zouden maar liefst 520 van de 560 ontmoetingen van de Commissie ter voorbereiding op TTIP met representanten van de industrie zijn geweest. De agrobusiness blijkt daarbij kampioen lobbyen: organisaties met eufemistische namen als de European Crop Protection Association (pesticide-industrie) en EuropaBio (Monsanto en consorten) hadden wel 113 onderonsjes met de Commissie.
Enig idee wat er tijdens dergelijke bijeenkomsten wordt besproken?
“Wat de Commissie aan ons verstrekt zijn lijsten met ontmoetingen. Vreemd genoeg, zo zeggen ze, wordt er niet genotuleerd. Een enkele keer wordt een verslag verstrekt waarin delen van de tekst zwart zijn gemaakt. Een paar dagen terug kregen we zo'n verslag van een ontmoeting tussen de Commissie en de Europese werkgeversfederatie Business Europe, één van de machtigste lobbyclubs in Brussel. Ze geven aan waarom bepaalde zaken zijn gecensureerd: het zou de relatie met de VS kunnen schaden, of er staat iets in de trant van dat het de onderhandelingspositie van Europa ondermijnt. Maar de informatie die ons als NGO wordt onthouden wordt wel structureel met het bedrijfsleven gedeeld.”
Wat is het belangrijkste waarvoor wordt gelobbyd rondom TTIP?
“Er zijn verschillende termen voor: harmonisation, mutual recognition, regulatory cooperation, maar uiteindelijk komt het allemaal op hetzelfde neer: standaarden naar een gelijk niveau brengen. Voor de EU zou dat een enorme neergang betekenen. Neem landbouw. In de VS mag gewoon veel meer. Denk aan genetische manipulatie, antibioticagebruik, desinfectie van vlees, minder strenge normen ten aanzien van dierenwelzijn, noem maar op. Handelaren en voedselmultinationals zijn gebaat bij zo min mogelijk regels.”
Maar de Europese Commissie beweert bij hoog en laag dat Europese standaarden niet naar beneden zullen worden bijgesteld, en dat zaken als hormoonvlees en chloorkip niet in de schappen zullen komen als gevolg van TTIP.
“Je kan niet echt zeggen: 'En nu is er TTIP'. De Commissie zal misschien over een jaar iets ondertekenen en zeggen dat er een succes is geboekt. Maar in feite zal dat slechts een fractie zijn; een raamwerk. Het is zoals voormalig Europees Commissaris voor Handel Karel de Gucht het omschreef: 'We aim for a living agreement'.”
Dus u zegt dat TTIP op lange termijn effect zal hebben op deze standaarden?
“Dat denk ik wel. Wat mogelijk zal gebeuren is dat er een verdrag op basis van principes wordt ondertekend waarin een paar sectoren zijn meegenomen. Vervolgens zal men verder onderhandelen per onderwerp: landbouw, voedsel, chemicaliën, arbeid, etc. Zo verdeel je de oppositie. Wie weet heeft over vijf jaar niemand het meer over TTIP.”
In een recent rapport van CEO wordt regulatory cooperation genoemd als een uitgangspunt dat in de toekomst groot effect kan hebben op standaarden. Wat betekent het precies?
“Regulatory cooperation betekent samenwerking op het gebied van regelgeving. In zowel documenten van de Commissie als van de industrie valt te lezen dat er wordt gepraat over een zogeheten regulatory committee. De opzet is om elk Europees en Amerikaans wetsvoorstel te toetsen op mogelijke handelsverstorende effecten. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) en haar Amerikaanse evenknie, de Food and Drug Administration (FDA), zouden onderdeel worden van dit overleg. We weten echter van beide agentschappen dat de banden met de industrie nauw zijn. Ook wil de industrie zelf graag een plek aan tafel. Wat het zou doen is democratische vooruitgang afhankelijk maken van bureaucraten en lobbyisten.”
Heeft TTIP ook op korte termijn gevolgen? Volgens de Duitse zender ARD zouden Europarlementariërs onder druk worden gezet om toch vooral niks te doen dat de onderhandelingen in gevaar kan brengen.
“We zien inderdaad nu al een uitwerking. Neem de hormoonverstorende chemicaliën. De EU probeert al sinds de jaren '90 deze stoffen te reguleren. Dat proces is nu volledig tot stilstand gekomen. Dat kan niet anders dan met TTIP te maken hebben: strenge regels zouden de onderhandelingen compliceren. Of neem een recent communiqué van de Europese Commissie over het klonen van dieren. Wat zien we? Waar de Commissie eerst nog helder zei 'klonen, dat willen wij niet', is het standpunt nu veel wateriger geworden.”
Wat valt er te verwachten van de nieuwe Eurocommissaris voor Handel Cecilia Malmström?
“Ik heb gehoord dat zij subtieler is dan De Gucht, die toch door velen als bot en arrogant werd ervaren. Ik denk dat Malmström slimmer en minder aanstootgevend te werk zal gaan. Maar we moeten van haar geen koerswijziging verwachten: ze is erg voor vrijhandel. Wel interessant was het incident rondom haar uitspraak over ISDS, het Investor-State Dispute Settlement; een uitspraak die ze snel weer introk."
U doelt op de gelekte toespraak die Malmström tijdens haar hoorzitting in het Europees Parlement zou uitspreken, en waarin stond dat Commissievoorzitter Juncker geen voorstander is van ISDS?
“Ja. Wat het laat zien dat de campagne tegen ISDS zeer effectief is geweest, en dat mogelijk de Commissie van ISDS af wil.”
De publieke opinie heeft dus invloed op de TTIP-onderhandelingen?
“Ja, zeker. Er was een Europees burgerinitiatief over TTIP maar de Commissie weigerde al op voorhand daar iets mee te gaan doen. Wat het heeft gedaan is het protest een enorme boost gegeven. De petitie is nu onofficieel opnieuw van start gegaan en al meer dan een miljoen mensen in heel Europa hebben ondertekend. Dat vuurtje zal zich alleen maar verder verspreiden. Ik geloof dat uiteindelijk vanwege publieke druk de onderhandelingen met de VS kunnen worden stopgezet."
