Achtergrond

Een cultuur ‘lenen’ of bespotten?

Filmactrice Amandla Stenberg, bekend van onder andere The Hunger Games, definieert cultural appropriation (vrij vertaald: ‘culturele toe-eigening’): ‘Er is sprake van cultural appropriation als een bepaalde kledingstijl leidt tot racistische generalisaties en stereotyperingen over de mensen die het bedachten, maar wanneer een geprivilegieerde groep mensen de stijl adopteert deze opeens cool, modieus of grappig is.’ De discussies draaien onder andere om de vraag in hoeverre mensen persoonlijke verantwoordelijkheid dragen voor scheve machtsverhoudingen om hen heen.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

1. Een godin in een virtueel slagveld

een cultuur lenen of bespotten?
De skin leent verschillende elementen van verschillende godinnen, zoals de doodshoofden-decoratie en de blauwe huid die geassocieerd wordt met onsterfelijkheid.
President van de Universal Society of Hinduism Rajan Zed riep twee uitgevers (Blizzard en Activision) van grote internationale video-game op een outfit van een personage uit hun nieuwe videogame Overwatch te verwijderen. De uiterlijke kenmerken van één van de skins van ‘Symmetra’ leken volgens hem namelijk wel heel erg op hindoeïstische godinnen, oftewel de Devi.

Een godin reduceren tot krijger in een virtuele strijd, waarin zij met een joystick, knopje, keyboard of muis kan worden bestuurd, getuigt volgens Zed van een gebrek aan respect. In plaats daarvan moet een godin vereerd worden in tempels en thuis-altaren. Volgens Zed een typisch geval van cultural appropriation: twee grote bedrijven die naar gelieven winkelen in verschillende culturele verschijningen voor de vormgeving van hun nieuwe spel. Blizzard en Activision hebben nog niet gereageerd op het verzoek tot schrappen van deze skin voor het karakter uit het spel Overwatch.

2. Twerkende Miley Cyrus

We Cant Stop Miley Cyrus GIF - Find & Share on GIPHY

Een fragment uit de clip van het nummer 'We Can't Stop' van Miley Cyrus Bron: giphy.com
In juni 2013 plaatste Miley Cyrus haar clip voor het nummer ‘We Can’t Stop’ online. Commotie volgde, want in de clip presenteert zij zichzelf al twerkend, een dansbeweging waarbij het achterwerk in rap tempo op en neer gaat. Deze beweging vindt zijn origine in zwarte culturen, en Miley Cyrus legde uit vooral interesse te hebben in een bepaalde vorm van hip-hop waarbij ook vaak getwerkt wordt.

Vanwege bestaande stereotypes over zwarte vrouwen als exotische lustobjecten, nemen mensen het Miley kwalijk dat stereotypen nogmaals bevestigd worden door de manier waarop zij de clip schoot. Miley staat er als witte vrouw centraal en wordt omgeven door zwarte vrouwen die soms niet eens met hun gezicht in beeld komen. Het was volgens hen al een ander verhaal geweest als de zwarte vrouwen in de clip mee hadden mogen doen op gelijkwaardige voet, oftewel: niet enkel als accessoire van ‘Miss Miley’ functioneerden. Daar komt nog bij dat Miley expliciet aan de schrijvers van het nummer vroeg om een lied dat ‘zwart’ aanvoelde.

In 2013 zong Miley Cyrus op de MTV VMA Awards 2013 het nummer ‘We Can’t Stop’ en twerkte daar uitvoerig bij. Ze was weer voorzien van een groepje zwarte achtergronddanseressen, die ze soms op hun achtersten sloeg. Kritische stemmen zeggen dat het de perfecte illustratie was van de wijze waarop populaire sterren zwarte cultuur appropriëren, ofwel toe-eigenen.

3. De geisha-fantasie

http://gph.is/2axim6z

uit de clip van Coldplay en Rihanna 'Princess of China’ Bron: gph.is
Zowel Rihanna, Katy Perry als Nicki Minaj zijn in de afgelopen jaren beschuldigd van cultural appropriation door hun imitaties van Aziatische stereotypen. In 2012 plaatsten Coldplay en Rihanna hun clip voor het nummer ‘Princess of China’ online. Mensen vroegen zich af waarom Rihanna, zelf Amerikaanse, de prinses van China was? Katy Perry verscheen in 2013 op de American Music Awards als geisha verkleed op het podium.

https://media.giphy.com/media/l41Ys7TWde8xhKrkY/giphy.gif

uit het optreden van Katy Perry op de AMA 2013 Bron: media.giphy.com
De ophef was gericht op de oppervlakkige weergave van de Japanse cultuur die Katy Perry tentoon stelde. Een groot gedeelte van haar optreden spendeerde Perry buigende bewegingen makend met de handpalmen tegen elkaar en zichzelf ‘verlegen’ verstoppende achter parapluutjes en waaiers. Hiermee droeg ze bij aan het stereotype-beeld van Aziatisch vrouwen als sierlijke, timide en onderdanige types. Haar fans verdedigden haar: Perry was toch enkel de Japanse geisha-cultuur aan het vieren? Daar brachten tegenhangers dan weer tegen in dat dit zogenaamde feestje gevierd werd zónder de geisha’s, of anderen uit Japan. Haar achtergronddansers waren verkleed als geisha’s, maar enkel een paar van hen hadden Japanse uiterlijke trekken.

 - Find & Share on GIPHY

uit de clip Your Love van Nicki Minaj Bron: giphy.com
Ook Nicki Minaj kwam onder vuur te liggen, nadat zij zich als een schaars geklede Japanse met stokjes in het haar liet filmen terwijl ze teksten zong als: When I was a geisha he was a Samurai, somehow I understood him when he spoke Thai (vrij vertaald: Toen ik een geisha was, was hij een Samurai, op één of andere manier verstond ik hem toen hij Thais sprak). Samurai strijders komen uit Japan, waarom zouden ze Thais spreken?

Nigeriaanse schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie gaf een TED Talk: The Danger of a Single Story, waarin zij onder andere zei (vrij vertaald): ‘Het probleem met stereotypes is niet dat ze niet bestaan, maar dat ze niet het hele verhaal vertellen. Ze zorgen ervoor dat één verhaal het enige verhaal wordt’.

4. Met een cultuur vervlochten

een cultuur lenen of bespotten
Voorbeeld van cornrowsBeeld: Wikimedia
Als je cornrows hebt dan zijn je haren strak tegen je schedel ingevlochten, vaak in een bepaald patroon. De eerste afbeeldingen van het kapsel zijn aangetroffen op stenen tijdperk muurschilderijen in grotten in het Tassili Plateau in Algerije, de afbeeldingen dateren uit 3000 voor Christus. Op het continent Afrika wordt de cornrow dus al lange tijd als kapsel gedragen. De haardracht is meer dan een kapsel volgens velen, het zou ook een sociale rol vervullen. Zo kunnen bepaalde vormen van het kapsel verwijzen naar bepaalde identiteiten, religies, status of leeftijd. Daarbij wordt het aanbrengen van de cornrows als sociale bezigheid gezien: het invlechten van het haar helpt bij het overdragen van bepaalde culturele waardes tussen generaties.

https://www.instagram.com/p/5AWcLYHGty/

Instagram Kylie Jenner Bron: www.instagram.com
Toen Kylie Jenner enkele maanden geleden een foto van zichzelf op instagram plaatste met cornrows, het kapsel waarbij je haren strak zijn ingevlochten, barste er een golf van kritiek los. In de ogen van de critici had zij de cultureel geladen cornrows zonder pardon verlaagd tot schrille mode-trend. Kylie liet via Twitter weten dat zij niet in kon zien wat ze fout deed en is sindsdien nog enkele keren gespot met het kapsel.

5. Pronken met andermans veren

een cultuur lenen of bespotten
Een model in de make-up voor de SS16 show van Valentino
Ook het modehuis Valentino kwam onder vuur te liggen toen zij hun collectie voor de Lente/Zomer van 2016 uitbrachten. De collectie was expliciet geïnspireerd door ‘tribale, primitieve Afrikaanse cultuur’, en de kleding werd door voornamelijk witte slanke modellen gepresenteerd. Één van de pijnlijke resultaten van cultural appropriation komt hierin mooi naar voren, aldus critici. Het gebeurt namelijk vaak dat de dominante culturele groep, waartoe Valentino behoort, geprezen wordt voor de ‘innovatieve’ en ‘nieuwe’ aspecten, die het dus eigenlijk helemaal niet zelf bedacht, maar die toebehoren aan de onderdrukte culturele groep. Tegelijkertijd blijft die niet-dominante culturele groep nog steeds onveranderd slachtoffer van negatieve stereotypering, die hen vaak wegzet als onintelligent en niet creatief.

Actrice Amandla Stenberg (1998), bekend van o.a. The Hunger Games, geeft een toelichting op de redenen waarom ze het gebruik van cornrows zoals in bovenstaande gevallen tot cultural appropriation vindt horen in haar korte filmpje Don’t cash crop on my corn rows.

6. De bindi beroofd van haar culturele waarde

https://giphy.com/gifs/iggy-azalea-azaleans-gif-UTk42XFX8b5yE

uit de clip Bounce van Iggy Azalea Bron: giphy.com
Toen Iggy Azalia in 2013 haar clip voor het nummer Bounce publiceerde, kreeg ze veel kritiek over zich heen. In de clip staat ze zelf, gehuld in Indiase kleding, centraal. Ze wordt omringd door veel Indiaas ogende mensen, en beweegt zich al dansend door verschillende Indiase locaties. Ze werd verweten van cultural appropriation: als witte westerse vrouw had ze de Indiase cultuur als shopping mall gebruikt, en er enkel uitgehaald wat haar aanstond. Aanklagers van deze weergave geven aan niet tegen kruisbestuiving tussen verschillende culturen te zijn, maar vinden dat dit wel op gelijkwaardige voet plaats moet vinden. Waar fans van Iggy riepen dat ze toch enkel de Indiase cultuur bejubelde in deze clip, geven de tegenhangers aan dat hier de Indiase cultuur ten dienste wordt gesteld van de dominante ‘westerse standaard’.

 - Find & Share on GIPHY

uit de performance van het nummer Come & Get It op de MTV Movie Awards door Selena Gomez. Bron: giphy.com
Ook Selena Gomez werd bekritiseerd om de bindi (een rode stip op het voorhoofd, traditioneel gedragen door hindoevrouwen) die zij droeg tijdens haar optreden op MTV Movie Awards 2013. Zij gaf daar weinig gehoor aan, en is sindsdien nog enkele keren met bindi gesignaleerd.
Toen Beyonce laatst in een clip voor het nummer ‘Hymn for the weekend’ met Coldplay als Bollywood-ster in een Indiase bioscoop verscheen laaide een andere discussie op. Kan iedereen zich schuldig maken aan cultural appropriation? Is het bijvoorbeeld wel OK als iemand die zelf tot een niet-dominante culturele groep behoort bepaalde aspecten overneemt van een ándere niet-dominante groep?

Dit raakt aan de term ‘intersectionaliteit’, waarmee beargumenteerd wordt dat er verschillende vormen van ongelijke behandelingen en nadelige posities bestaan. De term legt bovendien uit dat dezelfde persoon op verschillende vlakken tegelijkertijd verschillende sociale posities kan bezetten en verschillende ongelijke behandelingen kan ontvangen en geven. In het geval van Beyonce’s Bollywood-verschijning betekent het dat Queen-B dan wel bij een etnische culturele minderheid gerekend kan worden, maar zij tegelijkertijd wel een machtige positie bezet als superster. Volgens de mensen die haar beschuldigen van cultural appropriation komt zo’n machtige positie hand in hand met een bepaalde verantwoordelijkheid.

Just because it’s Beyoncé doesn’t mean she can’t do wrong. She is appropriating. pic.twitter.com/a6pvFCjhuj

— Affinity Magazine (@TheAffinityMag) January 29, 2016

@affinitymag over Beyoncé’s verschijning in de clip Hymn for the Weekend.

Tegenhangers zijn juist de mening toegedaan dat de clip prachtige beelden van India bevat. Volgens hen zou de term culturele toeëigining (cultural appropriation) hier dan ook vervangen moeten worden door culturele celebratie (cultural celebration).

7. Overname van de Indianentooi

cultuur lenen of bespotten
Still van Lana Del Rey in haar clip van het nummer Ride
Verschillende sterren verschijnen zo nu en dan verkleed als Indiaan in een clip. Lana Del Rey flaneerde in 2012, gewapend met Indianentooi op het hoofd en neppistooltje in de hand, in haar clip voor het nummer Ride. Disrespectvol luidde de kritiek. Maar daar lijkt Lana zich niet veel van aan te trekken, in tegenstelling tot No Doubt die hetzelfde jaar besloten hun clip voor het nummer ‘Looking Hot’ offline te halen.

In de clip was de schaars geklede Gwen Stefani, voorzien van een Indiaanse hoofdtooi, met geboeide handen te aanschouwen. Het idee was dat ze gestraft werd en hier op wulpse wijze mee om ging. Dat vonden veel mensen niet kunnen, omdat onderzoek uitwijst dat de inheemse Indianen in Amerika gemiddeld 2.5 keer meer kans hebben om aangerand of verkracht te worden dan niet-inheemse vrouwen.

