Achtergrond

Democratie is op zijn retour

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Democratieën zijn geen dictaturen van de meerderheid, maar complexe systemen waarin je weet waar je aan toe bent en erop kunt vertrouwen dat er wetten zijn die je rechten beschermen. Niet alleen verkiezingen bepalen of een land democratisch is, maar ook het systeem van machten en de persoonlijke vrijheden van mensen. Op basis van gegevens van The Economist blijkt dat het aantal volledige democratieën op de wereld de afgelopen jaren van 28 landen is teruggelopen naar 19 landen. 

Laatste dictator wordt de eerste

Ik ben mijn carrière begonnen als Europees ontwikkelingswerker, met als missie om democratie te bevorderen op de oostflank van Europa. Op een gegeven moment was van alle totalitaire regimes daar alleen nog de Wit-Russische dictatuur van Loekasjenko over. Maar vandaag zijn er van de landen die in de jaren negentig democratieën in opbouw waren, nog maar een paar over. Hoewel het ‘ontdemocratiseringsproces’ in veel landen pas recent gestart is lijkt het toch een stevige trend te zijn. Langzaam winnen schijndemocratische dictaturen terrein.

Langzaam winnen schijndemocratische dictaturen terrein.

Rusland, Turkije, Hongarije, Macedonie, Moldavië en Polen hebben we dit afgelopen jaar verder  in het autoritaire moeras zien zinken. Ook in Oekraïne en Roemenië gaat het niet goed. Bovendien is er een rafelrand van boevenstaten rond Europa aan het ontstaan en is de Arabische lente uitgelopen op een gigantische deceptie. Via mijn Poolse vrienden hoor ik in detail wat er in Polen gebeurt. Een gedesinteresseerde bevolking die moeite had om de relevantie van de eigen stem te erkennen, in combinatie met een elite die vooral uit is op eigen gewin en een religieus geïnspireerde oppositie, waren de startmotoren van de ontmanteling van de Poolse democratie. De oppositie verwierf vervolgens, door zich als gematigd alternatief voor te doen, een absolute meerderheid in het parlement en in de senaat en won de presidentszetel. Daardoor was er geen enkel democratisch beletsel meer om haar plannen om Polen weer op het totalitaire pad te brengen, ten uitvoer te brengen.

Trage afbraak

Onderdelen van de democratie zijn ter discussie gesteld en onttakeld. De onafhankelijke rechtspraak is afhankelijk gemaakt van de minister van justitie. De geheime dienst is onder partijcontrole gebracht en er is een aan de regerende partij gelieerde burgerwacht geformeerd. Ondertussen wordt de bevolking zoetgehouden met subsidies, waardoor protesten relatief schaars zijn. Er zijn voorstellen gedaan om het recht op demonstratie en het recht op vereniging in te perken. Het recht van burgers op inspraak bij overheidsbesluiten is uitgehold. Bij de besluitvorming is de oppositie niet meer betrokken. Ook de media zijn onder controle van de regering gebracht. De sloop van de democratie verloopt uiterst gemakkelijk en snel, in een paar maanden zijn al veel democratische verworvenheden verdwenen. Een ding is zeker: de Europese Commissie doet haar best om tegen die stroom in te roeien, maar die is zeker niet de democratische garantie waarvoor we haar houden. Democratie moet toch vooral in stand worden gehouden door de burgers zelf.

Een ding is zeker de Europese Commissie doet haar best om tegen die stroom in te roeien.

Kijkend naar Polen zie ik mensen die zich nog maar net ontworsteld hebben aan 60 jaar communisme en die nu al terug verlangen naar de orde van de totalitaire tijd. Die hun angst voor de toekomst zo moeilijk kunnen loslaten dat ze zoeken naar ankerpunten – ankerpunten die ze vinden in absolute macht en leiders als dragers van die macht. Want leven onder een totalitair regime maakt dat je zelf niet verantwoordelijk bent voor je eigen leven en dat de grote leider dat is, en die kun je altijd de schuld geven. Dat gemakkelijke leven zonder verantwoordelijkheid blijkt veel mensen aan te spreken en levert de voedingsbodem voor de terugkeer van dictaturen. Bovendien blijkt angst telkens weer een bijzonder slechte raadgever. Met hun stem tegen de komst van vluchtelingen hebben de Polen zich de terugkeer van de dictatuur op de hals gehaald.

Moedige burgers

Angst lijkt een terugkerend thema. Zoals onze medeburgers van Turkse komaf onder druk gezet worden door het regime van Erdogan, zo worden Poolse Nederlanders onder druk gezet door het regime van Kaczynski. Niet loyaal zijn aan de regering staat gelijk aan anti-Pools of anti-Turks zijn, en als je anti bent, wat heb je daar dan nog te zoeken; dat is een dilemma voor veel migranten. Dus, hoe mal ook, het feit dat wij gisteren onze innerlijke stem mochten omzetten in een nieuw Nederlands parlement, is het bewijs dat we een land van moedige burgers zijn, burgers die samen democratisch voor de toekomst kiezen. Wereldwijd is dat een uitzondering en een groot voorrecht. 

Volledige gegevens kun je vinden bij the Economist.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons