Birma, Darfur of Zimbabwe. Terwijl de wereld via kranten, verslagen en weblogs op de voet volgt wat er in deze landen gebeurt, wordt de roep om actie steeds groter. 
Politici verschijnen in de media en betogen dat we “onze ogen niet langer mogen sluiten voor het verschrikkelijke leed dat zich afspeelt.” Toch gebeurt er niets. De ogen richten zich op de VN, in de hoop dat zij het conflict kunnen beslechten. Na eindeloos vergaderen komt er een magere resolutie op tafel, die snel wordt gevetood door Rusland of China. Er gebeurt niks.
Stemgedrag verandert
Eind september dit jaar publiceerde de Brusselse denktank European Council on Foreign Relations een rapport waaruit blijkt dat de EU sinds eind jaren negentig 41 bondgenoten heeft verloren. Met name bij stemmingen over mensenrechten nam de steun af. Tien jaar geleden werden de EU-standpunten over mensenrechten gedeeld door 70 procent van de lidstaten, dit is afgenomen tot 48%. De Verenigde Staten bevinden zich in een nog lastiger parket; hun steun nam af van 77% naar 30%. Rusland krijgt juist meer stemmers op zijn hand van respectievelijk 59 procent naar 76 procent en China zelfs van 41 naar 74 procent.
| Kofi Annan, tijdens herdenking genocide in Rwanda april 2004: “Als er een erfenis is die ik aan mijn opvolger na wil laten dan is dat een organisatie die beter in staat is om genocide te voorkomen en daadkrachtig op kan treden als preventieve maatregelen gefaald hebben.” |
Onder de landen die niet meer met de EU meestemmen bevinden zich veel moslimlanden, maar ook landen in Azië, Afrika en Latijns-Amerika. Veel van deze landen stemmen nu vaker mee met Rusland en China, die als ideaal de soevereiniteit van de natiestaat hebben; wat er in een land gebeurt is een interne zaak, het is niet aan andere landen zich daar in te mengen of mee te bemoeien.
EU overvleugeld
Dick Leurdijk, VN-deskundige bij instituut Clingendael: “De EU wordt momenteel compleet overvleugeld door veel ontwikkelingslanden onder leiding van Rusland en China. Wat al deze landen gemeen hebben, is de afkeer tegen het Westen. Een echte ommekeer is gekomen na 9/11 en de aanval op Irak. Humanitaire interventie wordt gezien als een juridische dekmantel voor het najagen van eigen belangen.”
Rusland en China maken daar handig gebruik van. Door een anti-imperialistische en antiwesterse houding aan te nemen, winnen ze aan populariteit onder landen die negatieve ervaringen hebben met het imperialisme en niet van het
 |
| Dick Leurdijk, Foto: Clingendael |
machtsvertoon van de Verenigde Staten houden.
Hypocriet
“Dit zorgt uiteraard voor veel frustratie binnen de EU,” vervolgt Leurdijk, “Neem bijvoorbeeld de situatie in Darfur, waar ik zelf dicht betrokken bij ben geweest. Al-Bashir, de president van Soedan, heeft letterlijk gezegd ‘Wat hier gebeurt, gaat jullie niks aan.’ We kunnen helemaal niets doen! Hypocriet vind ik de Nederlandse parlementariërs die maar blijven praten over de noodzaak actie te ondernemen, terwijl zij weten dat hiervoor geen internationale steun te vinden is. We moeten accepteren dat de situatie is veranderd”.
| In een onlangs verschenen rapport van Amnesty International staat dat Rusland en China wapens leveren aan regimes in Birma, Darfur, Tsjaad en Colombia. Amnesty waarschuwt voor een afname van de mate waarin mensenrechten een rol spelen binnen de VN. |
Verschuivende macht
Volgens Leurdijk zijn de interne politieke verhoudingen binnen de VN een afspiegeling van wat er buiten de VN op het wereldtoneel is veranderd. “De politieke en economische verschuivingen bepalen de onderlinge posities in de VN. De macht is inderdaad aan het verschuiven. De sfeer is momenteel grillig, wij zitten in een hoek waar de klappen vallen. De vraag moet niet zijn hoe we dat kunnen veranderen, maar hoe we ons het beste kunnen aanpassen aan de nieuwe situatie”.