Looking Hot No Doubt GIF - Find & Share on GIPHY

uit de clip voor het nummer Looking Hot van No Doubt, die inmiddels weer offline is gehaald. Bron: giphy.com
Een expliciete verwijzing maken naar inheemse Indianen in Amerika in een seksuele context, en daar teksten bij zeggen als ‘Go ahead and look at me ‘Cause that’s what I want’ (vertaling: ‘ga je gang, kijk naar me, want dat is wat ik wil’), is in zo’n geval minder gepast. Mensen die zo’n clip niet vinden kunnen gaan ervan uit dat de verhoogde kans tot seksueel misbruik voor sommige culturele groepen samenhangt met de beeldvorming die er over die groepen wordt gemaakt. Zij vinden het daarom belangrijk om zulke stereotype weergaven te vermijden. 89% Van de aanrandingen en verkrachtingen van inheemse Indianen in Amerika is aangericht door niet-inheemse mensen.

In dat licht is het opeens niet zo onschuldig meer om een kenmerkend aspect uit die inheemse Indiaanse context te nemen en die in een commerciele seksuele setting te plaatsen, zo zag ook Victoria’s Secret in. Één van hun modellen droeg in 2012 een lingerie-setje en een hoofdtooi die tot aan de grond reikte (zie afbeelding hier). Grotesque vonden velen, waarop het bedrijf aangaf het te betreuren mensen teleur te stellen of te kwetsen en per direct de outfit uit de show te verwijderen.

8. Cultuur vs. commercie

Campagnefoto Navajo lijn van Urban Outfitters
Urban Outfitters bracht in 2001 een lijn uit met de titel ‘Navajo’. De Navajo is een grote inheemse stam in Amerika, met hun eigen semi-onafhankelijke staat. In dit geval zeggen sommigen dat het onjuist is om bepaalde aspecten, in dit geval de naam van een grote stam, te transformeren tot onderdeel van de massa-consumptie markt. Volgens hen draagt zoiets bij aan de groeiende kijk op de wereld om ons heen als grote shopping mall. Daarin worden ook culturele aspecten als ras, etniciteit en traditie steeds meer gezien als koopwaar.

In 2012 klaagden de Navajo de Urban Outfitters aan voor het onrechtmatig gebruiken van hun naam voor de verkoop van items met tribale designs. Amerika kent een wet, de  ‘Indian Arts and Crafts Act’. Dankzij die wet is het illegaal om producten te verkopen die ten onrechte suggereren voort te komen uit stammen van Inheemse Indianen of Alaska. Daarmee is het dus mogelijk voor Inheemse groepen mensen uit Amerika en Alaska om hun cultureel erfgoed te beschermen middels het Amerikaanse rechtssysteem. Recent won Urban Outfitters, op hun tegenargument dat de ‘Navajo’ geen specifieke term is die rechtmatig aan een bepaalde groep toebehoort, de rechtszaak op bepaalde punten. De rechtszaak duurt nog voort en het zou kunnen dat de Urban Outfitters op andere punten verliest, waardoor het miljoenen dollars zal moeten betalen aan De Navajo.

9. Studentikoze verkleedpartijtjes

De meisjes die als ‘Mexicanen’ verkleed gingen naar het thema-feestje van hun studentenvereniging op de universiteit in Columbia.
Je kent ze waarschijnlijk wel: thema-feestjes waar mensen massaal in creatieve alter-ego’s als Maagdelijke geisha, Intelligente Chinees (met die rekenmachine die nog ergens in huis rondslingerde), of Exotische Pocahontas op komen draven. Ook hier vindt cultural appropriation plaats volgens critici. ‘Maar ik verkleed me toch alleen zo, omdat ik de outfit leuk vind? Hoe onschuldig is dat!’ reageren sommigen. Dat wil ook niemand ontkennen. De kritiek is alleen gericht op het feit dat de outfit waarschijnlijk bemachtigd werd via een grote westerse winkel, en er verder geen interesse werd getoond in de cultuur die vastzit aan het kostuum. Daarmee wordt enkel de toch al grote massaproductie gesteund, en is het kostuum waarschijnlijk gebaseerd op een oppervlakkige, stereotypische opvatting van een cultuur. Alle Chinezen zijn slim, alle Aziatische vrouwen zijn onderdanig, enzovoort, enzoverder. In 2014 werd er op de Universiteit van Columbia een thema-feest georganiseerd door een studentenvereniging. De gasten werden gevraagd in verschillende ‘groepen’ verkleed te komen.

Zo was er een groepje Mexicanen, Japanners, Nederlanders, Duitsers, Fransen en Jamaicanen. Nadat de foto´s die op het feest gemaakt werden online kwamen ontstond er reuring. De universiteit heeft haar officiële excuses aangeboden. Ze gaven aan dat het niet hun intentie was om groepen of individuen te kwetsen en beloofden aan de slag te gaan met educatieve programma´s om hun studenten bewust te maken van het belang van een respectvolle omgang met culturele diversiteit.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons