Goudstof, van de Libische veelschrijver en Toeareg Ibrahim al-Koni, gaat over de band tussen een man en zijn kameel. De woestijn speelt een belangrijke rol in het werk van de in Europa wonende Al-Koni. Ook het lot van zijn volk gaat hem aan het hart. “De Toearegs hebben recht op een eigen staat.”
Zeventig boekenIbrahim al-Koni (64) werd geboren in een nomadengezin nabij Gadamés. Zijn ouders trokken met hem en hun geiten en kamelen door de woestijn in het zuidwesten van Libië. Op zijn twaalfde ging hij voor het eerst naar school. Na een studie aan het Maxim Gorki Instituut in Moskou werkte hij enige tijd als journalist in Moskou en Warschau. Al-Koni heeft meer dan zeventig boeken op zijn naam staan. In 1993 verhuisde hij naar Zwitserland. “Daar woon ik hoog in de bergen. De woestheid van de Alpen doet me denken aan de woestijn.”
Gesluierde mannen
Al-Koni hoort als Toeareg bij het volk uit de Sahara bij wie niet de vrouwen maar de mannen zich sluieren. Hoewel hij al meer dan veertig jaar in Europa woont, speelt de woestijn een belangrijke rol in bijna al zijn boeken. Zijn roman, Goudstof, gaat over de band tussen een Toeareg en zijn kameel. Zijn dier is belangrijker dan zijn vrouw en kind. Als de hoofdpersoon dorst heeft drinkt hij zelfs de urine van de kameel. Onlangs was Al-Koni in Nederland, voor de presentatie van de Nederlandse vertaling van zijn roman.
Ei opeten
“De woestijn creëert harmonie tussen mens en natuur”, zegt Al-Koni. “In mijn jeugd leerde ik van mijn ouders zuinig te zijn op alles wat leeft. We mochten niet zomaar een tak van een boom afbreken of een ei meenemen om op te eten.” In de woestijn is die terughoudendheid volgens Al-Koni bittere noodzaak om als mens te kunnen overleven. “Als het te weinig regent ligt hongersnood op de loer. Wie onnodig dieren doodt en planten vernietigt, heeft niks te eten in tijden van schaarste.”
Diep in de woestijn
Behalve door Libië trekken de Toearegs van oudsher ook rond in andere landen in de Sahara. Vooral in Mali en Niger wonen er veel. De Toearegs zijn Berbers, de oorspronkelijke bevolking van Noord-Afrika. Ook de meeste Marokkanen in Nederland hebben een Berberachtergrond. Na de komst van de Arabieren trokken de Toearegs van alle Berbervolken het diepst de woestijn in. Hoeveel Toearegs er zijn is onduidelijk, de meeste schattingen gaan uit van ongeveer anderhalf miljoen.
Tweederangsburgers
De relaties tussen Toearegs en Arabieren zijn slecht. “We worden gekoloniseerd”, zegt Al-Koni. Tijdens het bewind van de in 2011 omgekomen dictator Moammar Khaddafi mochten de Toearegs in Libië hun eigen taal niet spreken. “We hadden gehoopt dat de Arabische Lente dat zou veranderen, maar helaas zijn de nieuwe machthebbers net zo racistisch als Khaddafi was.” De Berbers, die ongeveer tien procent van de Libische bevolking vormen, voelen zich behandeld als tweederangsburgers. De Berbertaal is niet erkend als officiële nationale taal en activisten ontvangen doodsbedreigingen.
In Mali en Niger voelen de Toearegs zich ook niet welkom.
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_original”,”fid”:”17805″,”attributes”:{“style”:”width: 156px; height: 250px; float: left;”,”class”:”media-image media-element file-media-original”}}]]Blanke afkomst
Door hun Berberafstamming hebben ze vaak een lichtere huid dan de andere etnische groepen in West-Afrika. Hoewel Toearegs de afgelopen eeuwen trouwden met zwarten, waardoor hun nageslacht donkerder werd, is hun blanke afkomst nog altijd een bron van trots. Dat leidt tot raciale spanningen; de Toearegs, een minderheid in alle landen waar ze wonen, kunnen maar moeilijk accepteren dat zwarten de regeringen van Mali en Niger domineren. Omgekeerd krijgen de nomaden uit de woestijn het verwijt dat ze arrogant zijn.
“De Toearegs liggen van twee kanten onder vuur”, vertelt Al-Koni. “In het noorden proberen Arabieren ons te onderwerpen, in het zuiden zijn het zwarten die ons discrimineren.” Onder Toearegs bestaat een brede wens om een eigen staat te stichten, wat al meerdere malen tot gewapende conflicten leidde. Sinds januari 2012 vechten guerrillagroepen van Toearegs in het noorden van Mali voor een eigen staat. “De onafhankelijkheidsstrijd heeft mijn volledige steun”, zegt Al-Koni. “Na eeuwenlange onderdrukking hebben we recht op een eigen land.”
Goudstof / Ibrahim Al-Koni / Athenaeum / vertaald door Jan Jaap de Ruiter / € 17,95 / 160 pagina’s
